Anders Buraas: De reiste ut (1982)

Av og til, men sjeldnare og sjeldnare, les eg noko som viser at eg har ei over middels interesse for det norske Amerika. Denne boka var ukjent for meg då eg fann ho i ein bruktbutikk nyleg, men eg slo til.

Boka har lange artiklar om nordmenn eller norskamerikanarar som utmerka seg i USA. Fem av namna var kjende for meg frå før, men av desse kjende eg berre livssoga til eit par av dei. Dei sju er Agnes Mathilde Wergeland (professor), Ole Evinrude (oppfinnar), Anders Furuseth (fagforeiningsmann), Knute Rockne (fotballtrenar), Harry Irgens Larsen (skipsreiar), Hans Christian Heg (general), og Ole Bull (fiolinist). Med unntak av den siste artikkelen er det snakk om personar som gjorde det godt i Amerika, ikkje i det norske Amerika.

Buraas byggjer opp artiklane på same måte. Dei opnar med ei av dei viktige hendingane i livet til personen han skriv om, før han går strengt biografisk til verks. Fem av artiklane er suksesshistorier, men dei to andre bryt med mønsteret. Wergeland var den fyrste norske kvinna som tok ein phd, men ho sleit likevel med å verta akseptert akademisk, og fekk ikkje jobb på noko etablert universitet. I staden vart ho tilsett ved universitetet i Wyoming i 1902, eit relativt ferskt universitet. For Buraas er det tydeleg at Wergeland burde hatt eit langt større namn i dag; eg vart ikkje like overtydd.

Artikkelen som skil seg mest ut er den om Ole Bull. Her skriv han ikkje om heile livet til Bull; i staden konsentrerer han seg om Oleana, det aldeles mislukka forsøket Bull hadde på å etablera ein norsk koloni i Pennsylvania. Det er rart at denne artikkelen er komen med; ikkje berre av di dei andre artiklane har ei langt meir sams form, men òg av di historia om Oleana er fortalt mange andre stader.

Boka er skriven i eit stivt og lite spenstig språk. Eitt av grepa han bruker er meir irriterande enn interessant; i tre-fire av artiklane diktar han opp samtalar for å visa korleis hovudpersonen kan ha argumentert i ein gitt situasjon. For meg er pionertida og det norske Amerika det mest interessante, å lesa om korleis Harry Irgens Larsen gjorde suksess som skipsreiar etter andre verdskrigen var heller uinteressant.

Guffen er lunken.

Meir utvandring på kulturguffebloggen
L.A. Stenholt: Knute Nelson (1896)
Johan Bojer: Vår egen stamme (1924)
Ole E. Rølvaag: Giants in the Earth (1927)
Ole E. Rølvaag: Peder Victorious (1929)
Ole E. Rølvaag: Their Fathers' God (1931)
Hjalmar R. Holand: The Kensington Stone (1932)
Hjalmar R. Holand: My First Eighty Years (1957)
Erik Wahlgren: The Kensington Stone, a Mystery Solved (1958)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Hundevakt (1961)
Hjalmar R. Holand: A Pre-Columbian Crusade to America (1962)
Gudrun Hovde Gvåle: O.E. Rølvaag. Nordmann og amerikanar (1962)
Alfred Hauge: Gå vest - (1963)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Landkjenning (1964)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Ankerfeste (1965)
Theodore C. Blegen: The Kensington Rune Stone (1968)
Utvandrarna (1971)
Nybyggarna (1972)
Einar Haugen: Norsk i Amerika (1975)
Lars Chr. Sande (red.): De som dro ut (1986)
Gjerde & Qualey: Norwegians in Minnesota (2002)
Sverre Mørkhagen: Farvel Norge (2008)
Garrison Keillor: Life among the Lutherans (2009)
Gotaas og Kvarsvik: Ørkenen Sur (2010)
Sverre Mørkhagen: Drømmen om Amerika (2012)
Sverre Mørkhagen: Det norske Amerika (2014)
Odd S. Lovoll: Across the Deep Blue Sea (2015)
David M. Krueger: Myths of the Rune Stone (2015)
Odd S. Lovoll: Two Homelands (2018)
Odd S. Lovoll: Colonel Hans C. Heg and the Norwegian American Experience (2023)