Graham Coxon: Verse, Chorus, Monster! (2022)

Graham Coxon var gitarist i Blur, eitt av dei halvinteressante britpop-banda frå 1990-åra. Eller, han er det vel framleis, etter å ha vore ute av bandet nokre år. Eg hadde ikkje noko nært forhold til dei, men Øystein, som eg delte husvære med eit par år, høyrde gjerne på dei. Musikken var heilt grei.

Her er sjølvbiografien hans. Boka er tradisjonelt bygd opp, med barndom og ungdom og band osb. Den fyrste delen av boka er best, mot slutten vert det litt mykje oppramsing av songar og prosjekt og plateinnspelingar og turnear.

Det er uansett ikkje det han skriv om musikk som er mest spanande i boka. Det er langt betre når han fortel om alt han sleit med. Han drakk altfor mykje, og var til avrusing fleire gonger. Han sleit med nervene. Han sleit mykje med livet som popstjerne. Noko av det han sleit mest med var kvinnehaldninga som var synleg i England i 90-åra, dels også i Britpop-miljøa. 

Boka tek aldri av. Boka er velskriven, det er lett å lesa og lett å kjenna sympati for Coxon, som framstår som ein triveleg kar, men likevel.

Guffen er lunken.

Better Call Saul, sesong 6 (2022)

Hm. Dette var svært solid, men eg sat likevel igjen med ei kjensle av antiklimaks. Dette er den sjeete og siste sesongen, og der dei andre sesongane har 10 episodar har denne 13. Det kan tolkast som om dei hadde litt for mykje på hjarta. To ulike historier måtte avsluttast, og begge trong mykje plass.

Den fyrste historia fortel om det som skjedde før Breaking Bad. Der måtte to ting avklarast: Saul og Kim ville få til litt seriøs kødding med Howard Hamlin, og striden mellom Salamanca og Gustavo Fring måtte få ei løysing. Denne delen av sesongen er klart best, og her var det fleire episodar som kan måla seg med alt anna. Historia glitrar, det er spanande og vel så det, heilt fram til Hamlin og Lalo Salamanca er ute. 

Diverre sluttar den historia midt i sesongen. Resten av sesongen handlar (stort sett) om tida etter BB. Saul arbeider i eit kanelbollebakeri i Nebraska, men vert attkjent av nokon frå Albuquerque, og før han veit ordet av det er han igjen i gang med småkriminelle ting. Han vert teken av politiet og sendt tilbake til Albuquerque. Politiet veit det meste av det han har gjort, men han greier likevel nesten å pruta seg ned i ei uforskamma kort fengselsstraff. Heilt til han får høyra at Kim har tilstått det dei gjorde mot Howard. Her, omsider, sluttar han med bløffinga: Kim er den éine personen han ikkje vil noko vondt. Han endrar forklaringa, tek på seg all skuld, frikjenner Kim, og vert dømt til å sitja i fengsel resten av livet og vel så det.

Brotsverk løner seg altså ikkje. Det er jo heilt greitt, men det er ulikt Saul - det hadde nesten vore meir stas om han ikkje hadde endra seg. Og den siste delen av sesongen fengar altså mindre enn den fyrste, men likevel: Dette var verdt bryet. Ein god serie.

Guffen tilrår.

Relatert på kulturguffebloggen
Breaking Bad, sesong 1 (2008)
Breaking Bad, sesong 2 (2009)
Breaking Bad, sesong 3 (2010)
Breaking Bad, sesong 4 (2011)
Breaking Bad, sesong 5 (2012-13)
Better Call Saul, sesong 1 (2015)
Better Call Saul, sesong 2 (2016)
Better Call Saul, sesong 3 (2017)
Better Call Saul, sesong 4 (2018)
Alan Sepinwall: Breaking Bad 101 (2018)
El Camino (2019)
Better Call Saul, sesong 5 (2020)

Alfred Fidjestøl: Innerst i hjertet har jeg min forstand. Biografien om Georg Johannesen (2022)

Eg hadde aldri noko med Georg Johannesen å gjera, men han vart ofte nemnt dei åra eg studerte i Bergen. Han vart omtalt med respekt, og eg hugsar at ei eg kjende sa at ho vart ekstra nervøs før ein munnleg eksamen då ho såg at det var han som var ekstern sensor. Eg knytte han altså til universitetet, seinare fekk eg òg med meg at han hadde gitt ut nokre diktsamlingar, men det var om lag alt.

Denne boka viser at Johannesen var langt viktigare og langt større enn eg var klar over. Han vaks opp i Bergen, der han òg budde dei siste tiåra av livet sitt. Undervegs budde han fleire stader, mest i Oslo, og han gjorde svært mykje. Det slo meg undervegs at eg sjeldan les biografiar om personar eg veit så lite om - her vart eg jo overraska omtrent rundt kvar sving.

Han nekta til dømes militæret, og undervegs i tenesta på Hustad rømde han og vart seinare sett i fengsel. Han var ein stor lyrikar, og diktsamlinga Ars moriendi vart i 1990 kåra til den beste diktsamlinga på 1900-talet. Han var politisk aktiv, vart tidleg utestengt frå Arbeidarpartiet og var med på etableringa av SF. Han levde tidvis som ein bohem. Han hadde mange forhold, men viss det skar seg med ei av dei kunne det skjera seg skikkeleg: Då mor til dotter hans flytta til Tromsø saman med dottera, braut Johannesen all kontakt med mora, og dei snakka aldri meir saman. (Då dei mange år seinare tilfeldigvis vart ståande i same heis i Oslo, lot den elles uredde og konfronterande Johannesen som om han ikkje såg ho.) (Og han hadde mykje kontakt med dottera.) Han skreiv fagbøker, og vart etter kvart statsstipendiar. Og kapitlet om den gongen han midt i 1980-åra slakta tekstane til nasjonalskalden Åge Aleksandersen er eit kapittel eg kjem til å lesa om att.

Boka fortel om eit innhaldsrikt og spanande liv. Fidjestøl har full kontroll over alt materialet han har samla inn, og skriv innsiktsfullt om Johannesen. 

Guffen tilrår. 

Meir Fidjestøl på kulturguffebloggen
Eit halvt liv. Ein biografi om Per Sivle (2007)
Trass alt. Det Norske Teatret 1913-2013 (2013)
Askerkretsen (2014)
Mine kamper (2020)

Jon Fosse: Kvitleik (2022)

Vurdert ut frå omfanget må denne boka nærmast reknast som eit kvileskjer etter Septologien. Boka har 64 tekstsider, og det går såleis rimeleg raskt å lesa ho. Ho er absolutt verdt pengane - eg las nyleg ein kommentar frå ein NRK-bokmeldar som meinte at det var feil at bøker kosta om lag det same, uavhengig av kor tjukke bøkene var. Eg har ingen problem med å betala godt for litteratur på dette nivået her.

Eg-personen keiar seg, og legg ut på ein køyretur. Reiseruta hans er rimeleg tilfeldig - kvar gong han kjem til eit kryss vekslar han mellom å svinga til høgre og til venstre. Han endar opp på ein skogsveg som vert smalare og smalare, og til sist køyrer han seg fast. Han er litt usikker på kva han skal gjera, men vel til slutt å gå lengre innover i skogen. Der er han ikkje åleine - fyrst møter han ein kvit skapning, så møter han foreldra sine, før han til sist møter ein mann i svart dress. Då han møter den dresskledde mannen er òg dei andre han har møtt der, og saman går dei vidare, til siste andedrag. 

Det er ei fin, fin forteljing. Eg-personen er ikkje den mest tiltaksrike, og han gjer rare val. For å få hjelp til å få bilen laus, burde han jo gått tilbake dit han kom frå. Men det er jo slik livet er, me gjer val som i ettertid kan verka rare. Det går framover med oss likevel, fram til det siste andedraget. 

Guffen tilrår. 

Meir Fosse på kulturguffebloggen
Raudt, svart (1983)
Stengd gitar (1985)
Blod. Steinen er (1987)
Naustet (1989)
Flaskesamlaren (1991)
Bly og vatn (1992)
To forteljingar (1993)
Prosa frå ein oppvekst (1994)
Gitarmannen (1997)
Eldre kortare prosa (1998)
Morgon og kveld (2000)
Det er Ales (2004)
Melancholia (2004)
Leif Zern: Det lysande mørket (2005)
Andvake (2007)
Cecilie N. Seiness: Jon Fosse. Poet på Guds jord (2009)
Jente i gul regnjakke (2009)
Olavs draumar (2012)
Soga om Fridtjov den Frøkne (2013)
Kveldsvævd (2014)
Eskil Skjeldal og Jon Fosse: Mysteriet i trua (2015)
Morgon og kveld (Nationaltheatret, Oslo, 4.12.2015)
Det andre namnet (2019)
Eg er ein annan (2020)
Eit nytt namn (2021)
Jan H. Landro: Jon Fosse. Enkelt og djupt (2022)
I svarte skogen inne (Det Vestnorske Teatret, Bergen, 2.6.2023)

Kjersti Annesdatter Skomsvold: Agnes natt og dag (2021)

I 2020 gav Skomsvold ut romanen I dag jeg, i morgen du. Der møtte me den litt asosiale Peter Venn, som ikkje hadde kontakt med andre enn mor si, som bur i same blokka. Ein dag gjer Peter ting han ikkje hadde for vane, og den boka slutta med at han vart med Agnes heim og overnatta der.

Denne boka fortel om lag den same historia, men her ser me det heile gjennom Agnes sine auge. Ho bur òg i den same blokka, har visst om både Peter og mor hans lenge. Ho er litt same typen, ho er ikkje altfor sosial, ho seier ofte feil ting, men ho har likevel litt meir sosial røynske enn Peter. Ho er framleis prega av at tvillingsystera Maria døydde 15 år gamal. 

Boka opnar med at "det var søndag morgen, og Agnes Møller hadde en mann i senga", og det er eigentleg denne eine sundagen boka handlar om. Her er likevel mange tilbakeblikk, slik at me vert godt kjende med Agnes og med hendingar som har prega livet hennar. Hendingar på privaten, hendingar på jobb.

Det er ei finfin bok. Skomsvold skriv varmt og godt om den litt usikre Agnes, og eg fekk fleire gonger lyst til å henta fram att den fyrste romanen om dei to, for å sjå etter likskapar og slektskap.

Guffen tilrår. 

Meir Skomsvold på kulturguffebloggen
Jo fortere jeg går, jo mindre er jeg (2009)
Monstermenneske (2012)
33 (2014)
Kjersti Annesdatter Skomsvold leser Aksel Sandemose (2017)
Barnet (2018)
Den andre forsvinninga (2019)
I dag jeg, i morgen du (2020)
Syke søster (2023)

Riget Exodus (2022)

Den viktigaste grunnen til at eg tok turen tilbake til dei to fyrste sesongane av Riget var at denne tredje (og siste) sesongen var ferdig i fjor. Avslutninga på serien fekk stort sett strålande meldingar, og sidan eg koste meg stort med dei to fyrste sesongane burde jo alt liggja til rette for meir moro. Slik gjekk det ikkje, absolutt ikkje. Dette fungerte ikkje i det heile.

Det er sikkert fleire grunnar til det. Det som vert tydelegast her er kor viktig den svenske dokteren Stig Helmer var i dei fyrste sesongane. Skodespelaren som spelte han, Ernst-Hugo Järegård, er død, og rollefiguren hans er sterkt sakna. Ein annan ting som dreg nivået ned er at det her er endå meir vekt på det okkulte og alt det der. Den aller viktigaste endringa er at humoren er vekke. Der er litt å le av og litt som fengar i dei to fyrste episodane, men i dei tre siste var det ikkje mykje humor. 

Utan denne sesongen ville Riget stått att som ein av dei mest glitrande og originale seriane som er laga. Denne sesongen øydelegg heile ettermålet.

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Meir Riget på kulturguffebloggen
Sesong 1 (1994)
Sesong 2 (1997)

Carl Frode Tiller: Det framande landet (2022)

Carl Frode Tiller utvidar forfattarskapen sin med denne boka. Han har tidlegare skrive fleire romanar og nokre skodespel, medan dette er den fyrste diktboka hans. Det framande landet er eit langdikt, og det er ikkje altfor lystig.

Forteljaren i diktet køyrer Amazon, og fortel om det han ser. Noko er reelt, andre ting er henta frå minnet hans. Andre gonger verkar det som om det er andre som snakkar. Eit grunnleggjande spørsmål i diktet er kva i alle dagar me har gjort med denne eine planeten me har.

Det heile er skrive i eit tilgjengeleg språk som bør vera lett å forstå for alle. Som vanleg hjå Tiller er det ikkje langt mellom alvor og humor. Og sjølv om det av og til er noko tungt og resignert over teksten hans, er det ein viss optimisme over slutten på diktet.

Guffen tilrår. 

Meir Tiller på kulturguffebloggen
Skråninga (2001)
Bipersonar (2003)
Innsirkling (2007)
Folkehelsa (2009)
Innsirkling 2 (2010)
Innsirkling (DNT 9.2.11)
Portrett av ein varulv (2011)
Innsirkling 3 (2014)
Kven er redd? (2015)
Begynnelser (Trøndelag Teater, 7.9.16)
Begynnelser (2017)
Flukt (2021)

Tomas Espedal: Lyst (2022)

Det er alltid stas å lesa bøker der forfattaren har eit så presist og poetisk språk. Setningane flyt av garde, alt glir fint og lett, og slik er det som oftast i bøkene til Espedal. Boka er ein roman, men har undertittelen En (En forfatters selvbiografi), og det er, nærmast som vanleg, lett å sjå at Espedal har henta stoff frå eige liv.

Romanen kjem som to separate bøker. Den fyrste, som èr om lag dobbelt så tjukk som den andre, er den beste. Forteljaren i boka, som vekselvis vert kalla "han" og "jeg", veks opp i Bergen. Han veit ikkje heilt kva han vil med livet, anna enn at han vil ut, og gradvis vert draumen om å verta forfattar tent i han. Han skriv den fyrste romanen sin under eit langt opphald i København, samstundes som kjærasten vert att i Bergen. Det handlar altså om skriving, reiser og kvinner, og slik gjer det i store delar av den fyrste boka. Den andre er ikkje like sterk, her kjem det eit par lange parti som ikkje fengar meg like mykje.

Hovudpersonen fortel om korleis han vert forfattar, og det står òg mykje om andre forfattarar. Forfattarar han har møtt og likt, forfattarar han har møtt litt mindre, forfattarar han har lese bøker av. Han les for å læra å skriva, og denne boka viser at han har gått ein god skule. 

Guffen tilrår. 

Meir Espedal på kulturguffebloggen
En vill flukt av parfymer (1988)
Hun og jeg (1991)
Biografi (glemsel) (1999)
Dagbok (epitafer) (2003)
Brev (2005)
Gå. (Eller kunsten å leve et vilt og poetisk liv) (2006)
Imot kunsten (2009) 
Litteratursymposiet i Odda, 2010
Imot naturen (2011)
Bergeners (2013)
Mitt privatliv (2014)
Året (2016)
Elsken (2018)

Annie Proulx: Close Range. Brokeback Mountain and Other Stories (1999)

Denne boka kom opphavleg ut med undertittelen "Wyoming Stories". Den siste novella i boka vart filma i 2005. Den filmen er flott og vart ein stor suksess, slik  at det er lett å forstå kvifor undertittelen og omslaget vart enda i seinare opplag.

Det er òg lett å forstå at det var akkurat den novella som vart filma. Her er mange fine noveller, bevares, men "Brokeback Mountain" stikk seg ut. Etter ti noveller der det handlar mykje om, nja, meir tradisjonelle mannsroller, kjem det noko heilt anna. Dei to unge cowboyane Jack og Ennis arbeider ein sommar langt til fjells, vert glade i kvarandre, men innser at dette må dei halda skjult. Og det gjer dei, men dei møtest med jamne mellomrom heilt til Jack vart drepen. Den offisielle versjonen er ei arbeidsulukke, men Ennis skjønar fort at nokon kan ha teke han på fersken med ein annan mann. 

Dei andre historiene er altså ikkje heilt på dette nivået. Fellestrekket, slik det jo går fram av den opphavlege undertittelen, er at handlinga er lagt til Wyoming. Nokre er lange, andre er uvanleg korte, men alle handlar om kvinner og menn i det heller rurale Wyoming. Fleire av historiene har noko nostalgisk ved seg.

Guffen tilrår. 

Riget, sesong 2 (1997)

Fire nye episodar, og det er like artig som sist. Alle hovudpersonane skrur seg sjølv opp til elleve, og det same gjer manusforfattarane. Det er enormt mykje å le av, og det er vel spesielt knytt til den svenske dokteren Stig Helmer. Det er framleis vanskeleg å lika han, han er fly forbanna på dette landet han han har busett seg i, og han kvir seg ikkje for å seia det både høgt og lågt.

Også dei okkulte sidene ved serien vert maksa ut, heldigvis med minst eitt glimt i auga. I tillegg til dei mange åndene som kom seg ut frå holet i muren var det òg ein demon. Han er far til det nyfødde barnet til ein av dokterane, og det barnet veks rimeleg raskt. 

Så eg smiler og ler. Det heile har rett nok ein litt rar slutt, spesielt av di det ikkje kom ein sesong tre før (altfor) lenge etterpå. Her er mange uavklara spørsmål, så det verkar opplagt at von Trier hadde planar om å laga minst ein tredje sesong. Fleire av dei sentrale skodespelarane døydde, og det tok difor 25 år før den tredje sesongen kom. (Sidan eg er i gang med parentesar - det er jo òg rart at det berre er fire episodar i kvar sesong. Medrekna dei fem episodane i den tredje og siste sesongen er det berre tretten totalt, og det er jo ikkje uvanleg at det kan vera så mange episodar i éin sesong i ein ny serie.)

Guffen tilrår. 

Meir Riget på kulturguffebloggen
Sesong 1 (1994)
Exodus (2022)

Better Call Saul, sesong 5 (2020)

Det er framleis stigning i denne serien. Det vert meir og meir kriminalitet og mindre og mindre rettsaker og advokat-nytt. Serien har for lenge sidan slått fast at Jimmy McGill/Saul Goodman er ein advokat som bruker all slags triks, også ulovlege, og då treng me ikkje like mange rettsaker. 

Der er rett nok litt kontakt med Howard Hamlin frå firmaet HHM. Han tilbyr Goodman arbeid. Goodman dreg heile tida på det, sjølv om det er opplagt at han er uinteressert. 

Goodman vert meir og meir involvert i Salamanca-familien sin handel og vandel. Lalo, den fascinerande psykopaten som dukka opp sist sesong, har tru på Goodman, og engasjerer han som advokat. Han er stornøgd med at Goodman får ordna det slik at Lalo kan sleppa ut mot kausjon. At kausjonen berre er på sju millionar dollar er ikkje noko problem. Det vert nok litt problematisk for Goodman då han må henta pengane, men heldigvis finst Mike.   

Det er ein vellukka sesong, der òg Hank og Gomez dukkar opp. Sesongen sluttar med to cliffhangerar: Saul og Kim legg planar for å herja så mykje med Howard Hamlin at den gode, gamle Sandpiper-saka vert avslutta, slik at Saul får alle millionane han er lova. Og Nacho prøvde å få Lalo drepen. Det gjekk ikkje, så det er opplagt at det vert bråk i neste (og siste) sesong.

Guffen tilrår. 

Relatert på kulturguffebloggen
Breaking Bad, sesong 1 (2008)
Breaking Bad, sesong 2 (2009)
Breaking Bad, sesong 3 (2010)
Breaking Bad, sesong 4 (2011)
Breaking Bad, sesong 5 (2012-13)
Better Call Saul, sesong 1 (2015)
Better Call Saul, sesong 2 (2016)
Better Call Saul, sesong 3 (2017)
Better Call Saul, sesong 4 (2018)
Alan Sepinwall: Breaking Bad 101 (2018)
El Camino (2019)
Better Call Saul, sesong 6 (2022)

Robert E. Weir: The Marx Brothers and America (2022)

Ei heilt grei bok, med mykje gamalt (for nokre av oss), men òg mykje nytt. Weir er pensjonert historieprofessor, og det er vel der han fører inn noko nytt: Han ser seg gjennom dei 13 Marx-filmane, og prøver å forklara og forstå dei ut frå tida dei kom ut. 

Det vil seia at han forklarar vitsar som i dag kan vera aldeles uforståelege, av di dei var kommentarar til samtidige hendingar eller til samtidige filmar. Han gjev oss òg innsiktsfulle forklaringar på kvifor Cocoanuts (1929) handlar om eigedomshandel i Florida, osb. Han viser til scener og vitsar som i dag aldri ville vore laga, og forklarar at grunnen til at dei fekk passera var at det var ei anna tid. Her handlar det dels om korleis svarte og indianarar vert omtala og vitsa med, dels om kva slags kvinnesyn dei la fram, og dels om andre ting. 

Så flettar han òg inn litt biografi, og han fortel om sjølve produksjonen av filmane. I dei delane er det lite nytt (for nokre av oss), men han viser ofte til ei bok eg ikkje har lese, så det er fare for at eg må ut og handla igjen. 

Her er uventa mange feil, både reine faktafeil og namnefeil. Forfattaren Charlotte Chandler (som han ofte viser til) heiter éin stad Carolyn. Namnet Gardner er stava på to ulike måtar på tre liner. Weir hevdar at Too Many Kisses, ein film Harpo spelte i i 1925, er gått tapt, men det må då vera minst førti år sidan nokon oppdaga ein kopi. Weir reknar seg òg fram til at frå 1929 til 2009 er det nitti år. Og så vidare.

Guffen tilrår. 

Mykje meir Marx på kulturguffebloggen

Filmar
Cocoanuts (1929)
Animal Crackers (1930)
Monkey Business (1931)
Horse Feathers (1932)
Duck Soup (1933)
A Night at the Opera (1935)
A Day at the Races (1937)
Room Service (1938)
At the Circus (1939)
The Big Store (1941)
The Incredible Jewel Robbery (1959)
The Unknown Marx Brothers (1993) 

Bøker
Kyle Crichton: The Marx Brothers (1950)
Arthur Marx: Life With Groucho (1954)
Harpo Marx/Richard Barber: Harpo Speaks! (1961)
Arthur Marx: Son of Groucho (1972)
Joe Adamson: Groucho, Harpo, Chico and sometimes Zeppo (1973)

Groucho Marx og Richard J. Anobile: The Marx. Bros Scrapbook (1973)
Sidney Sheldon: A Stranger in the Mirror (1976)

Groucho Marx og Hector Acre: The Groucho Phile (1976)

Hector Arce: Groucho (1979)
Maxine Marx: Growing Up with Chico (1980)
Wes D. Gehring: The Marx Brothers. A Bio-Bibliography (1987)
Arthur Marx: My Life With Groucho (1988)
Michael Barson: Flywheel, Shyster and Flywheel (1988)
Miriam Marx Allen (red.): Love, Groucho (1992)

Steve Stoliar: Raised Eyebrows (1996) 

Robert Dwan: As Long as they're laughing (2000)

Arthur Marx: Groucho. A Photographic Journey (2001)
Simon Louvish: Monkey Business (2003)
Paul Duncan (red.): Marx Bros (2007)

Bill Marx: Son of Harpo Speaks! (2007) 
Andrew T. Smith: Marx and Re-Marx (2009)

Martin A. Gardner: The Marx Brothers as Social Critics (2009)
Roy Blount jr.: Hail, Hail, Euphoria! (2010)
Wayne Koestenbaum: The Anatomy of Harpo Marx (2012) 

Devon Alexander: The Quotable Groucho Marx (2014) 
Lee Siegel: Groucho Marx. The Comedy of Existence (2015)
Matthew Coniam: The Annotated Marx Brothers (2015)
Noah Diamond: Gimme a Thrill (2016)
Matthew Coniam: That's me, Groucho! (2016)
Robert S. Bader: Four of the Three Musketeers (2016)
Kevin Scott Collier: The Marx Brothers. Love Happy Confidential (2017)
Matthew Hahn: The Animated Marx Brothers (2018)
Frank, Heidecker og Pertega: Giraffes on Horseback Salad (2019)
Susan Fleming Marx: Speaking of Harpo (2022)