Ragnar Hovland: Mercedes (1989)

Denne boka vert gjerne omtalt som ei ungdomsbok, men i dei beste ungdomsbøkene er det jo mykje å gle seg over også for oss som er noko eldre. I denne boka finn me mykje av det som kjenneteiknar bøkene til Hovland - spanande personar, fine vriar i historia, uventa og treffsikre metaforar, ei kråke eller to, osb.

Forteljaren, Pål, er 14 år då foreldra går frå kvarandre. Han vert buande med faren, men har god kontakt med mora. Faren driv antikvariat der han sel gamle bøker; mora driv bokhandel der ho sel nye bøker. Pål hjelper faren i butikken, men går òg mykje for seg sjølv, og vert kjend med den jamgamle Mercedes (som eigentleg heiter Ingunn). Ho kjem frå ein heim som er endå meir oppbroten, og sjølv om ho i fyrsten verkar uinteressert i Pål, vert dei kjærastar.

Det er ei fin bok. Rundt dei fire hovudpersonane krinsar det andre personar, fyrst og fremst den litt mystiske Larsen, som rett som det er kjem med nye leveransar av gamle bøker til antikvariatet.

Guffen tilrår.

Meir Hovland på kulturguffebloggen
Alltid fleire dagar (1979)
Sjølvmord i skilpaddekafeen (1989)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Halve sanninga (1997)
Ei vinterreise (2001)
Norske gleder (2002)
Dr. Munks popleksikon (2008)
Kunsten å komme heim (2011)
Stille natt (2011)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)
Ragnar Hovland - 60 år i svevet (Bergen, 22.3.12)
Folgerø/Tokvam: Ler dei no, så har eg vunne. Eit møte med Ragnar Hovland (2012)
Frå Ragnar til alle (2013)
Om noko skulle skje (2016)
Litt betyr det no likevel (2019)

Watergate (2018)

True crime-seriar vert meir og meir populære. Denne er fin, og viser tydeleg korleis og kvifor Nixon var ein av dei verste amerikanske presidentane.

Serien baserer seg på tre typar kjelder. Her er mange samtidige fjernsynsinnslag. Her er mange nye intervju med mange av dei som stod sentralt. Og her er mange utdrag frå opptaka Nixon gjorde av alle samtalar i det ovale kontoret. Desse utdraga vert gjerne dramatiserte. Kvifor i alle dagar Nixon gjorde desse opptaka veit eg ikkje, men utan dei kunne han nok ha vridd seg unna. Etter at innhaldet på lydbanda vart kjent var det uråd for han å halda fram, og han gjekk av før senatet fekk køyrd han gjennom riksrettprosessen.

Den siste av dei seks episodane handlar om akkurat det, altså dei siste avgjerande månadene. Etter kvart står demokratar og mange nok republikanarar samla, og det er opplagt kva veg det går. Måten dei alle omtalar presidenten er heilt lik måten demokratane omtala den noverande presidenten i riksrettsaka som nett vart avslutta - den store skilnaden er at republikanarane var vaksne nok til å sjå at det var viktigare og rettare ting enn kven som sit som president. I 1974 var dette ei oppfatning store delar av dei republikanske politikarane i senatet hadde; i år stod Mitt Romney åleine.

Guffen tilrår.

Emily Brontë: Wuthering Heights (1847)

Nok ei bok frå klassikar-serien til Skald forlag, og nok ei fin leseoppleving. Eg las denne då eg tok engelsk grunnfag for mange år sidan. Eg hugsa boka som rimeleg seig - kanskje av di eg las heilt andre bøker då, kanskje det hadde noko med feil førelesar å gjera. Ikkje veit eg, men dette var i alle fall bra.

Det er den einaste romanen Brontë gav ut. Ho var 29 år då boka kom ut, og ho døydde året etter.

I 1801, langt ute på den engelske landsbygda, leiger herr Lockwood huset Thrushcross Grange. Huseigaren, Heathcliff, bur litt unna, på Wuthering Heights. Lockwood vert nyfiken på historia til huset og dei som har budd der. Ein kveld han vitjar Wuthering Heights vert veret så gale at han ikkje vågar seg heimatt, og i staden fortel hushjelpa han kva som har skjedd dei siste tretti-førti åra.

Kortversjonen er om lag slik: Herr Earnshaw, som eig Wuthering Heights, adopterer den fattige ungen Heathcliff. Han er dårleg likt av dei fleste, med unntak av Catherine, dotter til Earnshaw. Dei har eit godt forhold gjennom heile boka, men ho vil ikkje gifta seg nedover og giftar seg i staden med Edgar Linton, frå familien som eig Thrushcross Grange. Heathcliff flyttar, men kjem attende som ein velståande mann, og giftar seg med Isabella Linton, syster til Edgar. Etter litt sjukdom og dødsfall vert Heathcliff, som gradvis vert meir og meir vanskeleg å ha med å gjera, eigar av begge husa.

Det er ei finfin bok. Av og til er det litt omstendeleg, men komposisjonen er god, og eg koste meg tidvis stort. Boka er framifrå omsett av Ragnar Hovland og Øystein Vidnes.

Guffen tilrår.

22. juli (2020)

Det er snart ti år sidan den vondaste dagen. Det har vore skriva bøker, det har vore laga filmar, det har vore laga fjernsynsseriar. Denne er laga av NRK, og er både respektfull og smakfull.

Det handlar om nokre av dei som vart ramma av noko heilt anna enn bomber og kuler. Det handlar om to journalistar i Aftenposten, om ein politimann frå Hønefoss, om tilsette ved akuttavdelinga på Rikshospitalet, om ein høgreekstrem bloggar, om dei som var på campingplassen ved Utøya. Dei er innblanda i dette på kvar sine måte, og taklar det på kvar sin måte. Politimannen må slita med at han og dei andre kunne gjort meir. Journalistane grev og grev for å finna ut kva som skjedde. Dei tilsette på sjukehuset står som nokre pålar, og reddar mange liv den natta mange av oss knapt nok sov.

Me ser lite til terroristen. Det vert brukt nokre arkivopptak, men elles er han lite synleg. Frå skytinga på Utøya er det ikkje filma i det heile, me høyrer berre lyden av skota frå campingplassen. Der er likevel nok av vonde scener i serien, og for meg var den verste då leitemannskapa på Utøya kjem saman midt på natta for å fortelja kor mange døde dei har sett langs stiane og vegane dei gjekk.

Javisst er det vondt å sjå dette. Men det er ein viktig serie, som er svært godt laga. Det er brukt ukjende skodespelarar heile vegen, som alle spelar såg godt at me trur på figurane dei skapar, me trur at dette er dei som kunne ha opplevd dette.

Guffen tilrår.

Ingvar Ambjørnsen: Hvite niggere (1986)

Eg har ikkje lese mykje av Ambjørnsen. Denne las eg då ho kom ut, og var eigentleg positivt overraska då eg henta ho fram att no. Handlinga var omtrent som eg hugsa ho, men språket var langt meir sprekt og fengande enn eg trudde.

Boka kan lesast på (minst) to måtar. Den mest opplagte og dominerande er at det er eit portrett av nokon som fall litt utanfor, stort sett av di dei brukte dop. Den andre handlar om to unge menn som begge vil verta forfattarar, og som etter kvart finn ut at skriving av bøker er hardt arbeid, ikkje berre noko ein puslar med når ein har ei ledig stund.

Slik sett er det freistande å tru at det er ein sjølvbiografisk roman. Ambjørnsen har nekta for dette, men har òg sagt at han har henta mykje av stoffet frå eigen oppvekst. Forteljaren i boka, Erling, veks opp i småbyen Lillevik, saman med Charly og Rita. (Ambjørnsen vaks opp i Larvik.) Dei les mykje, dei røyker (etter kvart) mykje hasj. Erling kjem inn på ein gartnarskule like ved Voss (Ambjørnsen gjekk på gartnarskule i Ulvik), men sluttar og flyttar til Bergen, der Rita alt bur og Charly snart bur. Opningkapittelet er det kronologisk siste - her kjem Erling attende til Oslo etter eit lengre utanlandsopphald, og får vita av Charly at Rita har dødeleg kreft. Det er dette som får han til å skriva denne boka - han reiser i gravferda hennar i Lillevik, og tenkjer attende på tida dei har hatt.

Guffen tilrår.

Parasitt (2019)

Denne filmen har fått toppkarakterar overalt. Det får han her òg.

Handlinga føregår i Seoul. Kim-familien bur lengst nede, i ein kjellar i den lågastliggjande delen av Seoul. Dei drøymer om eit rikare liv, der dei har meir pengar og meir stabil wifi, og anar ei løysing då sonen i huset vert hyra inn som privatlærar for dottera i ein rik familie som bur på toppen. I løpet av nokre veker har familien triksa og miksa slik at alle fire arbeider for denne familien. Det er altså berre velstand, og dei er alle godt nøgde. Ei helg reiser rikmannsfamilien på camping, og mora i Kim-familien, som har flytta inn i rikmannshuset som hushjelp, inviterer resten av familien på fest i det huset. Dei er i godt slag, dei drikk godt, og har det heller triveleg.

Akkurat her er det opplagt at rikmannsfamilien kjem heim tidlegare enn planlagt. Så langt har filmen vore svært god, dei fire har lagt gode planar for korleis dei skal tena pengar. Men herfrå og ut er filmen endå betre. Det kjem endå ei vending denne kvelden, som er langt vanskelegare å sjå at kjem, og som òg får langt større følgjer for det som skjer.

Så filmen får toppkarakter. Han er original, han er flott (rikmannshuset er delikat), skodespelet er godt, osb. Og poenget med at nokon bur på toppen og nokon på botnen kjem godt fram då Kim-familien endeleg kjem seg ut frå rikmannshuset etter festen sin - det er ikkje måte på kor mange trappetrinn det er på vegen heim.

Guffen tilrår.

Erlend Loe: Dyrene i Afrika (2018)

Eg har ikkje lese spesielt mange bøker av Erlend Loe. Eg las debuten, og var sånn mellomnøgd. Så las eg halve Naiv. Super, og forstod ikkje poenget. Så las eg eit avsnitt om Kjartan i L, og det er alt. Denne boka var så pass bra at eg kanskje må lesa meir av han.

Utgangspunktet er like greitt som det er usympatisk: Fem personar kjem i snakk etter eit foredrag. Dei er i ulike fasar i livet, og viss dei har noko fellestrekk er det at dei treng litt avveksling, og at dei har ei viss interesse for Afrika. Det er ei kvinne og fire menn, og ein gong dei er samla foreslår kvinna at dei, sidan dei er opptekne av miljø og natur og sånn, bør reisa til Afrika for å skjenda nokre ville dyr. Det viser seg at det finst eit firma som spesialiserer seg i sånn ynskje, og sidan ein av dei fem er tjukk i pengar reiser dei sørover relativt raskt.

Alt går ikkje etter planen. Det går med nokre kroppsdelar, ein flyttar saman med nokre ville dyr, ein skiftar seksuell legning, osb. Og dei får ikkje dokumentert det dei held på med, slik at turen heller ikkje får det resultatet dei vona på.

Det er ein fin bok. Heller ikkje her lo eg høgt, men eg smilte ofte og humra kanskje ein gong eller to.

Guffen tilrår.