Tore Rem, Espen Søbye og Kjartan Fløgstad: På æren løs (2020)

 

Utgangspunktet var 125-årsfesten til Den norske forfatterforeininga. i 2018. Styreleiaren, Heidi Marie Kriznik, gjekk på talarstolen og bad om orsaking for handsaminga nokre medlemmer fekk i 1945. Ein intern æresrett i foreininga irettesette fleire medlemmer for måten dei hadde oppført seg under krigen, og no var timen komen for å gje nokre av dei oppreising. Kriznik las opp 17 namn. 

Denne boka viser at ikkje alle desse fortente den oppreisinga. Tre namn peikar seg ut - Ejlert Bjerke, André Bjerke og Alf Larsen. Alt kort tid etter 125-årsfesten kom det fleire innlegg frå ein eller fleire av dei tre forfattarane, det vart heftige avisdebattar, og etter kvart vart det ei bok av det. Boka er uvanleg grundig, forfattarane dukkar ned i tallause mengder kjelder, og biletet som står att er eintydig: Larsen og far og son fortente omtalen dei fekk rett etter krigen.

Bjerke og Bjerke var omsetjarar for G. Stenersens forlag, eit forlag som gav ut mykje NS- og nazilitteratur, og som handla mykje med okkupantane. I forsvaret sitt etter krigen hevda begge to at dei ikkje visste at forlaget skulle boikottast, men det er uråd å tru på det argumentet. Det kan ikkje vera tvil om at dei visste kva dei gjorde. 

Guffen tilrår. 

Slutten på historia (2022)

 

Den tredje samlinga i det me får tru vert ei endelaus rekkje med nye nynorske noveller. Som i dei to fyrste bøkene er her samle noveller av både kjende og rutinerte forfattarar og mindre kjende og mindre rutinerte forfattarar. Forfattarar eg likar godt frå før kjem godt frå oppgåva, men, slik det ofte er i antologiar, her var òg fine noveller frå forfattarar eg ikkje har lese noko av før. Her er stor variasjon, også i lengd - den lengste novella er på tjue sider, den kortaste på tre.

Frode Grytten har skrive tittelnovella, og han er i eit leikent hjørne. Eg-personen arbeider på ein forfattar-fabrikk, og får meldingar frå avdøde forfattarar i draumane sine. Mads Rage skriv om den gongen eg-personen fall for freistinga og stal ein porselensfugl frå eit ope vindauge han gjekk forbi. Kjersti Rorgemoen fortel om ein mann som kjem i snakk med ein gravar på ein kyrkjegard. Alle desse novellene er fine, men det var to andre eg likte best:

Novella til Gaute M. Sortland, som eg ikkje har lese noko av før, er full av uventa vendingar, og var difor ei som fanga meg heilt. Den finaste er den siste og kortaste i boka - Siri Økland skriv om ei kvinne som har ei halvdaud skjor på badet. 

Guffen tilrår. 

Olaug Nilssen les Anne-Cath. Vestly (2020)

 

Endå eit foredrag i serien til Nasjonalbiblioteket. Dei inviterte forfattarar til å lesa ein forfattarskap som ikkje vert så mykje lesen no som før. Nilssen skriv om Vestly, og boka opnar med noko heilt ukjent: Bestefar til Nilssen hadde vore kjærast Anne-Cath. Vestly. I alle fall var det det ho hadde høyrt då ho var ung.

Nilssen bruker bøkene til Vestly, spesielt bøkene om mormora og dei åtte ungane, til å snakka om likestilling og kjønnsroller. Litt i litteraturen, mest i samfunnet. I åttebarnsfamilien er faren lastebilsjåfør, medan mora er heimeverande. Då den trygge mormora må hentast inn som ekstrahjelp, er ho aldeles hjelpelaus når ho kjem til byen. Ingen av delane er heilt greitt i dag, men det er ikkje uvanleg: Me har konfirmant i huset neste helg, og mormora må hentast på Flesland - ho greier ikkje å ta seg vidare til Voss åleine.

Andre tema Nilssen finn i bøkene til Vestly er økonomi og sjølvstendige born. Familien har lite å rutta med, men dei ruttar så godt dei kan. Ungane hjelper kvarandre, og får eit ansvar Nilssen kjenner att frå eigen barndom, men som ho ikkje ville gjeve til eigne ungar.

Det er ei fin bok/eit fint foredrag. Det er den tredje boka eg les i denne serien, og sjølv om forfattarane/foredragshaldarane legg det opp ulikt, er det absolutt verdt bryet.

Guffen tilrår. 

Meir Nilssen på kulturguffebloggen
Få meg på, for faen (film, 2011)
Tung tids tale (2017)
Yt etter evne, få etter behov (2020)

Mike Cidoni Lennox and Chris May with Richard Carpenter: Carpenters. The Musical Legacy (2021)

 

Carpenters var middle of the road og vel så det, men dei gav ut mange fulltreffarar. Syskenparet Richard og Karen utfylte kvarandre godt - han var ein solid komponist og ein suveren arrangør; ho var ein habil trommeslagar og ein fabelaktig vokalist. Glansdagane deira var fyrste halvdel av 1970-åra, då dei jamleg toppa hitlister verda over, og der dei kvart år heldt hundrevis av konsertar.

Det vart etter kvart eit slitsamt liv, og verst vart det for Karen. Ho fekk store eteproblem, og døydde i 1983, 32 år gamal. 

I føreordet til denne boka skriv Lennox og May at dei var usikre på om Richard Carpenter ville samarbeida med dei. Dei visste at han framleis var skuffa over ein annan bandbiografi han var involvert i: Den boka handla mest om sjukdomen til Karen. Richard vart med i dette samarbeidet på eitt vilkår - det skulle handla om musikken.

Og det gjer det. Det er informative og detaljert kapittel om singlar og plater, om konsertar og andre hendingar. Det vert nesten litt for mykje, og av og til tok eg meg i å lengta etter litt meir variasjon. Men boka gav meg lyst til å høyra litt Carpenters igjen, og det går òg greitt, så lenge det ikkje vert for mykje av det gode.

Guffen tilrår.

Eirik Ingebrigtsen: Viddesyn (2009)

 

Sara og Mona er på fottur over Hardangervidda. Dei er mor og dotter, og begge har sitt å stri med. Mona har plaga andre elevar på skulen og er difor utvist. Sara slit med synet - det og dei ho ser på glir oppover. Diagnosen hennar er vel ikkje heilt offisiell, men ho og dokteren hennar meiner at det kan vera greitt å gå ei veke på den rimeleg flate Hardangervidda.

Dei to har ikkje ein altfor god tone. Dei er på lag når dei møter andre (og det gjer dei ofte), men er ikkje like mykje på lag når det berre er dei to. Etter nokre dagar møter dei (etter avtale) syster til Sara, og ho tek med seg Mona ned til Odda. Sara går vidare til Vøringsfossen, der ho møter dokteren sin. Slutten av boka er (stort sett) utdrag frå ei diktsamling han har skrive, og det er ikkje den einaste gongen romanen vert broten opp av eit (anna) litterært verk: Midt i boka får me lesa novella "Kongleprøven" av Erik Engebretsen.

Det er ei ujamn bok. Av og til er det på grensa til glimrande, andre gonger vert det for stilleståande og uinteressant. 

Guffen er lunken.  

Nick Soulsby (red.): Cobain on Cobain (2016)

 

Bortsett frå den litt misvisande tittelen er dette ei fin bok. Tittelen hintar mot at dette er ei samling intervju med Cobain-intervju; det rette er at det er ei samling Nirvana-intervju. Den nyansen er berre dels overraskande - sjølvsagt er Cobain eit stort namn, men samstundes var han omtrent synonym med Nirvana, slik at tittelen like gjerne kunne vore endra.

Det er uråd å seia om Soulsby har valt ut dei rette intervjua, men her er uansett mange nok til at historia vert greitt fortalt. Haldninga til bandet endrar seg - det vert gradvis mindre og mindre stas med intervju, og det vert gradvis meir og meir pes å vera på turne. Det vert meir og meir alvor i intervjua. Haldninga til journalistane endrar seg sjølvsagt òg - dei tidlegaste intervjua (frå 1989) vert gjort med fanziner og små radiostasjonar, dei siste vert ofte gjort med store media. Journalistane har gjerne reist frå andre land.

Cobain tok livet sitt i 1994. Eitt av dei siste intervjua i boka vart trykt etter at han var død, og opninga på det intervjuet minner meir om det som er skrive om Nirvana i åra etter. 

Kvart intervju opnar med nokre nyskrivne avsnitt, der journalist eller reportar fortel om korleis dei opplevde intervjusituasjonen. Her er det ikkje uvanleg at dei a) angrar på at dei ikkje vart fotograferte saman med Cobain, eller b) skriv at dei ikkje ante at Cobain skulle verta ei slik legende.

Guffen tilrår. 

Meir Nirvana på kulturguffebloggen
Kurt and Courtney (1998)
Everett True: Nirvana (2007)
Paul Brannigan: This is a Call (2011)
Foo Fighters. Back and Forth (2011)
Charles R. Cross: Here We Are Now. The Lasting Impact of Kurt Cobain (2014)
Cobain. Montage of Heck (2015)
Danny Goldberg: Serving the Servant (2019)
Dave Grohl: The Storyteller (2021)

Vi flytter Munch (2022)

 

Munchmuseet er eitt av dei mest omtalte norske musea dei siste åra. Til liks med eit anna stort kunstmuseum i hovudstaden har dei vore på flyttefot, og etter fleire utsetjingar opna dei hausten 2021. Sjølve bygget fekk mykje (velfortent) kritikk før opninga, og etter opninga får også dei innvendige romløysingane fått kritikk. Det var i alle fall inntrykket mitt, og eg trur alle andre eg har snakka med har vore samde. Det er trongt, mykje plass i kvar etasje går med til rulletrapp og gangar, det er lågt under taket - det heile var middels og vel så det.

Denne NRK-serien fortel om flyttinga frå Tøyen til Bjørvika, og sluttar med opninga. Kritikken etter opninga vert ikkje nemnt med eitt ord, og det vert ikkje sagt mykje om sjølve bygget heller. Det einaste som kjem av kritikk i den retninga er at dei tilsette er misnøgde med at dei skal sitja i ope kontorlandskap.

Den einaste som er nøgd med det er direktøren, Stein Olav Henrichsen. Han er nøgd med alt, bortsett frå dei mange utsetjingane. I serien følgjer me nokre av dei tilsette, i tillegg til Henrichsen er det kuratorar, konservatorar, og flyttarar. Den siste gruppa er den mest solide, ei dansk kvinne har full kontroll på alt som skal flyttast. Ein av medhjelparane hennar, ein kunstnar som pakkar og pakkar kunst, gjer også eit svært godt inntrykk - han gjer ein god jobb, men viser òg kor stort det er å få lov til å pakka ned og flytta dei mest vidgjetne Munch-bileta. Diverre sluttar han midt i serien, av di han har fått jobb på Slottet.

Målerikonservatorane er òg ei fascinerande gruppe, der dei sit med lykt og lupe for å sjå etter skader før og under flyttinga. Ei av kuratorane, ho som har ansvar for ei utstilling med den britiske kunstnaren Tracey Emin, er kanskje den som oppfører seg rarast: Slik det vert framstilt her er Emin-utstillinga langt viktigare enn opninga av museet. Ho er aldeles starstruck kvar gong ho snakkar med Emin.

Det er ein finfin serie, i alle fall for oss museumstilsette. Det er fascinerande å sjå alle ressursane dei har, både før og under og etter flyttinga, og konserveringslokala i nybygget såg langt meir ut som fulltreffarar enn utstillingssalane.

Guffen tilrår.