Friends (1994-2004)

I nittiåra var det to komiseriar på TV2 mange såg på, meg sjølv inkludert: Seinfeld og Friends. Seinfeld har eg sett opp att seinare, og den serien står seg framleis godt. Friends har eg berre sett glimt av, mellom anna i gjenforeininga for nokre år sidan, utan at eg har vore spesielt imponert. Det heile verkar utdatert. I sommar fann Halldis (13) ut at ho ville sjå serien, og eg har sett fleire av episodane. Eg vart overraska over kor godt serien har stått seg. Kanskje det var litt nostalgi, kanskje det var noko anna, men det var langt betre enn eg hugsa.

Det handlar om seks unge vaksne i New York. Merkeleg nok har to av dei råd til å leiga ein enorm leilegheit, der dei alle kan samlast. To andre bur tvers over gangen. Det er litt fascinerande at det å laga ein serie med seks personar i hovudrollene fungerer, men det går altså bra. Dei seks er Monica (jobbar som kokk, er veldig firkanta, tek ansvar for alle), Rachel (mest oppteken av mote, såpestjerner og å ta seg bra ut), Phoebe (den me veit minst om, men som er kunstnarleg, alternativ, og mest livsfjern [på ein god måte]), Ross (paleontolog, veldig nerdete, lett å fornærma), Chandler (jobbar som statistikar, tener godt, sarkastisk) og Joey (stort sett utan jobb, storsjarmør, ikkje den skarpaste skuffa i kniven).

Det handlar uventa mykje om sex. Me ser ingen nakne kroppar, men dei er uventa fritalande. Fleire av dei er tidvis kjærastar med kvarandre, nokre er kjærastar med andre, men det verkar som om dei som ikkje er i faste forhold går inn og ut av soverom i heile byen. Men det handlar òg om humor, og her er mange gode replikkar, og mykje god timing - som jo er det god humor handlar om.

Guffen tilrår. 

Ida Hegazi Høyer: Unnskyld (2014)

Denne boka fekk meg til å tenkja på det Ibsen skriv om livsløgn og livsglede. Det er ikkje ein rein parallell - her handlar det om eit par der livsløgna hans øydelegg livsgleda hennar.

Romanen vert fortalt av ei ung kvinne. Ho møter, litt tilfeldig, ein fem år eldre mann som viser seg å vera drøymemannen. Han er klok, han er sjarmerande, han er nesten ferdig med hovudfag. Dei flyttar saman, og alt er fryd og gaman. Dei legg planar for resten av livet, begge vert med på vitjing til foreldra til den andre, og alt ser bra ut.

Men gradvis, gradvis merkar ho at alt ikkje er rett. Han har jo ikkje fått seg fast jobb som lærarvikar. Mor hans er ikkje lækjar. Driv han verkeleg med basehopping? Er den nye jobben på NSB ein verkeleg jobb, eller er det berre ei ny løgn? Og kvifor er han så oppteken av sjølvmord?

Det er ei fabelaktig bok. Baksideteksten røpar for så vidt at dette kjem til å gå gale, men likevel: Måten Høyer fortel dette på, korleis det gradvis går opp for lesarar og for kvinna at mannen er sjuk, er glimrande fortalt. 

Guffen tilrår.

Meir Høyer på kulturguffebloggen
Ut (2013)
Fortellingen om øde (2015)
Kirurgen (2022)

Richard Ford: Be Mine (2023)

Dette er den femte, og truleg siste, boka Ford skriv om Frank Bascombe. Han er vel eigentleg ein rimeleg patetisk person, han har ikkje fått til all verda i livet sitt, sjølv om han skapar inntrykk av det. Han fortel bøkene sjølv, og det er som regel dei andre som har gjort noko gale. 

Familieliv er det han har fått aller dårlegast til. Denne boka fylgjer eit mønster han har teikna opp før - Bascombe skal på tur saman med ein av ungane sine, under ei amerikansk høgtid. Denne gongen er det den dødssjuke sonen Paul det handlar om. Han er heller ikkje lett å lika, forresten. Paul er med på ei undersøking på Mayo-sjukehuset i Rochester, Minnesota. Far og son har budd saman der lenge, og etter undersøkinga legg dei ut på ein tur til det ur-amerikanske Mount Rushmore.

Det er ein tur som er nesten like seig som boka. Ford skriv detaljert, han har mange tilbakeblikk og tek oss med nokre sidevegar, og det er ikkje alltid like lett å skjøna kvar han vil. Han prøver ofte på å vera morosam, trur eg, men det får han heller ikkje til lenger. Viss dette vert den siste boka til Ford, er det ei skuffande avslutning på ein forfattarskap som inneheld fleire fine bøker.

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Meir Richard Ford på kulturguffebloggen
A Piece of My Heart (1976)
The Sportswriter (1986)
Wildlife (1990)
Let Me Be Frank With You (2014)
Between Them (2017)

Odd Nordstoga: Spelemann (2024)

Odd Nordstoga er ikkje ein artist eg har høyrt mykje på. Musikken hans har ikkje den same sjarmen som han har - han verkar litt keitete og nesten sjenert, det verkar av og til som om han ikkje heilt forstår kvifor han gjer det så bra. Det er noko fascinerande ved han, dels dette at han er så tydeleg på kvar han kjem frå. Så eg kjøpte denne boka, og det angrar eg ikkje på.

Det er ikkje noko tradisjonell sjølvbiografi. Me hoppar att og fram i kronologien - av og til er me tilbake i oppvekst og tidlege skuleår; med jamne mellomrom er me i samtida, der han tek med seg ungane sine på påskeferie frå heimen i Oslo til barndomsheimen i Vinje. Fleire av desse samtidskapitla går over i eigne minne, som då han køyrer sonen til folkehøgskule på Sørlandet og tenkjer på sitt eige folkehøgskuleår på Voss.

Han skriv òg mykje om å skapa musikk og om å vera musikar. Turnélivet vert ein fristad, der han kan leggja kvardagen heilt vekk og få det meste servert. Så skriv han mykje (og godt!) om det å høyra til ein stad, både geografisk og mellom vener og kjende. Ei fin bok.

Guffen tilrår. 

Brev (Kongressen, Ulvik, 24.8.2024)

I helga var det ti år sidan Hauge-senteret i Ulvik opna, og jubileet vart mellom anna markert med denne urpremiera. Stykket er basert på breva Bodil Cappelen og Olav H. Hauge sende til kvarandre i fyrste halvdel av 1970-åra. Me veit korleis det gjekk - Cappelen flytta til Ulvik i 1975, og dei gifta seg tre år seinare. 

Breva er rørande og sterk lesnad. Cappelen er den ivrigaste; Hauge er meir forsiktig, det er av og til mest som om han ikkje trur på det som skjer. 

Dette stykket legg vekta mest på dei tidlegaste breva. Stykket er i alle hovudsak sett saman av utdrag frå breva; der kjem i tillegg nokre setningar frå dagbøkene til Hauge. Fleire av dei tidlege breva vert det lese opp store utdrag av, medan utdraga vert kortare utover i brevvekslinga. Det fungerer stort sett greitt, men ein sjeldan gong burde dei nok teke med litt meir kontekst. Det er ein enkel scenografi, der Morten Svartveit og Kjærsti Odden Skjeldal, uoriginalt nok, sit ved kvar sin skrivepult. I midten sit musikaren Sjur Miljeteig, som var glimrande heile vegen. Skjeldal var òg imponerande; Svartveit vart litt for stiv og uengasjert.

Guffen tilrår.

Meir Olav H. Hauge på kulturguffebloggen
Kjære Olav. Kjære Bodil (Ulvik, 18.4.2012)
Den andre mannen i meg (2014)

Squaring the Circle (2022)

Det var litt tilfeldig, slik det er med det meste: Pink Floyd trong eit omslag til LP-en A Saucerful of Secrets i 1968. Dei spurde to kjenningar frå Cambridge, Storm Thorgersen og Aubrey Powell, om hjelp, og omslaget deira vart raskt populært. Dei heldt fram under namnet Hipgnosis, og vart dei store formgjevarane av plateomslag utover i 1970-åra. Dei laga ikkje berre omslag for Pink Floyd, men òg for artistar som Peter Gabriel, Wings, 10CC, Led Zeppelin, osb. 

Eg høyrer på mang slags musikk, men fleire av desse gruppene er rimeleg uinteressante for meg. Eg har likevel ikkje problem med å sjå at omslaga er flotte. På den tida var det jo LP-ar (og ikkje CD-ar), slik at det var meir rom for å laga flotte omslag. Og slik eg hugsar det, studerte me LP-omslaga langt meir enn me studerte CD-omslag (og sjølvsagt langt meir enn "omslaga" på digitale utgjevingar).

Filmen er finfin. Thorgersen døydde for rundt ti år sidan, og er berre med i arkivklipp. Powell snakkar mykje. Dei to skilde lag tidleg i 1980-åra, og det kan godt vera at Thorgersen ville hatt ein annan versjon av det som skjedde der. Men filmen handlar uansett mest om tida dei arbeidde godt saman, og korleis dei hadde ulike roller. Thorgersen hadde gjerne ideane, i alle fall dei villaste ideane, medan Powell var fotografen. Mange av musikarane er òg intervjua for filmen, og det er stort å sjå korleis dei framleis vert imponerte over arbeida til Hipgnosis.

Guffen tilrår. 

Kristin Valla: Muskat (2000)

Ei norsk kvinne, Klara Jørgensen, reiser til Venezuela. Ho er ikkje av dei mest utåtvende, ho ser ikkje ut til å vera ei av dei som absolutt alle menn fell for, men ho møter likevel fleire menn ho vert godt kjende med. 

Romanen opnar og sluttar med omtale av professoren Gabriel Angélico, som har Klara som student. Dei nærmar seg kvarandre, og det verkar som begge vil ha den andre, men så langt trur eg ikkje dei kjem. Ho får eit nærare forhold til fiskaren/sjømannen William Penn. Han bur ved kysten; Angélico bur oppe i fjellet. Det er ikkje noko direkte trekantdrama; Klara gjer som ho vil og er heile tida på farten. Ingen prøver aktivt å stoppa ho, sjølv om dei kanskje vil. 

Romanen er fortald på ein god måte. Valla deler ikkje ut alle korta med ein gong, og me hoppar i tillegg litt att og fram i tid. Her er mange fine vendingar og gode skildringar, og tidvis er det ei svært fengande bok. Andre gonger er det ikkje like lett å halda oppe tempoet i lesinga.

Guffen tilrår.