Erik Wahlgren: The Kensington Stone, a Mystery Solved (1958)

I 1898 fann svensk-amerikaren Olof Öhman ein stein med ei runeinnskrift i Kensington, Minnesota. Innskrifta fortalde om tretti skandinavar som var i Minnesota i 1362, altså 130 år før Columbus sigla over Atlanteren. Nokre trudde på innskrifta, dei fleste såg det heile som ein moderne bløff. Hjalmar Holand høyrde til dei som trudde fullt og fast på innskrifta, og gav ut ei rekkje artiklar og nokre bøker om steinen. Han møtte motbør frå fagfolk, men ingen av motstandarane hans tok til motmæle i bokform. Ikkje før Erik Wahlgren gav ut denne boka.

Wahlgren var professor i skandinaviske språk ved UCLA i Los Angeles. Han hadde altså ei heilt anna fagleg tyngde enn Holand, og det kjem tydeleg fram i boka. Wahlgren legg ikkje skjul på at det er skriftene til Holand som gjer at han skriv denne boka. Han finn så mange feil og så mange motseiingar i arbeida til Holand at han ikkje berre kan sitja roleg og sjå på det.

Han går grundig til verks, og plukkar alle argumenta til Holand frå kvarandre. Kortversjonen er at han viser at det er fullstendig uråd at innskrifta på steinen kan vera frå 1362. Han finn feil overalt, både ved språk og runer. Han viser at Ohman (og fleire av naboane hans) hadde tilgang til runealfabet, og at dei ikkje var så enkle som Holand påstår. Han viser at dette med skandinavar som var i Vinland var heftig debattert i norsk-amerikanske aviser i tiåra før funnet. Han viser at det mest uventa ordet på steinen, oppdagelsereise, var brukt heile tida i desse debattane.

Og han viser at Holand er ein uærleg forskar. Holand viser ofte til ein rapport utarbeidd av Minnesota Historival Society - Wahlgren viser at Holand var medforfattar til denne rapporten. Wahlgren viser kor inkonsekvent Holand var, og korleis han omtalar viktige punkt ulikt frå skrift til skrift, utan å grunngje det. Han viser korleis Holand kjem med eigne tolkingar av ordet "dagsreise" - på steinen står det at dei som laga innskrifta hadde leir ved ein innsjø med to skjer ei dagsreise nordover, medan andre passar på skipa deira fjorten dagsreiser nordover. Holand teiknar og fortel, og diktar opp avstandar som er absurde, like absurde som at dei skulle ha greidd å halda styr på det.

Så boka handlar om ein falsk runestein, men ho handlar like mykje om ein falsk forskar. Holand vert så avkledd i denne boka at det nesten er utruleg at han ikkje gav opp.

Guffen tilrår.

Meir utvandring på kulturguffebloggen
L.A. Stenholt: Knute Nelson (1896)
Johan Bojer: Vår egen stamme (1924)
Ole E. Rølvaag: Giants in the Earth (1927)
Ole E. Rølvaag: Peder Victorious (1929)
Ole E. Rølvaag: Their Fathers' God (1931)
Hjalmar R. Holand: The Kensington Stone (1932)
Hjalmar R. Holand: My First Eighty Years (1957)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Hundevakt (1961)
Hjalmar R. Holand: A Pre-Columbian Crusade to America (1962)
Gudrun Hovde Gvåle: O.E. Rølvaag. Nordmann og amerikanar (1962)
Alfred Hauge: Gå vest - (1963)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Landkjenning (1964)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Ankerfeste (1965)
Theodore C. Blegen: The Kensington Rune Stone (1968)
Utvandrarna (1971)
Nybyggarna (1972)
Einar Haugen: Norsk i Amerika (1975)
Anders Buraas: De reiste ut (1982)
Lars Chr. Sande (red.): De som dro ut (1986)
Gjerde & Qualey: Norwegians in Minnesota (2002)
Sverre Mørkhagen: Farvel Norge (2008)
Garrison Keillor: Life among the Lutherans (2009)
Gotaas og Kvarsvik: Ørkenen Sur (2010)
Sverre Mørkhagen: Drømmen om Amerika (2012)
Sverre Mørkhagen: Det norske Amerika (2014)
Odd S. Lovoll: Across the Deep Blue Sea (2015)
David M. Krueger: Myths of the Rune Stone (2015)
Odd S. Lovoll: Two Homelands (2018)
Odd S. Lovoll: Colonel Hans C. Heg and the Norwegian American Experience (2023)