Paul McCartney: The Lyrics (2021)

 

I føreordet til denne boka skriv McCartney at han ofte er spurd om å skriva ein sjølvbiografi. Det har han aldri teke seg tid til, og han meiner at dette er det nærmaste han kjem. Det veit han betre enn meg, men likevel: Dette er rimeleg fjernt frå ein sjølvbiografi.

I boka (eller bøkene - det er to bøker samla i ein boks) er det 154 songtekstar. Dei kjem i alfabetisk rekkjefylgje, og dekkjer heile livet hans, frå midt i 1950-åra til 2020. McCartney har skrive litt om kvar av tekstane. Til kvar tekst kjem det òg illustrasjonar - det kan vera foto, det kan vera handskrivne tekstar, det kan vera andre ting. Fyrst var eg litt overraska over at songtekstane ikkje kom kronologisk, men slik tekstane om songtekstane er lagt opp, fungerte løysinga heilt fint.

Boka er omtrent slik karriera til McCartney har vore. Av og til er dette finfint og vel så det. Andre gonger er det så pinleg og banalt at det er freistande å bla seg vidare. Han kjem med gode innsikter om mange av tekstane, men andre stader skriv han berre ord. Han skriv nesten meir om å laga musikk, og det verkar som om musikken og melodiane er viktigare for han. 

Eg las nok kapitla om Beatles-tekstar nøgnare enn dei andre, sikkert av di eg ikkje kjenner det han har gjort dei siste femti åra like godt. Eit par gonger kjem det noko eg stussar over. Han skriv til dømes om Tara Guinness, som ofte er omtalt som han som blew his mind out in a car i "A Day In the Life". Det meste av teksten til den songen var skrive av John Lennon, den allment aksepterte versjonen til no er at McCartney kom med mellomspelet, og at han saman med Lennon flikka på teksten Lennon hadde skrive. Her skriv McCartney at "I wrote about [Tara Guinness] i A Day in The Life", og siterer dei to linene om trafikkulukka. Bidraget til Lennon vert ikkje nemnt med eit ord. Om så godt som alle Beatles-tekstane står det òg "Writers: Paul McCartney og John Lennon" - endeleg får altså McCartney gjennomført den gamle tanken sin om at den som bidrog mest skal stå fyrst. Eit siste ankepunkt er at mange poeng vert repeterte i dei ulike nyskrivne tekstane.

Guffen er lunken.  

Meir The Beatles på kulturguffebloggen
A Hard Day's Night (film, 1964)
Magical Mystery Tour (film, 1967)
Yellow Submarine (film, 1968)
Jann Wenner: Lennon Remembers (1970)
Let It Be (film, 1970)
Williams/Marshall: The Man Who Gave The Beatles Away (1975)
Mark Shipper: Paperback Writer (1978)
The Rutles/All You need is Cash (film, 1978)
Ian MacDonald: Revolution in the Head (1994)
The Beatles Anthology (fjernsynsserie, 1995)
The Beatles: Anthology (2000)
Ringo Starr: Postcards from the Boys (2004)
Joshua M. Greene: Here Comes The Sun (biografi om George Harrison, 2006)
Howard Sounes: Fab. An intimate Life of Paul McCartney (2010)
George Harrison. Living in the material World (film, 2011)
Hunter Davies (red.): The John Lennon Letters (2012)
Good Ol' Freda (2013)
Mark Lewisohn: The Beatles. Tune In, del I (2013)
Mark Lewisohn: The Beatles. Tune In, del II (2013)
Tom Doyle: Man on the Run (2014)
Paul Du Noyer: Conversations with McCartney (2015)
Michael Seth Starr: Ringo. With a Little Help (2015)
The Beatles. Eight Days A Week (2016)
Sgt. Pepper's Musical Revolution (2017)
George Harrison: I Me Mine (2017)
Tony Barrell: The Beatles on the Roof (2017
The Beatles: Get Back (2021)

Maren Uthaug: Ein lykkeleg slutt (2019)

 

Hm. Uthaug har fått strålande meldingar dei siste åra. Eg las Der det finst fuglar for litt sidan, og sleit med å sjå noko verdfullt der. Før eg hadde lese den hadde eg like godt kjøpt denne, og det er jo dumt å ha ei ulese bok ståande i hylla. I alle fall vanlegvis. Denne boka har fått like fine meldingar som Der det finst fuglar. Eg fekk like lite ut av denne boka som av den fyrste.

Det er ei slags slektskrønike, og boka handlar om ei slekt med mange rare avvik. Me møter vel sju generasjonar, og i kvar generasjon er det ein som har ansvar for å ta seg av dei døde. Me møter òg rare samfunn, historia opnar i ein øystat i Polynesia der det er bestemt at det skal bu akkurat 990 menneske, slik at så lenge ingen døyr får heller ingen lov til å verta gravide. 

På veg gjennom generasjonane, på veg til vår eiga samtid, møter me mellom anna ein som snakkar med dei døde (og som forelskar seg i ei som er død), me møter ein mordar, me møter ein nekrofil, og så bortetter. Omtrent alle familiane fungerer dårleg saman, så der aular av familiekonfliktar. 

Boka er rimeleg slitsam. Det er ikkje spesielt velskrive, Uthaug forklarar langt meir enn ho treng. Det verkar som om ho vil trykkja så mykje ufordrageleg som råd inn i boka. Her er smittsame sjukdomar og mange detaljar om korleis gravferdsagentar arbeider, men det skal litt meir til for å skapa stor litteratur.

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Meir Uthaug på kulturguffebloggen
Der det finst fuglar (2017)

John. Den siste norske cowboy (2021)

 

Å laga ein film om ein eldre mann som bur ute på prærien, i staten Montana, er ikkje nokon dårleg idé. Filmen er likevel ikkje altfor vellukka, og det skuldast truleg at den eldre mannen, John, ikkje har altfor mykje å by på. Det vert litt det same om att og om att, og filmen er heilt fri for dramatiske vendingar.

John er rundt nitti år. Han bur åleine, og har aldri hatt familie. Foreldra og systera er gravlagde på ein haug på farmen hans. Han har kveg, og han steller dei og dyrkar jorda framleis. Kvar dag snakkar han med den noko yngre venen Jim, anten på telefon eller over ein kaffikopp. Av og til tek John med seg trekkspelet for å spela for folk, av og til reiser han til den nærmaste småbyen for å treffa folk.

Han er norskætta, utan at han gjer noko nummer av det. Han veit kvar han kjem frå, og han kan laga litt norsk mat, og han har nokre gamle foto og ein bibel etter foreldra, men det er alt. Han får aldri spørsmål om tilhøvet til Noreg. Har han vore her? Har han kontakt med slekta? Og så bortetter. 

Guffen er lunken.  

The Doors (1991)

 

I 60-åra tok det heilt av med sex og drugs og rock'n'roll, og det er tydeleg i denne filmen. På papiret handlar filmen om The Doors, men det er i all hovudsak ein film om vokalisten Jim Morrison. Det er hans barndom det er scener frå, det er han me ser gå frå seng til seng, frå rusmiddel til rusmiddel, frå den eine dårlege, men sensasjonelle, konserten til den andre. Konsertane vart ikkje berre hugsa for musikken.

The Doors kom saman i Los Angeles i 1965. Året etter fekk dei eit gjennombrot med "Light My Fire", og fram til Morrison døydde i Paris i 1971 gav dei ut seks LP-ar. Musikken er vel helst ujamn, men der er nokre saftige songar, og dei fekk ekstra merksemd grunna tekstane til Morrison. 

Dei fekk òg ekstra merksemd gjennom livsstilen hans, og det er altså det filmen konsar mest på. Her takkar han ja til alt han får tilbod om, og trivst òg enormt som kjendis. Han vert mindre og mindre sympatisk utover i filmen, og sidan utgangspunktet ikkje var all verda vert det i meste laget. Her er mykje bra, men det kunne (som vanleg) vore stramma inn - minst ei av scenene frå ein av konsertane som vert ein happening burde vore korta merkbart ned.

Guffen er lunken. 

Meir The Doors på kulturguffebloggen
Ray Manzarek: Light My Fire (1998)
When You're Strange (film, 2009)
John Densmore: The Doors Unhinged (2013)

Greg Prato: Grunge Is Dead (2009)

 

Eit par år tidleg i 90-åra verka det som om Seattle var ein musikalsk hovudstad. Det kom ei rekkje band derfrå, og fleire av dei vart store og vidgjetne. Også folk rundt meg kasta seg på denne bølgja; sjølv var eg rimeleg lunken. Det einaste bandet eg likte sånn nokolunde var Nirvana, men også der var eg rimeleg lunken (sjølv om det endra seg litt etter kvart). Eg kunne knapt vitja folk utan at dei sette på band som Mudhoney, Pearl Jam, Alice In Chains og Soundgarden, men det var ikkje noko for meg. Det einaste av desse banda eg såg live var Soundgarden, i eit lite lokale i Amherst vinteren 1989.

I denne boka fortel mange av dei sentrale aktørane om rocken i Seattle. Forteljinga tek for alvor til tidleg i 1980-åra, og åra etter 1995 vert raskt oppsummerte. Det er ei fascinerande historie, både av di det vert ein massiv hype rundt byen, men òg av di der er fleire artige folk involvert. Mark Arm i Mudhoney har til dømes ei rekkje fargerike sitat. 

Eit gjennomgåande trekk ved denne soga er diverre rus. Fleire av dei mest talentfulle får livet øydelagd av rus, mange av dei døyr. Det er ikkje dei store musikalske ambisjonane som dominerer, det er like viktig å ha så mange festar som råd. Det er heilt greitt, men det er ikkje alltid like pirrande å lesa om artige festar. Boka er òg litt rart redigert - eit kapittel kan godt handla om tre eller fire ulike band, og der er ingen mellomtitlar som signaliserer at no går me over til neste band. Men likevel - boka fungerer godt, og Prato ser ut til å samla og redigert dei mange intervjua på ein grei måte.

Guffen tilrår.

Den usannsynlige morderen (2021)

 

Den 28. februar 1986 var eg på veg til Hustad leir. Eg reiste sjølvsagt med toget, og la inn nokre dagar i Oslo på veg dit. Eg budde hjå Inge, og den kvelden hadde me truleg vore på ein eller annan konsert. Me kom i alle fall seint heim. Me skrudde på radioen, og der var det berre sørgjemusikk. Etter ei stund kom det ei røyst inn og sa at den svenske statsministeren Olof Palme var drepen.

Denne serien handlar om det drapet, og om tida etterpå. Det handlar kanskje mest om det svenske politiet, som i denne serien gjer alt dei kan for å ikkje finna mordaren. Han er heile tida rett framfor augene deira, men han som sit øvst i politi-pyramiden vil ikkje sjå det. Han er oppteken av sine eigne hypotesar, og går på smell etter smell. 

Løysinga som vert sett fram her er ikkje bombesikker. Serien er basert på ei bok frå 2018, og to år seinare stadfesta det svenske politiet at dei er samde. Han som vert peika ut her lever ikkje meir, slik at politiet la vekk saka. Alle er ikkje overtydde. Serien kan kanskje reknast som eit partsinnlegg, men ut frå det som kjem fram her var det absolutt mogleg at Stig Engström var mordaren. Han var der då det skjedde. Han hadde eit slags motiv. Han motsa seg sjølv så ofte i avis-intervju og politi-avhøyr at det burde kimt i klokkene berre der. Men det gjorde det altså ikkje.

Serien er finfin. Det heile vert heldigvis ikkje presentert kronologisk, slik at me må pusla litt saman sjølv. Og Robert Gustafsson er aldeles strålande i rolla som Engström.

Guffen tilrår. 

Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)

 

Dette er den tredje boka om Klas Dyregodt, og planen var visst at det skulle verta den siste. Det er kanskje den veikaste i den serien, og det verkar nesten som om Vesaas veit det godt: Den siste halvdelen av denne boka er svært lite inspirert. 

Klas bur no på sagbruket der halvbroren styrer. I Sigrid Stallbrokk gjorde Klas ei kvinne gravid, og i denne boka får han vita at barnet var daudfødt. Det gjer han tung til sinns, og han fer oppover dalen, til Dyregodt, for å ta livet sitt. Såve, den gamle og kloke kvinna som bur der, anar kva som er i ferd med å skje, og gjev Klas eit godt råd: "Du rår deg sjølv". Denne setninga kjem att fleire gonger utetter i boka, og vert som ein læresetning for Klas. Han legg vekk planane om sjølvmord, og boka sluttar med at han igjen er damvaktar på Dyregodt.

Det er altså lite futt i denne boka. Historia sig sakte framover, språket er utan liv, og Klas er ein person me burde fått meir sympati for, ikkje ein me misser interessa for.

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)