Free Solo (2018)

Eg har lese ei bok om Alex Honnold, eg har sett nokre korte filmar om han på nettet, og trudde eg visste litt om kva som venta meg her. Det gjorde eg for så vidt, men filmen gjorde eit langt sterkare inntrykk enn eg rekna med. Eg har aldri klatra, men eg har stått på mange fjelltoppar, eg har stått på toppen av mange stup, og reknar meg som rimeleg trygg i høgda. Likevel var dette av og til hårreisande å sjå på.

Honnold er den beste friklatraren i verda. Friklatring vil seia at ein klatrar utan tau og utan sikring, altså utan å ha sjanse til å overleva dersom noko går gale. I alle fall er det slik i dei veggane Honnold klatrar, dei veggane han likar seg best - det er høge veggar. Denne filmen handlar om då han bestemte seg for å klatra El Capitan i Yosemite, ein 900 meter høg stupbratt vegg. Veggen var lenge sett på som ei av dei store utfordringane i Yosemite (som er ein fabelaktig flott dal), men der går mange ruter opp veggen. Saman med ein annan klatrar har Honnold rekorden opp, hårfint under to timar.

Då klatra han i tau. Det gjer han òg store delar av denne filmen. Der kjem det nokre ekle scener - han veit veldig godt kvar dei fem-seks vanskelegaste punkta er, og spesielt eitt av dei verkar heilt umogleg. Han prøver og dett, prøver og dett. Likevel vågar han seg på veggen utan tau. Han er heilt avslappa, han vinkar litt til kamera og kamerafolk. Det er annleis for dei som står heilt nede i dalen og filmar - ein av dei snur seg vekk når Honnold er ved dei verste punkta. Eitt høgdepunkt er forresten når han passerer to stykk som har overnatta på ei hylle oppe i veggen - dei vert omtrent vekte av at Honnold småjoggar forbi dei, utan klatreutstyr eller tau. Ein av dei to har på seg ei kanindrakt, ser det ut til.

Det er mykje som gjer at filmen fungerer godt. Musikken er heilt perfekt. Samtalane mellom Honnold og kjærasten er intense - ho forstår ikkje kvifor denne klatreturen er viktigare for han enn det ho er. Han har ikkje noko greitt svar på det, anna enn at han har drøymt om veggen heile livet. Han framstår som ein egoist, men han er ein sympatisk og sjarmerande egoist, og sjølvsagt er dette òg med på å gjera filmen gpd.

Guffen tilrår.

Meir om fjell på kulturguffebloggen
Alf B. Bryn: Tinder og banditter (1943)
Andreas Backer: Til fjells med Andreas Backer (1944)
Den norske himalayaekspedisjonen: Tirich Mir til topps (1950)
Tryggve B. Steen: Jo Gjende og hans samtid (1959)
Arvid Møller: Gjendine (1976)
Arvid Møller: Jotunkongen (1981)
Arvid Møller: Fjellfører i Jotunheimen (1982)
Vera Henriksen (red.): Spiterstulen gjennom 150 år (1986)
Joe Simpson: Touching the Void (1988)
Jon Krakauer: Eiger Dreams (1990)
Gangdal og Holm: Everest. Den tunge veien (1995)
Jon Gangdal: Til topps på Mount Everest (1996)
Jon Krakauer: Into thin Air (1997)
Per Roger Lauritzen: Claus Heiberg. Veiviser i krig og fred (1999)
Reinhold Messner: All 14 Eight-Thousanders (1999)
Conrad Anker og David Roberts: The Lost Explorer (1999)
Greg Child: Over the Edge (2002)
Per Roger Lauritzen og Johan Christian Frøstrup: Fjellpionerer (2007)
Eivind Eidslott og Jørn H. Moen: Besseggen (2008)
Lars Monsen og Trond Strømdahl: Norge på langs (2009)
Graham Bowley: No Way Down (2010)
Jarle Trå: Livet i fjella (2010)
Henrik Svensen: Bergtatt (2011)
Peter Zuckerman og Amanda Padoan: Buried in the Sky (2012)
Arne Larsen: Storen (2014)
Alex Honnold og David Roberts: Alone on the wall (2015)
Mark Horrell: Seven Steps from Snowdon to Everest (2015)
Sigri Sandberg: Frykt og jubel i Jotunheimen (2015)
Everest (2015)
Anne-Mette Vibe: Therese Bertheau. Tindestigerske og lærerinde (2016)
Jan Aasgaard: Jotunheimen gjennom historien (2016)
Sveinung Engeland: Høyde over havet (2021)