Benedicte Maurseth: Å vera ingenting (2014)

Knut Hamre har lenge vore ein av dei aller gjevaste felespelarane i landet. Han er fødd i 1952, vaks opp i Folkedal, og har fått mykje heider: Han har vunne Landskappleiken sju gonger, og har fått mange andre prisar og utmerkingar. I 2017, tre år etter at denne boka kom ut, vart han utnemnt til kommandør av St. Olavs orden.

Han har lenge hatt elevar, slik skikken gjerne er i folkemusikkmiljøet. Benedicte Maurseth er ein av dei, og det sentrale i denne boka er tilhøvet mellom lærar og elev. Sjølvsagt handlar boka mykje om folkemusikk og speltradisjonane i Hardanger, men samtalane kjem heile tida tilbake til pedagogiske spørsmål. Korleis får du elevar til å ta ut heile potensialet sitt? Korleis balanserer ein kritikk og ros?

Hamre snakkar godt om slike emne, og han snakkar òg godt om mykje anna. Han fortel om dei tre læremeistrane sine, som er ein lokal felespelar (Anders Kjerland), ein litt meir fjern felespelar (Bjarne Herrefoss) og ein lokal diktar (Olav H. Hauge). At Hauge er med på den lista viser at boka også handlar om kunst og skaping av kunst. Dei to hadde jamlege møte dei siste tiåra Hauge levde, og skildringa av det siste møtet deira, dagen før Hauge døydde, er noko av det finaste i boka.

Guffen tilrår.

Dag Helleve, Ragnar Hovland og Per Olav Kaldestad: Vegen til Navan (1995)

Trioen bak denne boka har gjeve ut fleire reiseskildringar. Eg har lese to av dei før, og plukka med meg to til då eg var innom i Fjærland sist veke. Dette er den andre boka dei gav ut saman, og turen går til Irland.

Det tek liksom aldri heilt av. Aktivitetane deira er dei same dei stadene dei stoppar. Det handlar mykje om pub-besøk, der dei sjølvsagt drikk litt, dei kommenterer klientellet i puben (med hovudvekt på kvinnene), og dei skriv mykje om musikk. Nokre musikarar har dei intervjua, medan nokre får tekstane sine omsett. Dei vitjar òg nokre stader som kan knytast til kjende forfattarar, og også her kjem det gjerne nokre omsetjingar. Ved eitt høve bruker dei ein lengre tekst frå ein forfattar, noko Roddy Doyle skreiv om Jackie Charlton.

Det er litt ujamt. Nokre tekstar er fin, andre fengar langt mindre. Det kjem ikkje fram kven som har skrive kva, og dei omtalar òg kvarandre med dekknamne Doc, Mac og O. Det alle uansett kan semjast om er at dei hadde ein fin tur, og boka gav meg lyst til å vitja Irland ein gong.

Guffen er lunken.

Meir Helleve på kulturguffebloggen
Vegen til Molde (1986)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)

Meir Hovland på kulturguffebloggen
Alltid fleire dagar (1979)
Vegen smal og porten trong (1981)
Sveve over vatna (1982)
Under snøen (1983)
Bussen til Peking (1984)
Professor Moreaus løyndom (1985)
Utanfor sesongen (1988)
Sjølvmord i skilpaddekafeen (1989)
Mercedes (1989)
Love Me Tender (1989)
Konspirasjonar (1990)
Paradis (1991)
Gjest Bårdsen døyr åleine ved Nilens breidd (1991)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Over Bali og Hawaii (1992)
Eline og Julie tar ferja (1994)
Dr. Munks testamente (1996)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)
Halve sanninga (1997)
Åleine i Alpane (1999)
Psst! Kubanske notat (2000)
Ei vinterreise (2001)
Norske gleder (2002)
1964 (2006)
Fredlaus (2006)
Dr. Munks popleksikon (2008)
Kunsten å komme heim (2011)
Stille natt (2011)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)
Ragnar Hovland - 60 år i svevet (Bergen, 22.3.12)
Folgerø/Tokvam: Ler dei no, så har eg vunne. Eit møte med Ragnar Hovland (2012)
Frå Ragnar til alle (2013)
Om noko skulle skje (2016)
Litt betyr det no likevel (2019)

Meir Kaldestad på kulturguffebloggen

Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)

Magnhild Haalke: Allis sønn (1935)

Av og til vert ein gløymd roman henta fram att, og hausa opp av alt og alle. For nokre år sidan fekk Stoner av John Williams denne handsaminga, og var eit godt døme på ei bok som ikkje levde opp til hypen. Denne boka kom ut i 1935. Eg hadde korkje høyrt om bok eller forfattar, men slo til etter at ho fekk svært gode meldingar.

Dei meldingane fortener boka. Det er ei svært sterk skildring av ein gut som ikkje er heilt vanleg, og av ei mor som ikkje veit korleis ho skal ta seg av han.

Alli er mor til Elling, som er seks år ved inngangen til boka. Faren er sjømann, og det går seks eller sju år mellom kvar gong han er heime. Alli og Elling bur på ei øy, hjå svigerforeldra hennar, og dei går ikkje overeins i det heile. Dei forstår ikkje kvifor ho ikkje er strengare med Elling, som ikkje passar inn i det heile. Han hjelper ikkje til med arbeidet, han går berre og rimar i hovudet sitt, han er ein smule bortskjemd, og han kastar gjerne stein på folk når han vert sint. Han tek til på skulen på fastlandet, og det går ikkje så bra der heller. Faren kjem heim, Alli vert gravid på ny, og etter at Elling vert storebror vert forholdet mellom han og mora endå dårlegare.

Både Alli og Elling er glimrande skildra. Alli vil berre at alle skal ha det godt, men greier ikkje å gjera nokon til lags. Elling er av og til ei kunstnarsjel i heilt feil miljø, andre gonger er han berre ein forvirra gut. Utover i boka vert det tydelegare og tydelegare at han ikkje er mentalt stabil, og det får katastrofale fylgjer. Ei finfin bok, som absolutt fortener merksemda ho får.

Guffen tilrår.

Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)

Det finst sjølvsagt både gode og dårlege grunnar til at ei dotter skal skriva om far sin. Ho kjenner han langt betre enn ein annan biograf vil gjera, og vil difor kunna presentera han langt betre enn andre. Samstundes kan det henda at ho vert for positiv og for lite kritisk.

Viss me skil mellom forfattaren og privatpersonen Sven Moren, er det stor skilnad på korleis dei vert omtala. Privatpersonen får (stort sett) mykje ros. Han driv ein av storgardane i Trysil, men tek omsyn til og hjelper dei mindre velståande bøndene i nabolaget. Familiemedlemmane har det bra, og han har ein stor venekrins som han har stor kontakt med. Det einaste han får kritikk for er måten han møter arbeidarrørsla og dei organiserte i 1920- og 30-åra.

Forfattaren får derimot ofte så hatten passar. Han kunne skriva godt, skriv dottera, men jamt over arbeidde han for lite med bøkene, og sende dei frå seg før dei vart gode nok.

Boka vart skriven gode ti år etter at Moren døydde. Det står om mange sider ved livet hans, om storbonden og forfattaren, men òg om ungdomslagsmannen, om folketalaren, om norskdomsmannen, og om lokalpatrioten. Boka er ikkje altfor omfangsrik, utan at det gjer noko: Det kunne godt vore skrive mange fleire slike bøker.

Guffen tilrår.

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Tarjei Vesaas: Is-slottet (1963)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)

Jon Gangdal og Arne O. Holm: Everest. Den tunge veien (1995)

Boka fortel om ein ekspedisjon til Mount Everest i 1994. Den gjekk ikkje heilt etter planen, og var ikkje heilt vellukka. Boka greier seg litt betre.

Slutten fyrst: Under arbeidet med å etablera leirar oppover fjellet vart fleire i ekspedisjonen tekne av eit snøras. Ein av dei miste livet, og etter nokre dagar vart dei attverande samde om å venda heim att.

Det er likevel ikkje berre det som gjer at ekspedisjonen ikkje kan reknast for mindre vellukka. Alt under planlegginga var det tydeleg at der var mykje misnøye, og ein av dei mest røynde klatrarane hoppa av alt før avreise. Undervegs mot base camp er det òg mykje misnøye, og det meste er retta mot leiaren for laget, Jon Gangdal. Kritikken han fekk ser i mange tilfelle ut til å vera fortent. Han har nok likevel lært mykje av dette sjølv, og har seinare vore på toppen av fem fjell over 8000 moh, og han var leiar på tre av desse ekspedisjonane.

Dei to forfattarane av boka vekslar på å skriva, og fortel ofte om det same. Holm er rammare i kritikken sin, og er òg den som skriv klart best av dei to. Gangdal vedgår ofte at han har gjort feil, men prøver av og til å glatta over den kritikken som måtte vera der. Denne vekslinga gjer at boka fengar, sjølv om den verkelege dramatikken samlar seg om dei sidene der raset vert omtala.

Guffen tilrår.

Meir om fjell på kulturguffebloggen
Alf B. Bryn: Tinder og banditter (1943)
Andreas Backer: Til fjells med Andreas Backer (1944)
Den norske himalayaekspedisjonen: Tirich Mir til topps (1950)
Tryggve B. Steen: Jo Gjende og hans samtid (1959)
Arvid Møller: Gjendine (1976)
Arvid Møller: Jotunkongen (1981)
Arvid Møller: Fjellfører i Jotunheimen (1982)
Vera Henriksen (red.): Spiterstulen gjennom 150 år (1986)
Joe Simpson: Touching the Void (1988)
Jon Krakauer: Eiger Dreams (1990)
Jon Gangdal: Til topps på Mount Everest (1996)
Jon Krakauer: Into thin Air (1997)
Per Roger Lauritzen: Claus Heiberg. Veiviser i krig og fred (1999)
Reinhold Messner: All 14 Eight-Thousanders (1999)
Conrad Anker og David Roberts: The Lost Explorer (1999)
Greg Child: Over the Edge (2002)
Per Roger Lauritzen og Johan Christian Frøstrup: Fjellpionerer (2007)
Eivind Eidslott og Jørn H. Moen: Besseggen (2008)
Lars Monsen og Trond Strømdahl: Norge på langs (2009)
Graham Bowley: No Way Down (2010)
Jarle Trå: Livet i fjella (2010)
Henrik Svensen: Bergtatt (2011)
Peter Zuckerman og Amanda Padoan: Buried in the Sky (2012)
Arne Larsen: Storen (2014)
Alex Honnold og David Roberts: Alone on the wall (2015)
Mark Horrell: Seven Steps from Snowdon to Everest (2015)
Sigri Sandberg: Frykt og jubel i Jotunheimen (2015)
Everest (2015)
Anne-Mette Vibe: Therese Bertheau. Tindestigerske og lærerinde (2016)
Jan Aasgaard: Jotunheimen gjennom historien (2016)
Free Solo (2018)
Sveinung Engeland: Høyde over havet (2021)

O.E. Rølvaag: Their Fathers' God (1931)

Den tredje og siste boka i utvandrartrilogien til Rølvaag. Den fyrste boka, Giants in the Earth, er eit storverk, medan oppfylgjaren, Peder Victorious, er meir midt på treet. Denne boka plasserer seg ein stad mellom dei to, og er langt meir vellukka enn Peder Victorious.

Det handlar framleis mest om Peder Holm. Han har gifta seg med ei irsk kvinne, Susie, og det er samlivet deira det handlar mest om. Her er det ikkje berre velstand, og det meste skuldast at dei er fostra opp i to ulike religionar. Peder er mest som ein ateist å rekna, med Susie greier ikkje å fri seg frå katolisismen familien hennar høyrer til i. Far hennar er enkjemann. Når han skadar seg og treng tilsyn i fleire månader, flyttar ho attende til han, saman med ein tilnærma nyfødd gut. Dette er ikkje lett for nokre av dei, og Peder opplever det som om det er religionen som er grunnen til at kona hans ikkje bur saman med han lenger. Peder reknar seg som amerikanar, og meiner at alle bør leggja seg av det meste av det dei hadde med til det nye landet.

Rølvaag får godt fram korleis dei nye amerikanarane hadde ein delt lojalitet, og korleis dei norske og dei irske såg på dei andre som framande. Samstundes er det heile tida uklart kva som skjer med forholdet til Susie og Peder. Ho har ein sterk far, han har ei sterk mor, og begge desse lever slik dei var lærte opp til. Susie kan òg støtta seg på den katolske presten i området, ein prest Peder mislikar sterkt.

Guffen tilrår.

Meir utvandring på kulturguffebloggen
L.A. Stenholt: Knute Nelson (1896)
Johan Bojer: Vår egen stamme (1924)
Ole E. Rølvaag: Giants in the Earth (1927)
Ole E. Rølvaag: Peder Victorious (1929)
Hjalmar R. Holand: The Kensington Stone (1932)
Hjalmar R. Holand: My First Eighty Years (1957)
Erik Wahlgren: The Kensington Stone, a Mystery Solved (1958)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Hundevakt (1961)
Hjalmar R. Holand: A Pre-Columbian Crusade to America (1962)
Gudrun Hovde Gvåle: O.E. Rølvaag. Nordmann og amerikanar (1962)
Alfred Hauge: Gå vest - (1963)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Landkjenning (1964)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Ankerfeste (1965)
Theodore C. Blegen: The Kensington Rune Stone (1968)
Utvandrarna (1971)
Nybyggarna (1972)
Einar Haugen: Norsk i Amerika (1975)
Anders Buraas: De reiste ut (1982)
Lars Chr. Sande (red.): De som dro ut (1986)
Gjerde & Qualey: Norwegians in Minnesota (2002)
Sverre Mørkhagen: Farvel Norge (2008)
Garrison Keillor: Life among the Lutherans (2009)
Gotaas og Kvarsvik: Ørkenen Sur (2010)
Sverre Mørkhagen: Drømmen om Amerika (2012)
Sverre Mørkhagen: Det norske Amerika (2014)
Odd S. Lovoll: Across the Deep Blue Sea (2015)
David M. Krueger: Myths of the Rune Stone (2015)
Odd S. Lovoll: Two Homelands (2018)
Odd S. Lovoll: Colonel Hans C. Heg and the Norwegian American Experience (2023)

Jo Straube og Frode Grytten: Det norske biblioteket (2017)

Frode Grytten har samarbeidd med fleire fotografar dei siste åra. Denne gongen er det Jo Straube som fotograferer, og emnet er norske bibliotek. Resultatet er ei svært vellukka bok.

Bileta fyrst: Straube har vitja meir enn 200 bibliotek. Nokre er store, nokre er små. Nokre er nye, nokre er gamle. Nokre har fleire tilsette, andre har éin tilsett i ein svært låg stillingsprosent. Denne variasjonen kjem godt fram i bileta hans, som viser at det er tilnærma uråd å seia noko om korleis det norske biblioteket ser ut. Bileta er informative, tidvis morosame, av og til rørande. Det er brukarane og bygningane/romma som er viktigast - bøkene er ofte med, men dei er mindre viktige i desse bileta.

For Grytten, derimot, er bøkene det viktige. Han har tidlegare skrive godt om korleis han vaks opp på biblioteket i Odda, og det er eitt av emna han tek opp i innleiinga her. I resten av boka har han kortare tekstar, som rett som det er minner om tekstane i Vente på fuglen. I nokre av desse tekstane er det bøkene som tenkjer og handlar, andre tekstar handlar om brukarane.

Det er mange fulltreffarar blant bileta, og det er mange fulltreffarar blant tekstane. Boka er òg svært forseggjort, med god trykk, god formgjeving, og ein fin detalj til slutt: Presentasjonen av fotograf og forfattar kjem i ei lite lomme til sist i boka - røynde bibliotekbrukarar vil vita at i gamle dagar var det der lånekortet vart plassert.

Guffen tilrår.

Meir Grytten på guffekulturbloggen
Dans som en sommerfugl, stikk som en bie (1986)
Langdistansesvømmar (1990)
80 ° aust for Birdland (1993)
Meir enn regn (1995)
Bikubesong (1999)
Popsongar (2001)
Dublin (2002)

Flytande bjørn (2005)

Bikubegang (2005)
Rom ved havet, rom i byen (2007)

Hallo? (2008)

Norge og andre dikt (2009)
50/50 (2010)
Det norske huset (saman med Jens Hauge, 2010)
Dronninga er død (2010)
Saganatt (2011)
Bikubesong (Det Norske Teatret, 23.4.2013)
Brenn huset ned (2013) 
Vente på fuglen (2014)
Her er Harold (film, 2014)
Sånne som oss (2015)
17. mai Bergen (saman med sju fotografar, 2015)
Meter over havet (saman med Sune Eriksen, 2015)
Menn som ingen treng (2016)

Deilig er jorden (saman med Helge Skodvin, 2018)
Landet bortanfor landet. Område 51 (2019)

Garasjeland (2020)

Gut, jente, juni, juli (2021)
Inn frå regnet (Det Norske Teatret, 17.9.2002)
Den dagen Nils Vik døde (2023)

Blind Justice (1994)

Av og til ser eg ein westernfilm. Av og til fattar eg ikkje kvifor eg gjer det. Denne filmen har nokre originale vriar, men stort sett er det gjenbruk av gamle klisjear. Dessutan er det uråd å ta hovudpersonen på alvor.

Hovudpersonen er den beste revolvermannen i heile verda. Han råka alt han skyt på, og han skyt raskare enn alle andre. Han har rett nok eit alvorleg handikap, han er heilt blind, men reiser likevel gjennom det amerikanske westernfilm-landskapet lett som berre det. For å gjera det ekstra vanskeleg å tru på det som skjer har han med seg ein baby, som han har lova faren å levera i ein by ingen har høyrt om. Han kjem til ein liten by der nokre soldatar har barrikadert seg med eit tonn sylv, som nokre meksikanske bandittar gjerne vil ha. Det vert litt skyting, litt sprenging, og til slutt står hovudpersonen nesten åleine att, saman med ho eine kvinna som får seia noko i filmen. Han tek med seg babyen og rir vidare, kanskje på jakt etter noko nokon trudde kunne verta ein oppfølgjarfilm.

Her er altfor mykje overspeling, her er altfor mange bandittar som ler høgt og falskt kvar gong sjefen har sagt noko rart eller gjort noko ufint, her er altfor mange kulissar og kostymar me har sett hundre gonger før. Her er i det heile lite å gle seg over.

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Some Like it Hot (1959)

Nokre filmar er det vanskeleg å skriva om. Denne filmen var ein braksuksess då han kom, og i følgje Wikipedia vart han ein gong kåra til den beste komedien som er laga. I dag verkar filmen forelda, han er meir pinleg enn morosam, av fleire grunnar.

Filmen handlar om to musikarar (spelt av Tony Curtis og Jack Lemmon) som vert vitne til eit gangsterdrap. Dei greier å flykta, og for å unngå å verta tekne kler dei seg ut som kvinner og vert med eit kvinneband. Dei likar mange av kvinnene, men best likar dei vokalisten (spela av Marilyn Monroe). Bandet reiser til Florida, der òg gangsterane tilfeldigvis dukkar opp. Alle kvinnene i bandet drøymer om å finna seg ein rik millionær; ein rik millionær drøymer om kvinna Lemmon har kledd seg ut som.

I 1959 var crossdressing (relativt) nytt på film, og det gav filmen mykje publisistet. I dag er det ikkje spesielt spesielt, og det er heller ikkje spesielt artig. Monroe var eit stort sexsymbol på den tida, men måten det vert fokusert på kroppen hennar i denne filmen er forkasteleg i dag. Forvekslingskomediar er ein klassisk sjanger, men det er ikkje ein spesielt vellukka sjanger. Vitsane i denne filmen er òg dårlege. Dette skjer ikkje så ofte, men i går såg eg altså ein heil film det knapt var noko positivt å seia om.

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Tiger King (2020)

Dei siste åra har sånne true crime-greier verkeleg teke av. Denne serien dukka opp på Netflix i vår, og vart så til dei grader hausa opp. Det er heller uforståeleg.

Det handlar om amerikanarar som likar store kattedyr. Hovudpersonen, Joe Exotic, driv ein dyrehage i Oklahoma, der han har mange ulike kattedyr, og har ei god inntekt frå selja ungane deira til andre parkar og samlarar. Han spelar av og til inn countrysongar, han har ein dalesveis av dei sjeldne, han er homofil, og han er ikkje spesielt smart. Ein annan hovudperson er Bhagavan Antle, som driv ein liknande dyrehage, men som òg oppfører seg som ein sektleiar. Hovudmotstandaren deira er Carole Baskin, som kallar seg dyrevernar, men som òg har ei fin samling dyr ho viser fram til publikum mot betaling.

Dei kranglar mykje, og mest via nettet. Alle legg ut filmar på Facebook og YouTube, og Exotic kvir seg ikkje for å koma med dødstruslar mot Baskin. Han vert meldt til politiet for truslane, for å ha betalt nokon for å drepa Baskin, og for å selja kattedyr utan løyve, og får ei fengselsstraff på sytti år.

Serien er fyrst og fremst trist. Det var litt humring i starten, men etter kvart vart eg heller oppgitt. Det er trist med dyr i bur, det er trist å sjå program med folk som burde vernast mot seg sjølv, men det tristaste var eigentleg dramaturgien i serien. Dei fyrste episodane verkar som ein byggjer opp mot eit høgdepunkt, det verkar som om ein presenterer folk og legg grunnlaget for noko som skal skjer, men så fislar det heile vekk.

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Mette Karlsvik: Flytårn (2007)

Romanen hentar handlinga si frå flyplassen i ein by som minner om Kristiansund. Dei me høyrer mest om er flygeleiarane, spesielt Audunn. Han flyttar saman med Nora, dei får ein unge. Audunn vert sjuk og døyr.

I eit føreord til romanen skriv Karlsvik at romanen er inspirert av verkelege hendingar frå Kvernberget, flyplassen ved Kristiansund. På ein månad fekk to flygeleiarar der den same kreftdiagnosen. Karlsvik spinn fritt rundt denne hendinga, og viser til teiknefilmserien "Det var ein gong eit menneske", og til den nære og fjerne historia på Nordmøre.

Boka er ikkje spesielt vellukka. Korkje historia eller språket grip meg. Boka vart fort lest og vert nok fort gløymt.

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Meir Karlsvik på kulturguffebloggen
Vindauga i matsalen vender mot fjorden (2005)
Mørkerom (2017)

Paul Auster (red.): True Tales of American Life (2001)

I 1999 vart Paul Auster kontakta av National Public Radio, som spurde om han ville vert fast bidragsytar til eitt av programma deira. Han takka fyrst nei, men kona hans, Siri Hustvedt, kom med eit framlegg han likte: Han skulle ikkje skriva historier sjølv, han skulle i staden be lyttarane senda inn historier. Jobben til Auster var å velja ut og lesa dei utvalde historiene på radio. Ideen var fin, responsen var strålande, og historiene er i mange tilfelle fabelaktige. Det kom inn rundt 4000 historier. Til denne boka har han valt ut 179.

I føreordet skriv han at det er vanskeleg å sjå føre seg nokon som les heile boka utan å fella tårer, og utan å le høgt. Det har han rett i. Det er ei uvanleg fin bok, som for så vidt viser det Auster har brukt ein heil forfattarskap på å visa: Livet er sett saman av tilfeldige hendingar, og desse tilfeldige hendingane er viktigare enn me trur.

Historiene er delte inn i ti grupper, etter emne. Nokre er berre eitt eller to avsnitt, andre går over fleire sider. Dei er alle fortalde av folk som kan fortelja, og som kan skriva. Det er sjølvsagt gledeleg i seg sjølv, men sjølve historiene er det beste. Som den om han som greier å finna eit hus i Italia der faren, då han var soldat, ikkje fekk eit glas vatn. Som den om han som kjem inn på ein restaurant og ser ei som les i Great Expectations. Som den om han som har drøymt om ei jente i nabolaget gjennom heile krigen, og som møter ho på ein buss same dag han kjem heim frå krigen. Og så vidare. Boka er eit flott, flott bilete av det amerikanske samfunnet.

Guffen tilrår.

Meir Auster på kulturguffebloggen
The Invention of Solitude (1982)
Paul Benjamin: Squeeze Play (1984)
The New York Trilogy (1987)
In the Country of Last Things (1987)
Moon Palace (1989)
The Music of Change (1990)
Leviathan (1992)
Mr. Vertigo (1994)
Smoke (film, 1995)
Timbuktu (1999)
The Book of Illusions (2002)
Oracle Night (2003)
Auster, Karasik og Mazzucchelli: City of Glass (teikneserie, 2004)
Auggie Wren's Christmas Story (2004)
The Brooklyn Follies (2005)
Travels in the Scriptorium (2006)
The Inner Life of Martin Frost (2007)
Man in the Dark (2008)
Invisible (2009)
Sunset Park (2010)
Winter Journal (2012)
Paul Auster og Siri Hustvedt (Bergen 2.2.13)
Auster and Coetzee: Here and Now (2013)
Report from the Interior (2013)
4 3 2 1 (2017)
A Life in Words. Conversations with I.B. Siegumfeldt (2017)
Talking to Strangers (2019)
Groundwork (2020)
Bloodbath Nation (2023)
Baumgartner (2023)

Joe Gross: In on the Kill Taker (2018)

Fugazi var eit av dei aller beste band. Eg bruker "var", bandet hevdar sjølve at dei berre har ein pause, men i og med at pausen har vara sidan 2003, og sidan dei fire i bandet seier at sjansane er minimale for at dei spelar konsertar eller gjev ut plater saman igjen, er det nok rettast å omtala dei som eit band som var. Dei var best fram til 1990, då dei gav ut Repeater, desse fyrste åra var den avsindige energien kombinert med fengande melodiar. Utover i 90-åra vart det mindre melodiar og meir energi.

Platene deira var ikkje like spanande, slik at eg kjenner ikkje In on the Kill Taker altfor godt. Den plata kom i 1993, og det er litt overraskande at Gross omtalar det som hovudverket deira. Etter ein presentasjon av historia til bandet skriv han om korleis denne plata vart til, før han går over til å skriva om enkeltsongane på plata. Han skriv òg om omslaget, om korleis bandet skreiv songar, og om korleis bandet var live.

Han har snakka med alle i bandet, og det er den beste delen av boka. Svært få band er sette saman av fire oppegåande personar, som alle kan snakka godt og kritisk om det dei har gjort. Dei to viktigaste tekstforfattarane, Ian MacKaye og Guy Picciotto, fortel òg om kva tekstane handlar om - Mac Kaye ope og fritt, Picciotto meir reservert. Her er òg med nokre anekdotar, som den om då legenda Ahmet Ertegun, sjefen for Atlantic Records, kom backstage etter ein konsert for å tilby Fugazi kva som helst for å gje ut plater på Atlantic. Dei takka høfleg nei, utan å vera heilt klar over kven dei snakka med. I ettertid skjøna MacKaye det, og sende eit brev til Ertegun der han takka for at han hadde kika innom, og at han gjerne ville møta Ertegun igjen, for å høyra på dei mange historiene hans. Det møtet vart det aldri noko av.

Boka er fin, men burde vore betre redigert. Produsenten deira, Ted Niceley, får etternamnet stava på to ulike måtar i same avsnitt. Eit sitat av bassisten Joe Lally er brukt to gonger på same side. I innleiinga skriv Gross at Fugazi sommaren 1992 spelte ein konsert for 5000 publikummar, noko han omtalar som truleg det største publikummet dei nokon gong hadde. Lengre ute i boka skriv han om ein konsert der 7000 høyrde på.

Guffen tilrår.

Meir Fugazi på kulturguffebloggen
Fugazi: Fugazi (1988)
Glen E. Friedman: Keep Your Eyes Open (fotobok, 2007)