Paul Auster: Invisible (2009)

Ei ny Paul Auster-bok? Den kjøper eg. Slik har det vore sidan eg tidleg i 90-åra las The New York Trilogy, dei tre korte romanane han gav ut midt i 80-åra. Eg greidde ikkje å leggja frå meg den boka, og sjølv om dei tre romanane på sett og vis handla om det same, var det ei stor lesaroppleving. Eg las meg vidare gjennom bibliografien hans, og det er få feilskjær i dei tidlegaste bøkene hans. Både Leviathan og Moon Palace heng framleis høgt.

Etter Leviathan gjekk det nedover. Korkje Mr. Vertigo eller Timbuktu gjorde noko sterkt inntrykk, det einaste som redda denne perioden var manuset til filmane Smoke og Blue in the Face. Eg var på nippet til å gje opp, men frå The Book of Illusions, som eg las ein fredagskveld same hausten boka kom ut (2002), har det vore fleire høgdepunkt. Der har òg vore nokre nedturar, men nivået er rimeleg høgt framleis. Så kjem det ei ny Auster-bok, kjøper eg ho.

Bøkene til Auster har fleire kjennemerke. Mange av dei handlar om tilhøvet mellom son og far, gjerne ein far som ikkje er der, og han viser òg kor tilfeldig livet er. Han skriv òg knakande gode opningssetningar, og opninga av City of Glass, den fyrste romanen i New York-trilogien, flettar òg inn det tilfeldige: "It was a wrong number that started it." Ei anna god opning er "Everyone thought he was dead" (The Book of Illusions). Interessa vert vekt med ein gong, lesaren vert dregen inn i boka med ein gong.

Opninga av Invisible er sånn på det jamne. "I shook his hand for the first time in the spring of 1967". Adam Walker, den fyrste av fleire eg-personar i boka møter ein mann, Rudolf Born, som ser ut til å vera ein god hjelpar, men som viser seg å vera noko heilt anna. Born lovar han pengar nok til å starta eit eige blad, men det skjer seg då Walker vert vitne til at Born tek livet av ein som prøver å rana dei. Sjølvforsvar, ja visst, men den unge guten som vart drept kunne ha overlevd, viss ikkje Born hadde stukke han med kniven ti-tolv gonger til.

Walker ligg på det siste, og skriv ein sjølvbiografisk roman basert på det han opplevde i 1967. Han sender det fyrste av tre kapittel til ein gamal studiekamerat, James Freeman ,som no er ein etablert forfattar. I det kapitlet fortel han om hendingane fram til Born tok livet av den unge ranaren. Det neste kapitlet er endå meir problematisk for Walker, der fortel han om at han same sommaren hadde ei incestuøst forhold til syster si, før han reiste til Frankrike. Det tredje kapitlet, som Walker berre fekk ferdig i stikkordsform, handla om den korte tida han var der. Der oppsøkte han igjen Born, som var fransk, og prøvde å skipla ekteskapsplanane hans. Det gjekk ikkje heilt.

Problemet til James Freeman, som tek over som forteljar, er at han ikkje veit kor mykje av det Walker skriv som er sant. Han oppsøkjer syster hans, som nektar for at det var noko seksuelt mellom henne og broren, og han dreg til Paris, der han treffer dotter til ho Born var trulova med. Ho viser han ei dagbok ho skreiv frå ein tur ho hadde til ei latin-amerikansk øy der Born budde etter at han var i Frankrike, og der Born hintar om at han tok livet av far hennar, då dei begge arbeidde i dei hemmelege tenestene i Frankrike.

Me får ikkje noko svar på kva som er sant, og det er heller ikkje poenget. Eit sentralt spørsmål i boka er korleis me kan stola på andre folk, eit anna er korleis me kan stola på romanar som gjev seg ut for å vera sjølvbiografiske. Er det viktig? For oss som lesarar vert bøkene like gode, ein eg-person er ikkje identisk med forfattaren. Slik treng det heller ikkje vera i sjølvbiografiar.

Gjennom heile forfattarskapen sin har Auster brukt personar som har gjort det same som han har gjort. Studert ved Columbia-universitetet i New York, prøvd seg som diktar og omsetjar, vore ei tid i Frankrike. Det er sjølvsagt ikkje det same som at bøkene handlar om han. Han bruker nok element frå seg sjølv, ja, men romanar er romanar.

Eg likte boka. Grepet med å bruka tre ulike forteljarar fungerer godt, og der er mange elegante og gode setningar. Når Auster er på sitt beste, skriv han bøker det er vanskeleg å leggja frå seg, og slik er det òg med denne.

Guffen tilrår.

Meir Auster på kulturguffebloggen
The Invention of Solitude (1982)
Paul Benjamin: Squeeze Play (1984)
The New York Trilogy (1987)
In the Country of Last Things (1987)
Moon Palace (1989)
The Music of Change (1990)
Leviathan (1992)
Mr. Vertigo (1994)
Smoke (film, 1995)
Timbuktu (1999)
True Tales of American Life (redaktør, 2001)
The Book of Illusions (2002)
Oracle Night (2003)
Auster, Karasik og Mazzucchelli: City of Glass (teikneserie, 2004)
Auggie Wren's Christmas Story (2004)
The Brooklyn Follies (2005)
Travels in the Scriptorium (2006)
The Inner Life of Martin Frost (2007)
Man in the Dark (2008)
Sunset Park (2010)
Winter Journal (2012)
Paul Auster og Siri Hustvedt (Bergen 2.2.13)
Auster and Coetzee: Here and Now (2013)
Report from the Interior (2013)
4 3 2 1 (2017)
A Life in Words. Conversations with I.B. Siegumfeldt (2017)
Talking to Strangers (2019)
Groundwork (2020)
Bloodbath Nation (2023)
Baumgartner (2023)