Johan Bojer: Vår egen stamme (1924)

Norsk-amerikanarane skreiv mykje skjønnlitteratur. Det meste av dette var heilt på grensa til hjelpelaust, men nokre bøker heldt høgt nivå. Den beste norsk-amerikanske romanen eg kjenner er Giants in the Earth av Ole Edvard Rølvaag. Den boka fortel om nokre familiar som utvandrar frå Noreg, og som slår seg ned på prærien, der dei går gjennom gode og mindre gode dagar. Og heile tida ligg gamlelandet der som noko dei ikkje kan fjerna seg frå.

Rølvaag var sjølv innvandrar, og skreiv altså om eit miljø han kjende frå innsida. Johan Bojer budde aldri i USA, men har likevel kjent miljøet. Vår egen stamme fortel om nokre familiar som utvandrar frå Noreg, og som slår seg ned på prærien, der dei går gjennom gode og mindre gode dagar. Og heile tida ligg gamlelandet der som noko dei ikkje kan fjerna seg frå.

Dei to bøkene er altså bygd opp omtrent identisk. Det er nærliggjande å skulda ein av dei for plagiat, hadde det ikkje vore for at bøkene kom ut omtrent samstundes - Rølvaag slo Bojer med ein månad. At dei liknar kvarandre er altså tilfeldig, men når dei fyrst begge hadde fått ein idé om å skriva ei slik bok, er det ikkje så rart at dei fortel om mykje av det same. Det er rett nok lenge sidan eg las Giants in the Earth, men likevel: Det handlar om draumen om eit betre liv i USA. Det handlar om lovnader om å koma tilbake til Noreg etter nokre år. Det handlar om å bryta nytt land på prærien, med alle dei vanskar det førte med seg - dei strir med både pengar og naturkrefter. Og så bortetter. Hovudpersonane i denne boka dannar bygda/byen Nidaros, som etter kvart vert eit økonomisk senter i Red River-dalen.

Boka er omtrent fri for overraskingar, det ligg litt i korta kva vanskar og gleder som møter dei. Han skriv heller ikkje spesielt godt, det er heller ordinære setningar heile vegen. I alle fall nesten heile vegen - det siste kapitlet, der den lengstlevande av emigrantane reiser heim for siste gong, er godt skrive.

Guffen er lunken.

Meir Bojer på kulturguffebloggen
Den siste Viking (1921)

Meir utvandring på kulturguffebloggen
L.A. Stenholt: Knute Nelson (1896)
Ole E. Rølvaag: Giants in the Earth (1927)
Ole E. Rølvaag: Peder Victorious (1929)
Ole E. Rølvaag: Their Fathers' God (1931)
Hjalmar R. Holand: The Kensington Stone (1932)
Hjalmar R. Holand: My First Eighty Years (1957)
Erik Wahlgren: The Kensington Stone, a Mystery Solved (1958)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Hundevakt (1961)
Hjalmar R. Holand: A Pre-Columbian Crusade to America (1962)
Gudrun Hovde Gvåle: O.E. Rølvaag. Nordmann og amerikanar (1962)
Alfred Hauge: Gå vest - (1963)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Landkjenning (1964)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Ankerfeste (1965)
Theodore C. Blegen: The Kensington Rune Stone (1968)
Utvandrarna (1971)
Nybyggarna (1972)
Einar Haugen: Norsk i Amerika (1975)
Anders Buraas: De reiste ut (1982)
Lars Chr. Sande (red.): De som dro ut (1986)
Gjerde & Qualey: Norwegians in Minnesota (2002)
Sverre Mørkhagen: Farvel Norge (2008)
Garrison Keillor: Life among the Lutherans (2009)
Gotaas og Kvarsvik: Ørkenen Sur (2010)
Sverre Mørkhagen: Drømmen om Amerika (2012)
Sverre Mørkhagen: Det norske Amerika (2014)
Odd S. Lovoll: Across the Deep Blue Sea (2015)
David M. Krueger: Myths of the Rune Stone (2015)
Odd S. Lovoll: Two Homelands (2018)
Odd S. Lovoll: Colonel Hans C. Heg and the Norwegian American Experience (2023)