Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.22)

Dette er den tredje dramatiseringa av Fuglane eg ser. Dei tre har vore heilt ulike. Den fyrste, med ein suveren Nils Sletta, var den beste, og det var nok òg den som la seg tettast opp til romanen. Det er rett nok nokre år sidan eg las romanen, men eg hadde fleire gonger ei kjensle av at denne dramatiseringa endra litt på språket. Merkeleg nok kutta dei òg ut nokre av gullkorna, som "Du mitt nebb imot stein" eller "tvers gjennom tvers" eller til og med "Flate steinar er til å sitja på".

Det heile opnar forsiktig, truleg litt for forsiktig, men det tek seg heldigvis opp etter kvart. Mattis og Hege bur for seg sjølv; ho strikkar og strikkar, han uroar henne. Stemninga mellom dei er dårleg, dei ropar meir enn dei snakkar. Mattis har ikkje fast arbeid, og den eine dagen han arbeider, i åkeren på nabogarden, går ikkje spesielt godt. Det går betre den gongen han to unge jenter reddar han frå ein holme ute på vatnet, men så går det dårlegare igjen når han gjev tømmerhoggaren Jørgen skyss over vatnet. 

Scenedekoren er den same heile tida: Stiliserte grantre som heng ned frå taket. Bortsett frå det er det stort sett tomt, det einaste som dukkar opp er nokre vedkubbar. Språket og forteljinga gjer at det fengar meir og meir, men det er òg ting som irriterer. Røystene til dei to jentene vert endra til nokre barne-TV-greier, og av og til vert det for mange repetisjonar og for mykje roping. Framsyninga vert altfor lang. 

Guffen er lunken.

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Tarjei Vesaas: Is-slottet (1963)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)

Meir Det Norske Teatret på kulturguffebloggen
Olav Dalgard: Lars Tvinde (1966)
Arthur Klæbo: Edvard Drabløs (1967)
Ivar Eskeland: Du store alpakka. Soga om Gisle Straume (1987)
Innsirkling (9.2.11)
Bikubesong (Det Norske Teatret, Oslo, 23.4.2013)
Alfred Fidjestøl: Trass alt. Det Norske Teatret 1913-2013 (2013)
Haugtussa (Voss kulturhus, 8.5.2015)
Kan nokon gripe inn (Det Norske Teatret, Oslo, 28.1.17)
Snøkvit (14.10.2017)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Inn frå regnet (Det Norske Teatret, Oslo, 17.9.22)
Tid for glede (Det Norske Teatret, Oslo, 14.10.2022)

Dag Johan Haugerud: Hva jeg betyr (2011)

Dette er ei solid bok. Forteljaren i boka, ein bibliotekar som ikkje har altfor stor tru på seg sjølv, bur ein stad i nærleiken av Oslo. Av og til dukkar sonen hennar opp, men dei har ikkje noko godt forhold. Ho har òg halvgod kontakt med kollegaene på biblioteket, men det er omtrent alt. Ho er på nikk med naboane. 

Ho seier ikkje nei til folk, i alle fall ikkje høgt. Fleire gonger angrar ho på kva ho har sagt, men minst like ofte angrar ho på kva ho ikkje har sagt. Det er lett å overtala ho, og utan at ho heilt skjønar korleis det har skjedd vert ho hyrt inn for å filma i eit bryllaup. Det kunne gått heilt gale, hadde det ikkje vore for at sonen arbeider med film, og redigerer det heile saman til eit meisterverk. Det fører til at ho tek på seg å filma i eit anna bryllaup. Også der hjelper sonen ho, og desse prosessane fører dei både tettare saman og lengre frå kvarandre.

På same måte som i filmane til Haugerud er her ein god historie, men det glitrar endå meir av dialogane. Mykje å humra av, mykje å verta imponert av. 

Guffen tilrår. 

Meir Haugerud på kulturguffebloggen
Den som er veldig sterk, må også være veldig snill (roman, 2002)
Thomas Hylland Eriksen og origamijenta (film, 2005)
Som du ser meg (film, 2012)
Enkle atonale stykker for barn (roman, 2016)
Barn (film, 2019)
Lyset fra sjokoladefabrikken (film, 2020)

Pedro Carmona-Alvarez: Bergen Ungdomsteater (2016)

 

Carmona-Alvarez fekk P2-lyttarane sin romanpris for Og været skiftet og det ble sommer og så videre (2012). Denne boka er ein frittståande oppfylgjar, i det som truleg vert ein trilogi. (Det var i alle fall snakk om det tidlegare.)

Romanen er ei uvanleg fin skildring av ungdomslivet. Dei tre hovudpersonane, Marita, Andreas og Johannes, er svært ulike. Dei har ulike bakgrunn, men har òg mykje felles. Marita er litt kjærast med Johannes, seinare vert ho litt kjærast med Andreas.

Marita er vel den eigentlege hovudpersonen. Ho har norsk mor og amerikansk far, og dei to skilde lag for lenge sidan. Tidleg i boka flyttar ho og mora frå Oslo til Bergen, der mora, som ikkje er av det mest stabile slaget, flyttar saman med ein ny mann. Marita har det langt betre når ho vitjar faren og den nye kvinna hans, men det er ikkje ofte ho ser han: Han bur i California. Men ho er der lenge ein gong tidleg i 1990-åra, og det vert ho prega av.

Carmona-Alvarez skriv glitrande. Kvart kapittel krinsar om éin av dei tre (sjølv om dei alle dukkar opp overalt). Kapitla om Marita er skrivne i eg-form; i dei andre er det forfattaren som fortel. Det er morosamt, det er rørande, det er varmt og godt, og eg håpar det kjem ein oppfylgjar ein gong. 

Guffen tilrår. 

Meir Carmona-Alvarez på kulturguffebloggen
Og været skiftet og det ble sommer og så videre (2012)
Pedro Carmona-Alvarez leser Tor Jonsson (2021)

Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)

Frå 1930 til 1932 gav Tarjei Vesaas ut tre bøker om Klas Dyregodt. Den tredje boka slutta ikkje altfor opplyftande. Vesaas skal ha kjent at soga om Klas burde enda litt betre, så dette er den fjerde boka i trilogien. 

Klas er framleis damvakt. Han får gjennom at den gamle dammen er for farleg. Dammen av tre vert riven, og det vert i staden murt opp ein langt tryggare dam. Klas held fram som damvakt, men kjenner at det ikkje er det han vil. Vendepunktet i livet hans kjem når han vitjar fosterfaren sin, Anders Ru, som ligg for døden. Anders seier til Klas at han må verta med, han òg. Klas finn ut at Anders har rett, skriv brev til Eli (som han fekk eit dødfødt barn med tidlegare i serien). Eli kjem til Klas, dei gifter seg, og flyttar inn i huset der Anders Ru hadde budd.

At Vesaas ville gje Klas eit betre liv er prisverdig, men det er ikkje det same som at boka vert god. Der er likskapar mellom Vesaas og Klas, scena der Klas og Eli går inn i huset der dei skal bu minner om då Tarjei Vesaas fyrste gong tok med seg Halldis Moren til Midtbø. Men boka vert lang, og det verkar som om tankane til Klas går i ring og kjem attende til same staden fleire gonger

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Tarjei Vesaas: Is-slottet (1963)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)

Ottar Grepstad: Brent ord (2022)

Bøker skal ikkje brennast. Av og til skjer det, og det er like ubehageleg kvar gong.

I denne boka handlar det mest om bøker som vert kasta på bålet av språklege grunnar. Grepstad har dokumentert 26 slike bokbål, og som regel går det ut over nynorsk. To av gongene har bokmålsbøker brunne, sju gonger var det samnorsk, ei gong var det både riksmål og nynorsk, resten av gongene var det nynorsk. Det er som oftast ungdom som tenner opp, og etter 1980 var det vanlegvis medlemer i Unge Høgre som var ute med fyrstikkene sine. 

Grepstad bruker ei rekkje kjelder. Det opnar gjerne med at han søkjer seg fram til ein avisartikkel som fortel om eit bokbål, før han går vidare til lesarbrev og debatt i ettertid. Så snakkar han gjerne med nokre av dei som var med. Dei er alle, så vidt eg fekk med meg, fulle av anger, og seier at dei gjerne skulle sett at dette var ugjort.

Det er ei viktig bok. Bøker skal ikkje brennast, og denne boka dokumenterer at det har skjedd altfor mange gonger.

Guffen tilrår. 

Meir Grepstad på kulturguffebloggen
Avisene som endra Noreg (2010)
Historia om Ivar Aasen (2013)
Vinje-bibliografien (2017)
Forfattarens skriftstader (red., 2018)
Aasen-bibliografien (2018)
Bokhistorier (2022)
Den bortkomne Aasen-visa (2023)

Ricky Gervais: Humanity (2018)

 

Ricky Gervais slo gjennom med The Office, men hadde alt då pusla litt med standup. Etter The Office har han laga både filmar og seriar, men han har òg laga nye standup-show. Humanity skriv seg frå 2013, men har utvikla seg på vegen fram mot dette opptaket.

Han er heilt åleine på scena. Han fortel historier, og han sparkar i alle retningar. Han vitsar mykje med seg sjølv og rikdomen sin, han vitsar om kjendisar, han fortel om då han var programleiar på Golden Globe, han vitsar med Twitter og alle dei rare kommentarane han får der, og så bortetter. 

Dei fleste poenga hans råkar godt. Nokre kjem han tilbake til fleire gonger, men ikkje så mange eller så ofte at det vert dumt. Han kan sjølvsagt stoffet godt, og han framfører det godt. Det irriterer ørlite at han av og til smiler og ler godt av vitsane sine sjølv; eg reknar med at dei fleste som sit i salen veit kven han er, og veit at han er ein komikar som tøyer grensene. Bortsett frå det var dette ein fin time.

Guffen tilrår. 

David Paul Kuhn: The Hardhat Riot (2020)

 

1960-åra sette spor etter seg i USA. Landet var delt før det òg, men denne boka argumenterer for at dei indre usemjene som vart skapte då framleis lever godt. Den viktigaste grunnen var Vietnam-krigen.

Frå midt i 1960-åra vart fleire og fleire soldatar sende til Vietnam. Mange miste livet, mange vart skadde for livet. Motstanden vaks, og det var jamleg demonstrasjonar. Svært få støtta krigen, men mange likte òg dårleg måtane det vart demonstrert på. For desse var det viktig å støtta landet sitt, og det var viktig å respektera det heilagste av alt: Det amerikanske flagget.

Den 4. mai 1970 vart fire studentar drepne under ein demonstrasjon ved Kent State University, Ohio. Fire dagar seinare, under ein stor støttedemonstrasjon i New York, hadde arbeidarklassa fått nok: Enorme mengder bygningsarbeidar gjekk til ... ja, motangrep er vel det beste ordet. Dei banka opp studentar. Politiet såg på, men gjorde ingen ting. Merkeleg nok gjekk ingen liv tapt. 

Denne boka, som er aldeles glimrande, fortel om alt dette. I eit romsleg opningskapittel står det om forhistoria, før det kjem ei svært lang og detaljert skildring av samanstøytane. Kuhn har snakka med mange som var med, han har brukt samtidige kjelder, og gong etter gong kjem den same utsegna frå bygningsarbeidarane: Studentane måtte gjerne demonstrera, men dei måtte ikkje misbruka det amerikanske flagget.

Såra frå Vietnam og desse demonstrasjonane grodde ikkje. Dei var synlege gjennom åtti-åra og dei neste tiåra, og er i dag meir synlege enn nokon gong. Boka kom ut før storminga av kongressen i 2021, men det er ikkje vanskeleg å sjå ein slektskap.

Guffen tilrår.

Rikets sikkerhet (2022)

 

Arne Treholt vart arrestert i januar 1984, mistenkt for å ha levert konfidensielt materiale til Sovetunionen. Han var høgt på strå i Utanriksdepartementet, han hadde tidlegare arbeidd i SN, han hadde gått på Forsvarets høgskule. Han hadde hatt mykje kontakt med diplomatar og agentar frå Sovjetunionen. 

Den norske etterretninga hadde lenge hatt mistanke til han. Gode hjelparar i FBI hadde undersøkt husværet hans i New York; sjølve avlytta dei husværet hans i Oslo. Dei fann almanakkar og dokument og store mengder kontantar. Han vart arrestert, og dømd til tjue år i fengsel.

Sjølv har han aldri nekta for at han hadde kontakt med agentar frå den andre sida, og han har òg stadfesta at han overleverte dokument. Han nekta, og nektar framleis, for at han utleverte hemmelege dokument. Det finst det heller ikkje prov på. Treholt stiller villig opp i denne serien, men har ikkje gode nok svar på det som kjem fram. Kvifor hadde han hemmelege møte? Kvifor reiser han til Wien, når alle trur han skal til Paris? Kvifor har han så mykje kontantar? 

Det mest oppsiktsvekkande kjem i den siste episoden. Ein dansk forskar reiser til eit arkiv i Tyskland, der han finn nokre få dokument. KGB skriv (til den aust-tyske etterretninga) at Treholt var viktig for dei. Dansken finn òg eit dokument som viser at i forhandlingane om ei utlevering etter at Treholt var fengsla, foreslo KGB at viss dei fekk Treholt, skulle dei på si side setja fri 22 vest-tyske fangar. Det vart aldri noko av den utvekslinga, men når KGB verdsette ein Treholt til 22 andre fangar, var han nok viktig for dei.

Serien er glimrande. Det er ei forteljing mange kjenner, men her må det vera noko nytt for alle. Dei har intervjua amerikanske agentar (som vart naboar og gode vener av Treholt), dei har intervjua norsk etterretning, dei har intervjua russisk etterretning, dei har intervjua folk som stod Treholt nær, osb. Det heile går i eit roleg tempo, slik at me greitt får med oss alt som vert sagt, samstundes som me får tid til å fordøya det. 

Guffen tilrår. 

Nynorske noveller (1969)

Denne antologien kom fyrste gong ut i 1965. Fire år seinare kom boka i ny utgåve, retta mot skuleelevar og studentar, og i denne nye utgåva var det teke med fire nye noveller. Utvalet i boka er gjort av Halldis Moren Vesaas og Leif Fetveit. Her er det 28 noveller av 23 forfattarar. Av desse er det berre éin kvinneleg forfattar (Ragna Rusten). Redaktørane kommenterer ikkje dette, men det kan koma av at det ikkje var andre å ta av. Det var i alle fall ikkje mange - novellesjangeren var ikkje den mest brukte. Av utvalet elles er det litt overraskande å sjå ei novelle av Michael Crosby-Jones. Den novella er ikkje av dei sterkaste, og det er diverre nærliggjande å tru at ein av grunnane til novella kom med er at Crosby-Jones var svigerson til Halldis Moren Vesaas.

Her er mykje bra, og her er òg noko som er svært bra. Ikkje uventa peikar Arne Garborg og Tarjei Vesaas seg ut i postiv retning, saman med Olav Duun, som siktar langt høgare enn dei fleste andre. Både Duun og Vesaas har med tre noveller kvar. 

Novellene kjem nokolunde kronologisk, og frå den tidlegaste nynorsk-tida er det ofte trauste bygdeforteljingar. Gradvis vert handlinga lagt til byar, og både Kristofer Uppdal ("Ved Akerselva") og Oskar Braaten ("Heimreisa") har gode skildringar av bylivet. Nokre noveller tek uventa vendingar, som "Kvileheimen" av Ragnvald Vaage, og "Nei, at du kom hit" av Engvald Bakkan er vellukka, der vert det hinta om litt av kvart, utan at det vert konkludert. Fleire av desse er forfattarar eg har lese for lite av, og det gjeld òg Sigurd Kvåle, som overraskar med to fine noveller.

Guffen tilrår.  

Everett True: Nirvana (2007)

 

I føreordet til denne boka står setninga "This is a book about Nirvana" fem-seks gonger. Den eine gonger kjem setninga "I have to keep reminding myself" rett etterpå. Åtvaringa True gjev seg sjølv er opplagt - for mange var det Kurt Cobain som var Nirvana, og det er lett at ein Nirvana-biografi vil handla mest om han. True skriv altså at han er klar over problemet; diverre greier han ikkje å unngå det. Det er mest av alt ei bok om Cobain. Kona hans, Courtney Love, får meir plass enn dei andre i bandet. Og True tek òg altfor mykje plass sjølv.

True var for så vidt viktig. I 1989 vart han den fyrste journalisten frå Europa som skreiv om det som skjedde i Seattle, og han må ta mykje av skulda for at så mange middelmådige band brått vart skrytt opp i skyene. Han er mykje i Seattle, han vert godt kjend med Cobain og Love, men gjer seg likevel til ein altfor sentral person i denne forteljinga. Og ein kan sjølvsagt sjå det annleis - han skal ha mykje av æra for at Nirvana vart så fort kjende i Europa.

Eit siste atterhald: Han er altfor glad i å skriva om festing, og altfor oppteken av at Nirvana vanlegvis øydela instrumenta sine mot slutten av konsertane. 

Men: Viss ein greier å oversjå mykje av dette, er det ei fin bok. Han får godt fram korleis Nirvana går frå å vera eit band til ein industri, og korleis dette øydela livet til Cobain. Han får fram korleis mykje av moroa forsvinn etter kvart som bandet vert større. Mot slutten av boka fortel Mudhoney, eit anna band frå Seattle som dukkar opp overalt her, korleis dei etter å ha varma opp for Nirvana nokre veker vart oppvarmingsband for Pearl Jam, og korleis den siste turen var noko heilt anna: Der var det varme og stas; på Nirvana-turneen var alle tunge og triste.

Guffen tilrår. 

Meir Nirvana på kulturguffebloggen
Kurt and Courtney (1998)
Paul Brannigan: This is a Call (2011)
Foo Fighters. Back and Forth (2011)
Charles R. Cross: Here We Are Now. The Lasting Impact of Kurt Cobain (2014)
Cobain. Montage of Heck (2015)
Nick Soulsby (red.): Cobain on Cobain (2016)
Danny Goldberg: Serving the Servant (2019)
Dave Grohl: The Storyteller (2021)

The Many Saints of Newark (2021)

 

Sopranos var ein flott serie. Noko av det fine med han var den opne slutten - vart han drepen? Overlevde han? Det er òg flott at David Chase har sagt nei til å laga ein oppfølgjar, slik at spørsmålet utan svar vert verande utan svar.

Chase har likevel gått tilbake til Sopranos-verda. Denne filmen handlar om hendingar for lenge sidan. Tony Soprano er ein ung mann, og har berre ei mindre rolle. Det handlar meir om Dickie Moltisanti, far til Christopher frå Sopranos. Han er aktiv i ein mafiafamilie, og kjem litt på kant med fleire av dei som arbeider for han (eller det er kanskje mest dei som kjem på kant med han). 

Fyrste del av filmen går føre seg i Newark i New Jersey, seint i 1960-åra. To politimenn har drepe ein svart mann, og det fører til store opprør i gatene. Resten av filmen skjer fem år seinare. 

Det heile er stilreint, og både filming og kulissar er finfine. Historia er derimot heller ordinær, og det heile engasjerer svært lite. Det mest fengande var då Sopranos-kjenningsmelodien dukka opp mot slutten av filmen, og eg fekk lyst til å sjå serien ein gong til.

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Meir Sopranos på kulturguffebloggen
Sesong 1 (1999)
Sesong 2 (2000)
Sesong 3 (2001)
Sesong 4 (2002)
Sesong 5 (2004)
Sesong 6 (2006-07)

Mette Karlsvik; Mørkerom (2017)

 

Dette er den tredje boka av Karlsvik eg les, og den andre som handlar om flygeleiarar som får kreft. Denne gongen verkar det meir personleg. 

Hovudpersonen i boka, Mette, har ein far som arbeider som flygeleiar. Dei to har eit nært forhold, og dottera har stor glede av å vera med faren på mørkerommet. Denne interessa for bilete og biletkunst fører ho til ein kunstskule i Skottland. Der trivst ho godt, men då ho får melding om at faren, som altså har slite med kreft, ligg på det siste, reiser ho heim. 

Dei fyrste to tredelane av boka er litt opp og ned. Kapitla der Karlsvik fortel om far og dotter har er fine. Dottera bruker foto-interessa til faren til å fortelja om livet hans, også om åra før ho vart fødd. I mange av historiene vert nokon fotograferte, slik at det av og til verkar som om ho blar seg sakte gjennom eit fotoalbum, og fortel om bileta ho ser. Innimellom alt dette kjem det nokre kapittel og avsnitt der Karlsvik verkar mest interessert i å visa kva ho kan om mørkerom, og kva ho kan om ulike tekniske ting. Desse delane fengar mindre. Det tek seg opp i den siste tredelen av boka, der Karlsvik fortel om tida i Skottland og sjukdomen til faren. 

Guffen er lunken.

Meir Karlsvik på kulturguffebloggen
Vindauga i matsalen vender mot fjorden (2005)
Flytårn (2007)

Ragnar Hovland: Psst! Kubanske notat (2000)

Det er kjekt med forfattarskapar med stor variasjon. Denne boka kom året etter Åleine i Alpane, og er så kort at ho godt kunne ha vore med der. Boka er på rundt 80 sider, og sidene er ikkje spesielt tettskrivne.

Det er ei reisebok, der Hovland og Tove Bakke er ei tid på Cuba. Bakke har skrive nokre få av tekstane i boka; Ismael Gonzalez Castaner har skrive éin (og den har Bakke omsett). Tekstane fortel om dagleglivet på Cuba, om folk dei møter, om ting dei ser, om mat dei et og drykke dei drikk, om filmar dei ser, osb. Nokre tekstar er lange, andre er på berre ei setning. 

Det er ei fin lita bok. Hovland viser igjen at han er ein god reisekamerat, det treng ikkje vera så altfor travelt når han er på farten. Han viser òg at han drøymer spanande draumar - nokre av tekstane er referat av draumane hans, og dei er, ikkje uventa, rimeleg morosame.

Guffen tilrår. 

Meir Hovland på kulturguffebloggen
Alltid fleire dagar (1979)
Vegen smal og porten trong (1981)
Sveve over vatna (1982)
Under snøen (1983)
Bussen til Peking (1984)
Professor Moreaus løyndom (1985)
Utanfor sesongen (1988)
Sjølvmord i skilpaddekafeen (1989)
Mercedes (1989)
Love Me Tender (1989)
Konspirasjonar (1990)
Paradis (1991)
Gjest Bårdsen døyr åleine ved Nilens breidd (1991)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Over Bali og Hawaii (1992)
Eline og Julie tar ferja (1994)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Vegen til Navan (1995)
Dr. Munks testamente (1996)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)
Halve sanninga (1997)
Åleine i Alpane (1999)
Ei vinterreise (2001)
Norske gleder (2002)
1964 (2006)
Fredlaus (2006)
Dr. Munks popleksikon (2008)
Kunsten å komme heim (2011)
Stille natt (2011)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)
Ragnar Hovland - 60 år i svevet (Bergen, 22.3.12)
Folgerø/Tokvam: Ler dei no, så har eg vunne. Eit møte med Ragnar Hovland (2012)
Frå Ragnar til alle (2013)
Om noko skulle skje (2016)
Litt betyr det no likevel (2019)

Nathaniel Hawthorne: The Scarlet Letter (1850)

 

I gamle dagar tok eg engelsk grunnfag. Av og til hentar eg fram bøker frå den pensumlista, for å sjå om eg framleis har same inntrykket av det eg las då. Som regel har inntrykket endra seg noko, i ei eller anna retning.

Denne boka var vel noko betre enn eg trudde, men det er likevel mykje å trekkja for. Eg hugsa boka som relativt tunglest, med eit rimeleg arkaisk språk. Det stemmer for så vidt, men det er meir språkmengda enn språkføringa som trekkjer ned. Hawthorne bruker mykje plass på å skildra omgjevnadene, anten handlinga finn stad i byen eller i naturen, og det fører ikkje boka framover.

Den raude bokstaven er ein A. Hester Prynne, hovudpersonen i boka, må alltid ha den bokstaven synleg på bringa, som eit vitnesbyrd om at ho har vorte mor utanfor ekteskapet. Ho kom til Boston frå England for nokre år sidan, og har fortalt at mannen hennar omkom på ein seinare overfart. Det viser seg at det er feil, han er nyleg komen til Boston. Der bur òg presten Dimmesdale, og det meste av boka handlar om eit slags trekantdrama mellom desse, der òg barnet, den eigenrådige jenta Pearl, spelar ei rolle. 

Handlinga i boka er lagt til 1600-talet, og er kanskje mest ein hard kritikk av dei puritanske haldningane som då var utbreidde. Hester vert straffa, han som har gjort ho gravid går (i utgangspunktet) fri, sidan Hester ikkje vil fortelja kven det var. 

Guffen er lunken.   

Mark Stein: How the States Got Their Shapes (2008)

 

Utgangspunktet her er interessant nok: USA fekk fleire og fleire statar ettersom dei kjøpte og tok meir og meir land i bruk, og boka fortel om korleis grensene til dei ulike statane vart skapt. Nokre historier er gode, andre er meir keisame.

Der er nokre gjennomgåande trekk: I det vestlege USA var tanken (stort sett) at statane skulle vera så jamstore som råd. Her brukte dei lengde- og breiddegrader som måleeining. Mange elvar vart òg brukte som grenser, sjølvsagt, og det forklarar at rette liner går over til å verta litt meir svingete. 

Det finst ei rekkje avvik. Det rotnaste er forklaringa på at Oklahoma har eit handtak oppe til venstre. Dette området høyrde opphavleg til Texas, men då dei ville inn i USA i 1845, var det alt bestemt at slaveri skulle vera forbode nord for 36.30. For å få lov til å halda fram med slaveri, gav Texas frå seg området nord for den grensa. Den sørlege grensa til Missouri har òg ein rar kul heilt i aust - her er forklaringa at han som forhandla denne grensa gjerne ville ha dette området med, og han var ein svært god forhandlar.

Så her er gode og halvgode historier histen og pisten, men det vert sjølvsagt mykje repetisjon - dei fleste grensene er jo felles for to statar. Og når grensene berre er fastsett av senatet er det jo ikkje så spanande lesing.

Guffen er lunken.  

Passing (2021)

 

To barndomsveninner møtest igjen. Begge er svarte, men den eine, Clare, er så ljos i huda at den rasistiske mannen hennar trur at ho er kvit. Dei har hatt ulike liv, Irene bur framleis saman med mannen sin i bydelen Harlem i New York; Clare bur i Chicago. Den eine har altså forkasta røtene sine.

Røter og identitet er vel det store temaet i denne filmen. Clare flyttar til New York, og dei to får meir og meir med kvarandre å gjera. Det vert hinta om at Clare og mannen til Irene kjem litt for godt overeins, men det er kanskje berre Irene som ser det slik. På ein fest, der alle er svarte, kjem brått mannen til Clare på døra, og då oppdagar han det som alle har sett før, altså at kona hans er svart.

Det er ein fin film. Han er svært delikat filma, det er filma i svart/kvitt, og skodespelet er imponerande. Det heile går i eit roleg tempo, og det passar godt til hovudpersonane. 

Guffen tilrår.