Anne-Mette Vibe: Therese Bertheau. Tindestigerske og lærerinde (2016)

Therese Bertheau var ein pioner i fjellheimen. Ho var den fyrste norske kvinna som dreiv det langt innan fjellklatring. Ho var med på fire fyrstebestigningar, og vart i 1894 den fyrste kvinna på toppen av Store Skagastølstind. Ho er ofte nemnt i fjellbøker, og er med på fleire kjende fotografi, men spesielt mykje vert det ikkje skrive om ho. Slik sett er dette ein velkomen biografi.

Me kjem ikkje altfor tett innpå Bertheau. Ho let ikkje etter seg så mange spor - ho skreiv nokre artiklar, og det finst nokre brev, men mykje av livet hennar er framleis gøymt. Vibe er bibliotekar, og er difor godt kjend med å leita etter kjelder, så ho har nok funne det som er tilgjengeleg. Likevel er ikkje boka på meir enn knappe hundre sider, og då er det òg med kapittel om andre tidlege kvinnelege klatrarar, og om andre tilsette ved Nissen Pigeskole, der Bertheau var ei respektert (og litt frykta) lærarinne.

Det er klatringa som får mest plass, slik det bør vera. Ho møtte større motbakkar enn mennene ho klatra med, det var ikkje sett på som høveleg å klatra i bukser, slik at i alle fall fram til klatringa tok til, gjekk kvinnene i lange skjørt. Det seier seg sjølv at det er eit plagg som er dårleg eigna til fjellturar. Det var nok òg ei utbreidd haldning at kvinner ikkje høyrde heime på dei vanskelegaste toppane - hugs korleis Slingsby harsellerte med at Store Knutsholstind var ein topp som var så enkel at til og med kvinner kunne nå toppen.

Slingsby fekk respekt for Bertheau, og i 1900 inviterte han ho med til toppen av Store Skagastølstind - han meinte det var på sin plass at den fyrste mannen og den fyrste kvinne som hadde nådd toppen gjekk dit saman.

Det er ei fin bok Vibe har skrive. Ho skriv godt, og gjev oss eit godt bilete av korleis kvinner hadde det i den tidlege fjellturist-tida, og gjev oss òg eit godt bilete av kven Therese Bertheau var. Der er hol som kan tettast, men dei er færre etter denne boka.

Guffen tilrår.

Meir om fjell på kulturguffebloggen
Alf B. Bryn: Tinder og banditter (1943)
Andreas Backer: Til fjells med Andreas Backer (1944)
Den norske himalayaekspedisjonen: Tirich Mir til topps (1950)
Tryggve B. Steen: Jo Gjende og hans samtid (1959)
Arvid Møller: Gjendine (1976)
Arvid Møller: Jotunkongen (1981)
Arvid Møller: Fjellfører i Jotunheimen (1982)
Vera Henriksen (red.): Spiterstulen gjennom 150 år (1986)
Joe Simpson: Touching the Void (1988)
Jon Krakauer: Eiger Dreams (1990)
Gangdal og Holm: Everest. Den tunge veien (1995)
Jon Gangdal: Til topps på Mount Everest (1996)
Jon Krakauer: Into thin Air (1997)
Per Roger Lauritzen: Claus Heiberg. Veiviser i krig og fred (1999)
Reinhold Messner: All 14 Eight-Thousanders (1999)
Conrad Anker og David Roberts: The Lost Explorer (1999)
Greg Child: Over the Edge (2002)
Per Roger Lauritzen og Johan Christian Frøstrup: Fjellpionerer (2007)
Eivind Eidslott og Jørn H. Moen: Besseggen (2008)
Lars Monsen og Trond Strømdahl: Norge på langs (2009)
Graham Bowley: No Way Down (2010)
Jarle Trå: Livet i fjella (2010)
Henrik Svensen: Bergtatt (2011)
Peter Zuckerman og Amanda Padoan: Buried in the Sky (2012)
Arne Larsen: Storen (2014)
Alex Honnold og David Roberts: Alone on the wall (2015)
Mark Horrell: Seven Steps from Snowdon to Everest (2015)
Sigri Sandberg: Frykt og jubel i Jotunheimen (2015)
Everest (2015)
Jan Aasgaard: Jotunheimen gjennom historien (2016)
Free Solo (2018)
Sveinung Engeland: Høyde over havet (2021)