Gudrun Hovde Gvåle: O. E. Rølvaag. Nordmann og amerikanar (1962)

I gamle dagar skreiv eg ei hovudoppgåve om nokre norsk-amerikanske greier. Eg las (sjølvsagt) mykje om den norsk-amerikanske historia, og melde meg mellom anna som livstidsmedlem i NAHA, det norsk-amerikanske historielaget. Nokre gonger i året får eg medlemsbladet deira, og i det siste nummeret stod det ein fin reportasje om hytta til Ole Edvard Rølvaag.

Namnet til Rølvaag dukka opp fleire stader då eg arbeidde med hovudoppgåva. Han er best kjend for romanen Giants in the Earth, men var òg sentral i NAHA då det vart grunnlagt i 1925, og gav òg ut artikkelsamlinga "Omkring fedrearven", der han mellom anna skriv om korleis den norske kulturarven vart (evt. ikkje vart) halden i hevd i dei norsk-amerikanske miljøa. Artikkelen i medlemsbladet minte meg på at eg lenge har hatt ein ulesen Rølvaag-biografi ståande. Eg fann han omsider fram, og det var verdt bryet.

Gvåle går svært grundig til verks. Boka har tre delar - ein der ho fortel livshistoria til Rølvaag, ein der det handlar om yrkeslivet, og om korleis han opplevde at dei norske miljøa vart gradvis meir norsk-amerikanske, og ein tredje om dei skjønnlitterære bøkene hans. Rølvaag (1876-1931) vaks opp på Helgeland, og utvandra til USA då han var tjue år gamal. Han studerte, og vart etter kvart professor i norsk ved St. Olaf College i Northfield, Minnesota. Det vart heimen hans resten av livet. Han var svært aktiv, han hadde stor arbeidskapasitet, og han fekk gjort mykje i det relativt korte livet sitt. Han vart vidgjeten, også i USA, over natta etter at Giants in the Earth kom ut i 1927. Boka hadde kome ut på norsk i to delar, I de dage (1924) og Riket grundlægges (1925). Seinare kom det to band til i den same serien.

Gvåle presenterer alt dette grundig, og ho skriv òg mykje om den norsk-amerikanske kulturen generelt. I kapitlet om bøkene hans bruker ho for mykje plass på å referera handlinga, men bortsett frå den detaljen var dette ei fin bok. Fin nok til at eg trur eg må henta fram att Giants in the Earth, og kanskje til og med lesa dei to bøkene som kom etter den.

Guffen tilrår.

Meir utvandring på kulturguffebloggen
L.A. Stenholt: Knute Nelson (1896)
Johan Bojer: Vår egen stamme (1924)
Ole E. Rølvaag: Giants in the Earth (1927)
Ole E. Rølvaag: Peder Victorious (1929)
Ole E. Rølvaag: Their Fathers' God (1931)
Hjalmar R. Holand: The Kensington Stone (1932)
Hjalmar R. Holand: My First Eighty Years (1957)
Erik Wahlgren: The Kensington Stone, a Mystery Solved (1958)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Hundevakt (1961)
Hjalmar R. Holand: A Pre-Columbian Crusade to America (1962)
Alfred Hauge: Gå vest - (1963)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Landkjenning (1964)
Alfred Hauge: Cleng Peerson. Ankerfeste (1965)
Theodore C. Blegen: The Kensington Rune Stone (1968)
Utvandrarna (1971)
Nybyggarna (1972)
Einar Haugen: Norsk i Amerika (1975)
Anders Buraas: De reiste ut (1982)
Lars Chr. Sande (red.): De som dro ut (1986)
Gjerde & Qualey: Norwegians in Minnesota (2002)
Sverre Mørkhagen: Farvel Norge (2008)
Garrison Keillor: Life among the Lutherans (2009)
Gotaas og Kvarsvik: Ørkenen Sur (2010)
Sverre Mørkhagen: Drømmen om Amerika (2012)
Sverre Mørkhagen: Det norske Amerika (2014)
Odd S. Lovoll: Across the Deep Blue Sea (2015)
David M. Krueger: Myths of the Rune Stone (2015)
Odd S. Lovoll: Two Homelands (2018)
Odd S. Lovoll: Colonel Hans C. Heg and the Norwegian American Experience (2023)