Mona Ringvej: Landet mot nord (2020)

 

It does exactly what it says on the tin. Undertittelen på boka er "1000 år. 22 personer. Én historie", og det er det Ringvej gjer: Ho fortel historia om Noreg gjennom 21 artiklar om 22 personar. Sjølvsagt fortel ho ikkje alt, sjølvsagt fortel ho ikkje alt om alle, men biletet ho teiknar opp er meir enn detaljert nok til at ein ser dei lange linene.

Det tek til med Einar Tambarskjelvar og sluttar med Alf Prøysen. Den eine kjempa med kongar, den andre skreiv om husmenn og andre som sat nedst ved bordet. Artiklane om dei to, og om dei tjue andre, er dels biografiar, dels informasjon som fortel om samtida deira. Om Prøysen står det om diktinga hans, men det står like mykje om husmannsvesenet. I artikkelen om Moritz Rabonowitz står det om handelsverksemda og skrivinga hans, men det står like mykje om handlinga til jødar i Noreg etter 1814.

Nokre av dei Ringvej skriv om er (eller bør vera) kjende for alle, andre er langt meir ukjende. Historiene deira er gjerne like spanande og verdfulle. Ho skriv til dømes om Henrik Olofsson Lehmoinen, ein av finnane som busette seg på Finnskogen, og som får ansvaret for at grensa mellom Noreg og Sverige vart flytta ørlite mot aust. Sju av dei tjueto ho skriv om er kvinner, og det må seiast å vera ei akseptabel inndeling i ei bok som dette.

Guffen tilrår.  

Frode Grytten: Popsongar (2001)

Frode Grytten kan pophistoria si. Det er lett å setja han i samanheng med The Smiths, men han har eit langt vidare interessefelt. Dei 24 novellene i denne boka er inspirerte av 24 songar, og desse er lista opp til slutt i boka. Ingen av songane er av The Smiths eller Morrissey. Det vert rett nok referert til dei eit par stader, men det er alt.

Kva er ein popsong? Stort spørsmål, men eit kjennemerke er at songen er rimeleg kort. Slik er det òg med novellene i denne boka. Boka er på 230 sider, og her er 24 noveller. Alle novellene opnar med ei tittelside, og på side to kjem tidspunktet for novella. Der forsvinn altså 48 sider, og sidan tittelsida skal vera ei høgreside, vert det nokre blanke venstresider til slutt i nokre noveller. Dette gjer ingenting, poenget er at det er korte tekstar. 

Ein popsong skal også gjerne handla om kjærleik, og der kan godt vera meir eller mindre subtile referansar til sex (talet 69 vert nemnt påfallande mange gonger i boka). Dei 24 novellene er tidfesta til kvar sin time i døgeret, slik at boka er ein slags Rock Around The Clock-referanse.

Er novellene gode? Absolutt. Grytten treff sjangeren godt, og sjølv om det er noveller kunne det godt vore poptekstar. Dei har den same lengten, det handlar som regel om kjærleik, det handlar som oftast om unge folk, slik at dette vert ei av dei finare Grytten-bøkene.

Guffen tilrår.

Meir Grytten på guffekulturbloggen
Dans som en sommerfugl, stikk som en bie (1986)
Langdistansesvømmar (1990)
80 ° aust for Birdland (1993)
Meir enn regn (1995)
Bikubesong (1999)
Dublin (2002)

Flytande bjørn (2005)

Bikubegang (2005)
Rom ved havet, rom i byen (2007)

Hallo? (2008)

Norge og andre dikt (2009)
50/50 (2010)
Det norske huset (saman med Jens Hauge, 2010)
Dronninga er død (2010)
Saganatt (2011)
Bikubesong (Det Norske Teatret, 23.4.2013)
Brenn huset ned (2013) 
Vente på fuglen (2014)
Her er Harold (film, 2014)
Sånne som oss (2015)
17. mai Bergen (saman med sju fotografar, 2015)
Meter over havet (saman med Sune Eriksen, 2015)
Menn som ingen treng (2016)

Det norske biblioteket (saman med Jo Straube, 2017)
Deilig er jorden (saman med Helge Skodvin, 2018)
Landet bortanfor landet. Område 51 (2019)

Garasjeland (2020)

Gut, jente, juni, juli (2021)
Inn frå regnet (Det Norske Teatret, 17.9.2002)
Den dagen Nils Vik døde (2023)

Geoffrey Robertseon: Who Owns History? (2019)

 

Det er uråd å gå gjennom British Museum i London utan å verta imponert. Bygget i seg sjølv er finfint, men innhaldet er òg stort sett eksemplarisk. Der er stilt ut godbitar frå heile verda, noko som er litt rart i seg sjølv: Med eit slikt namn på museet burde ein vel avgrensa seg til det som er britisk? Denne boka tek ikkje opp akkurat det spørsmålet; her handlar det meir om dei mange gjenstandane som har kome frå andre land, og fyrst og fremst dei mange marmoskulpturane frå det greske Parthenon-tempelet.

Rett etter 1800 vart store delar av desse skulpturane, som då stod på sin opphavlege og rettmessige plass, skorne ned frå veggen og frakta til London. Arbeidet vart leia av Thomas Bruce, jarlen Elgin, som i ettertid forsvara det han hadde gjort. Mange var usamde med han alt i samtida, men den britiske regjeringa kjøpte skulpturane av Elgin i 1816 og gav dei vidare til British Museum. Og der står det framleis, sjølv om Hellas mange gonger har bede om at dei vert ført tilbake.

Det kan ikkje vera tvil om at det hadde vore det rette. Robertson argumenterer grundig for det, og det er ikkje av di han meiner at alle utanlandske museumsgjenstandar automatisk skal returnerast. Det må vera ein føresetnad at dei vert oppbevarte i trygge museum. Han nemner fleire døme på retur av gjenstandar som seinare har vorte selde til private, slik at dei ikkje lenger er tilgjengelege for alle. Viss Storbritannia returnerte Parthenon-skulpturane til Hellas, ville dei fått plass i ein ny museumsbygning, slik at dei som ville kunne sjå dei der dei høyrde til. 

Robertson argumenterer altså godt for synet sitt. Boka er likevel litt tung å lesa - han er advokat, og skriv rett som det er eit altfor tungt språk. Han har òg altfor lett for å repetera synspunkta sine, slik at mange poeng kjem igjen fleire gonger.

Guffen tilrår. 

Spotlight (2015)

 

Ein rimeleg ubehageleg film. Det er velkjent at altfor mange katolske prestar har tukla med mindreårige. Denne filmen fortel ei sann historie frå Boston, ein by der den katolske kyrkja står svært sterkt. 

Boston Globe, den største avisa i byen, har nett fått ny redaktør. For å førebu seg til jobben har han lese dei siste utgåvene av avisa, og meiner at dei må følgja opp ei sak der ein advokat hevdar at den katolske kardinalen i byen kjende til ei overgrepssak knytt til ein katolsk prest. Avisa har ei eige grave-avdeling, Spotlight, og historia dei grev fram er vond: Dei snakkar med mange ofre, dei snakkar med mange advokatar, og dei finn at mange av prestane som er skulda for overgrep vert flytta til ei anna kyrkje, eller dei vert oppførte som "sjukmelde" i prestekatalogen. Då dei omsider får tak i nokre klassifiserte dokument frå ei tidlegare rettsak, viser det seg at nærmare 90 prestar berre i Boston var overgriparar. Og det var berre i Boston - saka førte til undersøkingar i andre byar, og filmen sluttar med ei liste med byar der det har vore større overgrepssaker. Lista inneheld rundt 100 amerikanske byar, og 100 byar frå andre stader i verda (inkludert Trondheim).

Filmen minner litt om Alle presidentens menn. Det er stort sett bilete av folk som snakkar. Dei drøftar, dei snakkar i telefonen, dei prøver å få kjelder til å snakka. Og det fungerer svært godt. 

Guffen tilrår. 

The Highwaymen (2019)

 

Denne filmen minner av og til om The Unforgiven. I den filmen spelar Clint Eastwood ein gamal og pensjonert revolvermann; her møter med Kevin Costner og Woody Harrelson som to gamle og pensjonerte Texas Rangers. Dei vert headhunta til eit oppdrag: Texas (og fleire av nabostatane) vert herja med av dei to bandittane Bonnie Parker og Clyde Barrow, som alle var på førenamn med. 

Det heile er altså basert på ei sann historie. Me følgjer heile tida dei to som leitar etter Bonnie og Clyde, og får vel ikkje sett fjesa deira før heilt til slutt i filmen - der dei to vert drepne i bilen sin. Costner og Harrelson leitar stort sett i blinde, men sirklar seg gradvis meir og meir inn.

Det er ikkje noko storverk, dette, men det er heilt grei tidtrøyte. Av dei to i hovudrollene er Harrelson solid, medan Costner er meir på det jamne. Både kulissar og kostymar og replikkar og sånn er heilt greitt, medan filmen (slik det gjerne er) er noko i lengste laget.

Guffen er lunken. 

Don DeLillo: Americana (1971)

Dette er debut-boka til DeLillo, og det er vel ikkje så altfor mykje her som kan tyda på at han med åra var ein stor forfattar. Det er eit stykke mellom godbitane, og dei er ikkje store nok til å dekkja over det som er mindre bra.

Hovudpersonen, den 28 år gamle Dave Bell, arbeider i fjernsynsbransjen. Han får klarsignal for å laga eit program om indianarar i Arizona. Saman med kollegaer køyrer vestover frå Maine, men kjem aldri lengre enn til midt-Vesten. Der vert dei verande, av di Bell filmar og filmar ein del folk dei møter. Til sist reiser kollegaene hans heim att, medan Bell held fram vestover.

Den fyrste delen av boka har noko madmensk over seg. Ingen jobbar spesielt mykje, men dei et og drikk og har det kjekt. Før turen vestover kjem det eit langt tilbakeblikk, der me får høyra om den priviligerte oppveksten til Bell. Så kjem opphaldet i midt-Vesten, og det er her det raknar for boka. Så langt har det vore nokre gode skildringar, som kapitlet som fortel om eit selskap/ein fest heime hjå foreldra til Bell. Men dei mange og lange referata frå filminga burde vore korta ned. Her misser boka framdrift, og det er seigt å koma gjennom dette.

Guffen er lunken. 

Meir DeLillo på kulturguffebloggen
End Zone (1972)
Great Jones Street (1973)
The Silence (2020)

Chris Ware: Rusty Brown (2019)

Chris Ware lagar intrikate teikneseriar. Boka er litt større enn A5, men mange av sidene har enormt mange ruter - på ei av sidene er det rundt 170 ruter. Teikningane er flotte og detaljrike, og visuelt er det ei fryd å lesa dette.

Det beste er likevel historiene. Boka er kalla opp etter Rusty Brown, men me møter mange andre òg. Det verkar som om det dei har til felles er at dei anten er elevar eller tilsette ved ein high school i Nebraska. Dei aller, aller fleste av dei me møter har òg rimeleg store sosiale problem.

Rusty Brown er rundt åtte år, og drøymer om at livet som skuleelev vart erstatta av eit liv som superhelt. På skulen kjem det ein ny elev, Chalky White, som heller ikkje er noko sosialt midtpunkt. Ein bolk av boka handlar om far til Rusty. Me får høyra om oppveksten til Jordan Lint, ein av problemelevane på skulen. Til slutt handlar det om Joanne Cole, tilsett ved skulen. Utan altfor store overgangar går me frå ei historie til den neste, me hoppar i tid og stad - ein av historiene handlar om dei fyrste som buset seg på Mars.

Det er fabelaktige greier. Teiknigane står svært godt til historiene, det ligg ei melankolsk stemning over det heile. Då boka kom ut i 2019 vart det snakka om at dette var fyrste del av eit tobandsverk, men det kan ta tid før neste del kjem: Dei eldste delane av denne boka vart teikna i 2001.

Guffen tilrår.

Meir Ware på kulturguffebloggen
Rusty Brown (2019)

Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)

Etter å ha gitt ut fem romanar og eit skodespel gav Vesaas ut denne novellesamlinga. Han vart seinare ein meister også i denne sjangeren, men det er ikkje eit dekkande uttrykk her. Det er noko uferdig over dei fleste av dei sju novellene i boka. 

Eit fellestrekk i tre av novellene er at born spelar hovudrolla. Opningsnovella, "Då det var veg til himmerik", er den beste av desse, sjølv om han nok hadde skrive emnet betre ut seinare i forfattarskapen. Novella handlar om to små gutar som vil kliva i ein stige, av di dei får høyra at det blåe dei ser over stigen er himmelen. Den avsluttande novella i boka, "Dalen med den galne enden", handlar om to born som vert vitne til at to fantar tek livet av ein tredje, og er den lengste og truleg den veikaste novella i boka.

Ei av novellene lyser langt sterkare enn dei andre. "Signe Ton" er ei kort novelle, berre seks sider, men her viser Vesaas kor stor han er. Ho går gjennom heimbygda, der ho bur i den burtlengste garden, og tenkjer på korleis det er her ho skal leva resten av livet. Frå ein av desse gardane kjem nokon til å fri til ho, det er både ho sjølv og dei som i gardane klar over. Novella er kort, klar og konsis, og er den einaste verkeleg gode i boka.

Guffen er lunken. 

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)

Annie Ernaux: Årene (2008)

Det er ikkje ofte eg les franske bøker. Denne boka fekk mykje skryt då ho kom på norsk i fjor, og det skrytet er vel fortent. 

Eg kjenner minimalt til Ernaux, men ut frå det eg har skumlese på nettet ser det ut til at det ho skriv har utgangspunkt i hennar eige liv. Slik er det i denne boka, og ho var valt ei god løysing. Med ujamne mellomrom studerer forfattaren eit fotografi, der ho som er med på alle bileta vert omtalt som "hun". Fotografia kjem i kronologisk rekkjefylgje, og innimellom foto-tekstane kjem det lengre bolkar som handlar om "vi". Ernaux skriv altså dels si eiga historie, dels historia til Frankrike (og andre delar av verda). 

Det heile tek til i 1941, året etter at Ernaux vart fødd. Me møter ei jente som gradvis vert kvinne, som finn seg ein veg gjennom livet. Som eldre kvinne ser ho tilbake på livet - ho ser at ho har (og har hatt) eit heilt anna liv enn foreldra, og ho ser òg at ho er heilt annleis enn neste generasjon. Ho viser altså godt, med både lokale og kvardagslege og meir globale og spesielle hendingar, korleis verda har endra seg sidan 1940. 

Boka er altså finfint disponert. Omsetjinga verkar framifrå, og Ernaux kan òg trylla fram finfine uttrykk. Hovudpersonen i boka arbeider som lærar, og ho stiller spørsmål ved om ho "hadde lært elevene noe som helst, drev vi ikke egentlig og syklet ved siden av sykkelen, og tjente skolen egentleg til noe?" 

Guffen tilrår. 

Meir Ernaux på kulturguffebloggen
Hendelsen (2000)
Sommeren 58 (2016)
Far. En kvinne (2021)

Ragnar Hovland: Gjest Bårdsen døyr åleine ved Nilens breidd (1991)

Dette skodespelet handlar om to sogningar. Den eine, meistertjuven Gjest Bårdsen, er kjend for dei fleste; den andre, langdistanseløparen Mons Monsen Øyri (betre kjent som Mensen Ernst), er noko mindre kjend. Bårdsen er med i dei fleste av scenene; Øyri dukkar opp meir sporadisk. Begge er rastlause, begge har få faste haldepunkt i tilveret. Den eine sit ofte i fengsel, den andre vert heidra i storbyar over heile Europa. 

Bårdsen har hatt nærkontakt med mange kvinner, og ei av dei, Constance, kjem stadig tilbake til han, sjølv om ho er død. I samtalane med henne, og i dei mange oppmodingane frå lensmannen (og andre) om at ein så evnerik kar som Bårdsen burde verta skulemeister på heimstaden Sogndal, vert Bårdsen heile tida konfrontert med livsvalet han har gjort. Han finn ikkje ro, og, slik tittelen fortel om, reiser til Egypt for å leita etter Nilens kjelder.

Det er eit fint teaterstykke, som har vore vist fleire gonger. Google fortel meg at då Sogn og Fjordane teater sette det opp som skuleframsyning takka fleire skular nei til tilbodet, etter at det i presseomtale vart lagt mykje vekt på "dristige sexfantasiar" og "sexfokusering". Eg skal ikkje påstå at dette var noko som plaga meg under lesinga.

Guffen tilrår.  

Meir Hovland på kulturguffebloggen
Alltid fleire dagar (1979)
Vegen smal og porten trong (1981)
Sveve over vatna (1982)
Under snøen (1983)
Bussen til Peking (1984)
Professor Moreaus løyndom (1985)
Utanfor sesongen (1988)
Sjølvmord i skilpaddekafeen (1989)
Mercedes (1989)
Love Me Tender (1989)
Konspirasjonar (1990)
Paradis (1991)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Over Bali og Hawaii (1992)
Eline og Julie tar ferja (1994)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Vegen til Navan (1995)
Dr. Munks testamente (1996)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)
Halve sanninga (1997)
Åleine i Alpane (1999)
Psst! Kubanske notat (2000)
Ei vinterreise (2001)
Norske gleder (2002)
1964 (2006)
Fredlaus (2006)
Dr. Munks popleksikon (2008)
Kunsten å komme heim (2011)
Stille natt (2011)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)
Ragnar Hovland - 60 år i svevet (Bergen, 22.3.12)
Folgerø/Tokvam: Ler dei no, så har eg vunne. Eit møte med Ragnar Hovland (2012)
Frå Ragnar til alle (2013)
Om noko skulle skje (2016)
Litt betyr det no likevel (2019)

Groucho Marx og Richard J. Anobile: The Marx Bros. Scrapbook (1973)

Boka har to forfattarar, men det er opplagt at Anobile drog det tyngste lasset. Han gjorde ei rekkje intervju med Groucho, og intervjua òg mange andre som hadde noko å seia - Zeppo, Gummo, Susan Marx (enkja etter Harpo), manusforfattarar, regissørar, og så bortetter. Han har òg skrive ut intervjua, skrive bilettekstar og føreord.

Det er både godt og gale å seia om boka. Det galne fyrst: Det er opplagt at intervjua burde vore strammare redigert. Groucho var 81 (eller 82) då han vart intervjua, og det er tydeleg at minnet hans ikkje er heilt godt. Han veit svært godt at han var ein stor komikar, og prøver litt for hardt på å vera morosam. Han slengjer mykje drit i namngitte personar, og han snakkar altfor mykje om damer. Variantar av setninga "Boy, did I want to fuck her" dukkar opp heile tida. Ein myndig redaktør hadde stroke alt dette. Det er òg rart at Anobile stavar mange namn feil - sjølv om det ikkje fanst internett på den tida burde det vera greitt å finna ut korleis namn vart skrivne.

Groucho skal ha prøvd å stoppa utgjevinga av boka, truleg etter at han fekk sjå at Anobile tok med kvart ord han hadde sagt.

Men ser ein vekk frå dette, som rett nok tidvis kan vera vanskeleg, er her mykje bra. Intervjua har mykje fin informasjon, og her er ei rekkja gode bilete og faksimilar frå blad, aviser og programhefte. Det er òg viktig å hugsa at boka vart skriven før dei verkeleg grundige og gode biografiane og bøkene om Marx-ane kom ut, slik at mykje av det som står her var nytt for dei fleste.

Guffen tilrår.

Mykje meir Marx på kulturguffebloggen

Filmar
Cocoanuts (1929)
Animal Crackers (1930)
Monkey Business (1931)
Horse Feathers (1932)
Duck Soup (1933)
A Night at the Opera (1935)
A Day at the Races (1937)
Room Service (1938)
At the Circus (1939)
The Big Store (1941)
The Incredible Jewel Robbery (1959)
The Unknown Marx Brothers (1993) 

Bøker
Kyle Crichton: The Marx Brothers (1950)
Arthur Marx: Life With Groucho (1954)
Harpo Marx/Richard Barber: Harpo Speaks! (1961)
Arthur Marx: Son of Groucho (1972)
Joe Adamson: Groucho, Harpo, Chico and sometimes Zeppo (1973)

Sidney Sheldon: A Stranger in the Mirror (1976)

Groucho Marx og Hector Acre: The Groucho Phile (1976)

Hector Arce: Groucho (1979)
Maxine Marx: Growing Up with Chico (1980)
Wes D. Gehring: The Marx Brothers. A Bio-Bibliography (1987)
Arthur Marx: My Life With Groucho (1988)
Michael Barson: Flywheel, Shyster and Flywheel (1988)
Miriam Marx Allen (red.): Love, Groucho (1992)

Steve Stoliar: Raised Eyebrows (1996) 

Robert Dwan: As Long as they're laughing (2000)

Arthur Marx: Groucho. A Photographic Journey (2001)
Simon Louvish: Monkey Business (2003)
Paul Duncan (red.): Marx Bros (2007)

Bill Marx: Son of Harpo Speaks! (2007) 
Andrew T. Smith: Marx and Re-Marx (2009)

Martin A. Gardner: The Marx Brothers as Social Critics (2009)
Roy Blount jr.: Hail, Hail, Euphoria! (2010)
Wayne Koestenbaum: The Anatomy of Harpo Marx (2012) 

Devon Alexander: The Quotable Groucho Marx (2014) 
Lee Siegel: Groucho Marx. The Comedy of Existence (2015)
Matthew Coniam: The Annotated Marx Brothers (2015)
Noah Diamond: Gimme a Thrill (2016)
Matthew Coniam: That's me, Groucho! (2016)
Robert S. Bader: Four of the Three Musketeers (2016)
Kevin Scott Collier: The Marx Brothers. Love Happy Confidential (2017)
Matthew Hahn: The Animated Marx Brothers (2018)
Frank, Heidecker og Pertega: Giraffes on Horseback Salad (2019)
Robert E. Weir: The Marx Brothers and America (2022)
Susan Fleming Marx: Speaking of Harpo (2022)

Marte Michelet: Tilsvar (2021)

 

Ei kort oppsummering, igjen: I 2018 gav Marte Michelet ut boka Hva visste hjemmefronten?. Det vart litt rabalder, av di ho rokka ved gamle og etablerte sanningar. Tre historikarar som forskar og har forska på kva som skjedde med jødane i Noreg under krigen, Elsie Berggren, Bjarte Bruland og Mads Tangestuen, gav i 2020 ut ei bok, Rapport frå ein gjennomgang av Hva visste hjemmefronten?, der dei meinte å finna ei rekkje feil i boka til Michelet. Den grovaste, påstanden om at drivkrafta til dei som stod bak Carl Fredriksens Transport var økonomisk vinning, har Michelet beklaga både ei og to gonger. Kort tid før Michelet hadde denne svarboka ferdig gav Espen Søbye ut boka Hva vet historikerne?, der han tok Michelet i forsvar. 

Denne boka er òg eit forsvarsskrift frå Michelet si side, og det er eit glimrande forsvarsskrift. Ho tek føre seg kapittel for kapittel i boka til dei tre historikarane, og viser gong på gong at det dei meiner er feil anten ikkje er det, eller er tolkingsspørsmål. Ho vedgår nokre få feil, og skriv at dei skal rettast i komande utgåver av Hva visste hjemmefronten?, men stort sett kjem ho frå dette med heva hovud. Det same kan ein ikkje seia om dei tre historikarane - Michelet viser fleire gonger at dei har gjort det same som dei skuldar ho for. Dei har òg fleire gonger berre teke med delar av eit sitat, slik at meininga vert tilpassa den konklusjonen dei ser etter. 

Eg kjenner ikkje dette fagfeltet godt nok til at eg kan seia kven som har rett og gale. Etter dei to fyrste bøkene rekna eg med at dei tre historikarane faktisk hadde funne ei rekkje feil, men etter denne boka og boka til Søbye er eg slettes ikkje så sikker. Det kan godt henda at eg berre seier meg samd med siste talar, men det verkar som om Michelet har den beste saka, og at hovudkonklusjonen hennar står seg: For heimefronten var ikkje jødane så veldig viktige. 

Eg reknar med at det kjem fleire bøker om dette temaet, og det skulle ikkje undra meg om dei tre historikarane kjem med ei svarbok om litt. Det er heilt fint, på begge sider av bordet vert det leita etter fleire kjelder, slik at heile prosessen er med på å gje oss meir kunnskap om kva som faktisk skjedde.

Guffen tilrår. 

Relatert på kulturguffebloggen
Marte Michelet: Den største forbrytelsen (2014)
Marte Michelet: Hva visste hjemmefronten? (2018)
Den største forbrytelsen (2020)
Berggren, Bruland og Tangestuen: Rapport frå ein gjennomgang av Hva visste hjemmefronten? (2020)
Espen Søbye: Hva vet historikerne? (2021)