Better Call Saul, sesong 4 (2018)

Det har vore mumla om at denne serien tek seg opp etter kvart, og så langt ser det korrekt ut. Denne sesongen er den klart beste så langt, og eg trur grunnen er opplagt: Den førre slutta med at Chuck McGill, bror til hovudrolle-karakteren Jimmy McGill, tok livet sitt i ein husbrann, og då er den historielina vekke. Det kan sikkert argumenterast for at det noko problematiske forholdet mellom dei to brørne var viktig for utviklinga av Jimmy, men likevel: Dei scenene drog ofte (men slettes ikkje alltid) nivået ned.

Denne sesongen sonar Jimmy karantene som advokat. Han må likevel ha ei inntekt, og får seg jobb i ein mobil-butikk. I butikken er det ingen kundar, men han finn ei grei ordning likevel: Han oppsøkjer eit lugubert miljø og tilbyr telefonar der samtalane ikkje kan sporast, og får ein stor kundekrins. Sambuaren hans, Kim Wexler, vil ha ein meir spanande jobb, og glir gradvis vekk frå einmannsføretaket som berre jobbar for banken Mesa Verde. 

Det som likevel hevar serien er dei andre karakterane. Mike Ehrmantraut er glimrande, Gus Fring får ei større og større rolle, og dei ulike Salamanca-figurane er fengande. Dette lovar verkeleg bra før dei to siste sesongane.

Guffen tilrår. 

Relatert på kulturguffebloggen
Breaking Bad, sesong 1 (2008)
Breaking Bad, sesong 2 (2009)
Breaking Bad, sesong 3 (2010)
Breaking Bad, sesong 4 (2011)
Breaking Bad, sesong 5 (2012-13)
Better Call Saul, sesong 1 (2015)
Better Call Saul, sesong 2 (2016)
Better Call Saul, sesong 3 (2017)
El Camino (2019)

Rasmus Løland: Noveller (1972)

Rasmus Løland (1861-1907) er vel best kjend for barnebøkene sine. Han var den fyrste norske forfattaren som konsekvent skreiv frå borna sin synsvinkel. Seinare vart han redaktør for Norsk Barneblad, og fekk omsett fleire solide barnebøker til norsk. Han ville gje borna gode leseopplevingar, utan det sentimentale innhaldet han fann i mange av dei mindre gode bøkene.

Han skreiv òg for vaksne, og i denne boka er sju noveller samla. Sjølv brukte han ikkje det ordet om desse forteljingane, og éi av dei, "Automaten", fell ikkje inn under det vanlege novelle-omgrepet. Det er ikkje så viktig - med unntak av den novella er dette ei finfin bok. 

Løland skriv godt, og med få unntak er novellene godt oppbygde. Det er kompakte, dramatiske handlingar, der eit fellestrekk kan vera at det gjerne handlar om sjukdom og/eller død. Fleire av hovudpersonane har det vondt, gjerne fysisk, av og til psykisk, ein sjeldan gong av di dei slit økonomisk. I den lange opningsnovella "Skuld" byggjer han det heile opp nesten hitchcocksk. Han luringen som kjem på besøk til ein fattig familie er der eigentleg for å krevja inn gjeld, men det tek lang, lang tid før han kjem til det poenget. På vegen dit får Løland òg vist at han kan skriva humoristisk.

Guffen tilrår. 

Meir Løland på kulturguffebloggen
Hundre år (1910)
Olav Midttun: Rasmus Løland (1961)
Sjølvbiografi (1988)
Austigard og Austigard; Jakten på Bjednekniven (2009)

Fifa Uncovered (2022)

Fotball-VM i gamle dagar: Eg såg omtrent alt eg kunne sjå. Fotball-VM i litt yngre dagar; Eg såg mindre og mindre, men fekk gjerne med meg nokre kampar. Fotball-VM i år: Eg kjem ikkje til å sjå ein einaste kamp. Forklaringa er ikkje spesielt original: VM er lagt til Qatar, eit land som ikkje respekterer grunnleggjande menneskerettar, eit land som handsamar arbeidarane sine forferdeleg, eit land som manglar fotballtradisjonar, osb.

Denne miniserien fortel om kvifor Qatar vart valt som arrangørland, og han fortel òg mykje meir. Fifa, som altså er det internasjonale fotballforbundet, vert meir og meir korrupt. Der er fleire skurkar, og det verkar som om kvar ny generalsekretær vert verre enn den førre. Det har rett nok ikkje vore så mange - frå Joao Havelange tok over i 1974 har det berre vore tre. Sepp Blatter (1988-2015) var verre - han lot dei som hadde fått plass på toppen forsyna seg grovt av pengane som var i spel. (Men det skal Blatter ha - han var mot at Qatar skulle få VM.) Frå 2016 har Gianni Infantino vore sjef, og måten han oppfører seg under VM no er kvalmande. Med ein sterk FIFA-sjef kunne dette vore annleis; Infantino dansar etter dei qatarske pipene.

I serien fortel mange svært ope om kva dei dreiv med. I 2015 (eller 2016?) vart mange i toppen sikta for korrupsjon, og i dag er så godt som heile toppleiinga skifta ut, utan at det hjelper så mykje. Nokre frå innsida snakkar, mange journalistar snakkar, og det heile er altså forkasteleg.

Guffen tilrår.  

Meir fotball på kulturguffebloggen
Odd Iversen og Odd Vanebo: Fotball er mitt liv (1975)
Andreas Hompland: Sogndal e laget (1982)
Jon Haaland: Tommy (1982)
Ola Chr. Nissen: Mini (1992)
David Peace: The Damned United (2006)
Zlatan Ibrahimovic og David Lagercrantz: Jeg er Zlatan (2011)
Simon Kuper: The Football Men (2011)
Rob Smyth og Georgina Turner: Jumpers for Goalposts (2011)
Rob Smyth, Leif Eriksen, Mike Gibbons: Danish Dynamite (2014)
Rob Smyth og Scott Murray: And Gazza Misses the Final (2014)
Martin Fletcher: 56. The Story of the Bradford Fire (2015)
Diego Maradona (2019)
Steffen (2020)
Alfred Fidjestøl: Mine kamper (2020)
Nils Henrik Smith: Entusiasme og raseri (2021)
Fever Pitch! The Rise of the Premier League (2021)
Alt for Norge (2021)

Og litt Arsenal på kulturguffebloggen
The Gooner (1987-)
Nick Hornby: Fever Pitch (1992)
Fynn og Whitcher: Arsènal (2009)
Peter Storey: True Storey (2010)
Andrew Mangan (red.): So Paddy Got Up (2011)
Philippe Auclair: Thierry Henry. Lonely at the Top (2012)
Dennis Bergkamp: Stillness and Speed (2013)
Patrick Barclay: The Life and Times of Herbert Chapman (2014)
Mangan og Allen: Together (2014)
Fynn og Whitcher: Arsène and Arsenal (2014)
Amy Lawrence: Invincible (2014)
Tony Adams: Sober (2017)
Alan Smith: Heads Up (2018)
Amy Lawrence: 89 (2019)
Arsène Wenger: My life in Red and White (2020)

Arnhild Skre: Berge Furre. Eit liv i rørsle (2022)

Undertittelen på denne boka er uvanleg presis. I boka tek Arnhild Skre oss med gjennom livet til Berge Furre, og det kjem nye element inn heile tida. Det skjer noko rundt eller med Furre heile tida, og det er nesten utruleg at han nådde over så mykje. 

Han var fødd i 1937. Frå ungdomen var han aktiv i kristne miljø. Seinare i livet tona han dette ned, før han i 1991 vart professor i teologi ved Universitetet i Oslo. Han var politisk aktiv frå ungdomen, og låg langt ute på den venstre fløyen i Arbeidarpartiet. Han hadde mykje kontakt med land i Aust-Europa, og denne kontakten var så tett og godt skjult at han greidde å halda det skjult for POT (men ikkje for Skre). Han var med då Sosialistisk Folkeparti vart skipa i 1961, og sat på Stortinget for SV 1973-77. Han var leiar i SV i åtte år.

Han var òg aktiv målmann; han sat i styret for Noregs Mållag i tre år, og var redaktør for det viktige målpolitiske skriftet Målreising 1967. Han skreiv lærebøker i historie, og ein massiv biografi om Lars Oftedal. Han skreiv mykje, og han var mykje brukt som talar. Han var med i utvalet som skulle granska samrøret mellom Arbeidarrørsla og POT. Han sat i Nobelkomiteen.

Skre har gått gjennom ei rekkje kjelder for å finna materiale om Furre. Der er nok å ta av, både frå aviser, bøker og ulike arkiv - mellom anna privatarkivet til Furre. Ho har òg snakka med svært mange som stod Furre nær, og må altså ha hatt eit kolossalt stort materiale å arbeida med. Ho taklar denne oppgåva strålande. Ho får godt fram at Furre var ein aktiv og viktig person i landet i andre halvdel av 1900-talet, og at Furre òg var ein stor mann.

Guffen tilrår. 

Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)

Dette skodespelet kom ut to år etter krigen. Handlinga er henta frå krigsåra, og me møter seks ungdomar som er involverte i motstandsarbeidet. Dei snakkar om krigen og den vanskelege situasjonen nesten heile tida, utan å eigentleg seia kva som hender rundt dei. Dei pakkar alt inn i litt diffuse vendingar, kanskje av di dei er redde for at nokon kan høyra kva dei snakkar om. Eller kanskje det er av di Vesaas vil gjera det heile meir ålment. 

Ein av dei får av og til melding om aksjonar dei skal vera med på. Ein av dei seks vert utkommanderte til å ta livet av ein på den andre sida, og seinare samlar alle seg på den hemmelege gøymestaden sin. Dei kjem éin etter éin, men dei saknar Liv, den einaste kvinna på laget. For oss lesarar vert det tidleg opplagt kva som har skjedd og kvifor ho ikkje kjem; for dei andre tek det lang tid å oppdaga det.

Stykket vart famført på Det Norske Teatret, og i fylgje biografien Olav Vesaas skreiv om far sin vart det teke av plakaten etter ni framsyningar. Det er rimeleg lett å skjøna - det er eit skodespel som ikkje går djupt nok inn i spørsmåla det vil ta opp, og eit skodespel der dei mange personane ikkje vert så mykje meir enn personar. 

Guffen kan ikkje tilrå dette.   

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)

Kristin Vego: Se en siste gang på alt vakkert (2021)

Dette er ei eksemplarisk novellesamling. Boka fekk Tarjei Vesaas' debutantpris i år, og utan at eg veit altfor mykje om dei ulike prisvinnarane må dette vera ein av dei mest fortente.

Det er korte, presise noveller som gjev oss små innsyn og glimt i liva til hovudpersonane. Dei er alle kvinner, og dei er som regel på eit punkt i livet der noko er uklart. Kanskje dei nyleg har mist noko som heldt dei fast; kanskje dei er usikre på kvar vegen skal gå vidare. Nokre vert dregne mellom punkt som ikkje så lett let seg sameina. Handlinga går føre seg i mange ulike land, alle ligg vel i Europa (?), men dei fleste kunne gått føre seg kvar som helst. 

Og språket - språket er finfint. Det er like presist og avstemt som novellene, Vego skriv ikkje meir enn ho treng, og språket er med på å byggja opp den fantastiske stemninga i novellene. 

Guffen tilrår. 

Bill Marx: Son of Harpo Speaks! (2007)

Eg har lese dei fleste bøkene som er skrivne om Marx Brothers, og er visst i gang med å lesa dei om att. Ei av dei aller, aller beste er sjølvbiografien til Harpo, Harpo Speaks!. Denne er skriven av adoptivsonen hans, og sjølv om tittelen skulle tyda på eit visst slektskap mellom dei to bøkene, er det diverre ikkje lett å finna noko slikt.

Suan og Harpo Marx adopterte fire ungar, og tilfeldigvis viste det seg at den eldste av dei, Bill, hadde eit rimeleg stort musikalsk talent. Det førte til at han og Harpo samarbeidde mykje, både ved konsertar og plateinnspelingar. Bill arrangerte, Harpo spelte. Forholdet mellom far og son er det som er mest interessant i denne boka; etter at faren døyr skriv Bill og mykje om forholdet til mora (som var enkje i nesten førti år). 

Mest engasjerande er det når han sporar opp dei biologiske foreldra sine, men det greier ikkje å vega opp for alle dei mindre engasjerande kapitla. Han skriv om ekteskapa sine, han skriv om folk han har spelt saman med, han skriv om A- og B-kjendisar han har møtt, han skriv litt om onklane sine, men det er heile tida langt frå å vera engasjerande og interessant. 

Guffen kan ikkje tilrå dette.  

Mykje meir Marx på kulturguffebloggen

Filmar
Cocoanuts (1929)
Animal Crackers (1930)
Monkey Business (1931)
Horse Feathers (1932)
Duck Soup (1933)
A Night at the Opera (1935)
A Day at the Races (1937)
Room Service (1938)
At the Circus (1939)
The Big Store (1941)
The Incredible Jewel Robbery (1959)
The Unknown Marx Brothers (1993) 

Bøker
Kyle Crichton: The Marx Brothers (1950)
Arthur Marx: Life With Groucho (1954)
Harpo Marx/Richard Barber: Harpo Speaks! (1961)

Joe Adamson: Groucho, Harpo, Chico and sometimes Zeppo (1973)
Groucho Marx og Richard J. Anobile: The Marx. Bros Scrapbook (1973)
Sidney Sheldon: A Stranger in the Mirror (1976)

Groucho Marx og Hector Acre: The Groucho Phile (1976)

Hector Arce: Groucho (1979)
Maxine Marx: Growing Up with Chico (1980)
Wes D. Gehring: The Marx Brothers. A Bio-Bibliography (1987)
Arthur Marx: My Life With Groucho (1988)
Miriam Marx Allen (red.): Love, Groucho (1992)

Steve Stoliar: Raised Eyebrows (1996) 

Robert Dwan: As Long as they're laughing (2000)

Arthur Marx: Groucho. A Photographic Journey (2001)

Paul Duncan (red.): Marx Bros (2007) 
Andrew T. Smith: Marx and Re-Marx (2009)

Martin A. Gardner: The Marx Brothers as Social Critics (2009)
Roy Blount jr.: Hail, Hail, Euphoria! (2010)
Wayne Koestenbaum: The Anatomy of Harpo Marx (2012) 

Devon Alexander: The Quotable Groucho Marx (2014) 
Lee Siegel: Groucho Marx. The Comedy of Existence (2015)
Matthew Coniam: The Annotated Marx Brothers (2015)
Noah Diamond: Gimme a Thrill (2016)
Matthew Coniam: That's me, Groucho! (2016)
Robert S. Bader: Four of the Three Musketeers (2016)
Kevin Scott Collier: The Marx Brothers. Love Happy Confidential (2017)
Matthew Hahn: The Animated Marx Brothers (2018)
Frank, Heidecker og Pertega: Giraffes on Horseback Salad (2019)