Stephen Morris: Fast Forward (2020)

 

Denne boka er den andre delen av ein sjølvbiografi. Del ein, som kom i fjor, var finfint, så eg hadde store voner til denne. Diverre er ikkje boka like god. Det er freistande å skulda på det han skriv om - i den fyrste boka skreiv han om tida si i det suverene bandet Joy Division; her handlar det om tida i det langt mindre interessante New Order. 

Han skriv heller ikkje like godt her. I det fyrste bandet kom humoren av seg sjølv, her verkar det som han prøver altfor hardt på å vera morosam. Det er, som alle veit, ein svært dårleg strategi. Han skriv òg altfor, altfor detaljert om dei ulike rytmeboksane og keyboarda og datamaskinene han skaffar seg. 

Det vert òg tydeleg utover i boka at han (og sambuaren, seinare kona) Gillian Gilbert verkeleg var dei to andre i New Order. Det er Hook og Sumner som tek dei verkelege avgjerdene, og det verkar som om Morris har altfor stor respekt for dei. Han kvir seg for å kritisera dei, og når han gjer det legg han gjerne til ei setning om at alle kan ha dårlege dagar, osb. Her er mykje dop og drikking (i alle fall ei stund), her er mange og dyre plateinnspelingar, her er litt om Hacienda-klubben (som var eit stort pengesluk), og så bortetter. Her er mykje interessant, men det tek liksom aldri heilt av.

Guffen er lunken. 

Meir Joy Division/New Order på kulturguffebloggen
Here are the Young Men (konsertfilm, 1982)
Chris Ott: Unknown Pleasures (2004)
Control (film, 2007)
Peter Hook: The Hacienda. How Not to Run a Club (2009)
Kevin Cummins: Joy Division (2010)
Peter Hook: Unknown Pleasures. Inside Joy Division (2012)
Ian Curtis: So This Is Permanence (2014)
Bernhard Sumner: Chapter and Verse (2014)
Kevin Cummins: New Order (2015)
Peter Hook: Substance. Inside New Order (2016)
Jon Savage: This Searing Light, The Sun and Everything Else (2016)
Stephen Morris: Record Play Pause (2019)
Kevin Cummins: Joy Division, Juvenes (2021)

Deadwood. The Movie (2019)

 

Det var heilt greitt å sjå dette igjen, men likevel: Eg sat med ei kjensle av at a) dei ville få på plass dei lause trådane etter den tredje (og siste) seongen, og b) dei ville samla alle saman ein gong til. Det er ikkje mykje utvikling å spora, anna enn at aldre er eldre. 

Den siste sesongen vart laga i 2006, så me har hoppa litt fram i tid også i historien. Det har gått ti år sidan sist. Mykje er likt, mykje har endra seg. Nokre har fått ungar, andre får det i løpet av filmen. Filmen opnar med at byen feirar at South Dakota er teken opp som stat i USA, og på programmet står mellom anna ei helsing frå George Hearst, som no er vorten senator i California. Han er like roten som før, og prøver det han kan for å kjøpa land hjå George Utter, ein av dei mest sympatiske personane i Deadwood. Han nektar, han vert drepen, og sjølv om Hearst gjer det han kan for å skjula skulda si, vert han fengsla mot slutten. 

Så det ver ein happy ending. Det er eit godt samhald i byen, og også sheriff Seth Bullock, den lysande stjerna frå tidlegare, skjønar at ein må tøya reglane litt for å verta kvitt Hearst.

Men det vert likevel aldri noko anna enn heilt greitt. Det var meir fart i dette enn i den tredje sesongen, truleg av di det i ein film ikkje er rom for å springa alt for langt vekk frå hovudplotet.

Guffen er lunken.  

Meir Deadwood på kulturguffebloggen
Sesong 1 (2004)
Sesong 2 (2005)
Sesong 3 (2006)

Cormac McCarthy: Outer Dark (1968)

Slik tittelen hintar om er dette rimeleg myrke saker. Boka er fabelaktig, både av di ho er bra, men òg av di det minner om ein fabel. 

Me er (truleg) i dei amerikanske sørstatane, kanskje mot slutten av 1800-talet. Boka opnar med at ei kvinne føder eit barn. Ho bur saman med bror sin, som òg er far til barnet. Han seier at barnet er dødfødt, og tek det med seg ut i skogen for å grava det ned. Ho trur ikkje på han, finn ikkje grava der han seier at ho skulle vera, og skjønar at barnet er i live. Resten av boka er dei begge, kvar for seg, på leit etter barnet og han omreisande seljaren som truleg har teke det. 

Det er ei myrk reise. Dei møter mange folk, men omtrent ingen av dei er til å stola på. Spesielt broren har det hardt - han vert heile tida skulda for brotsverk han (stort sett) ikkje har gjort, og han møter gong etter gong, på dei mest uventa stader, tre skumle og farlege menn. Mange i boka misser livet; fleire av dei er drepne av desse tre. 

Boka er uvanleg fengande. Det er den andre romanen til McCarthy, og det er eit langt, langt steg opp frå debutromanen hans. Språket er stramt og knapt, og han ropar ikkje ut det som skjer - les ein for fort kan ein godt gå glipp av viktige hendingar. 

Guffen tilrår. 

Meir McCarthy på kulturguffebloggen
The Orchard Keeper (1965)
Child of God (1973)
Suttree (1979)
Blood Meridian (1985)
All the Pretty Horses (1992)
The Crossing (1994)
The Stonemason (1995)
Cities of the Plain (1998)
No Country for Old Men (2005)
The Road (2006)
The Sunset Limited (2006)
No Country for Old Men (film, 2007)
The Road (film, 2009)
The Passenger (2022)
Stella Maris (2022)

Nils Henrik Smith: Se ilden lyse over jord (2014)

Hovudpersonen, ein 61 år gamal mann, er i Kviterussland. Han har ramla inn på ei kontaktside på nettet, fått kontakt med ei kvinne, og har lagt ut på ei reise frå heimstaden i Noreg. Me følgjer han gjennom nokre dagar i Minsk, både på hotellet han bur på fyrste natta, og når han er på besøk hjå kvinna (og mor hennar).

Romanen er full av tilbakeblikk, der mannen tenkjer tilbake på livet sitt - det han har gjort, og det han ikkje har gjort. Desse tilbakeblikka tek meir plass enn hendingane i Minsk (trur eg). Der er to store vendepunkt - den eldste sonen hans døyr under langrennstafetten under OL på Lillehammer, og han skil seg frå kona si. Han kjem tilbake til desse fleire gonger, og han tenkjer like mykje på stafetten som den døde sonen. 

Det er ei klok og god bok. Smith skildrar det heile på imponerande vis, og har total kontroll på stoffet. Den eine gongen det glipp litt er når han er på veg ned til frukost på hotellet, og korkje han eller ein annan gjest finn ut kvar heisen går frå. Elles var dette svært, svært bra.

Guffen tilrår. 

Meir Smith på kulturguffebloggen
Manhattan Skyline (2007)
Austerrike (2009)
11 meter (2020)
Entusiasme og raseri (2021)

Frode Grytten: 80 ° aust for Birdland (1993)

Me er komne fram til den tredje novellesamlinga til Grytten. Han er framleis ikkje heilt i toppform, men det nærmar seg. 

Novellene i denne boka er relativt korte. Hovudpersonane er framleis heller unge, og det går gjerne føre seg i eit fjordlandskap som kan minna om Hardanger. Eller det kan vera eit fotballag frå Hardanger som skal spela kamp i Oslo.

Her er to verkeleg fine noveller. Den eine, "2CV", vert fortalt om ein ung mann som tenkjer tilbake på noko som skjedde ti år tidlegare. Han hadde vore med kjærasten sin heim til foreldra for fyrste gong, og på veg heim i 2CV-en hennar høyrde dei ein kasset med Lloyd Cole. Etter ei stund kom den songen alle har høyrt. Ho stoppa bilen, men lot framlysa stå på, og gjekk ut på vegen framfor bilen for å dansa til musikken. Den andre, tittelnovella, fortel om eit jazzband som køyrer seg vill i tjukk skodde, og endar opp på eit avsides tun hjå ein eldre mann. Dei vert der ei stund, og han får dei til å spela litt før dei reiser vidare. Det vert ein fin konsert, men òg den siste konserten deira. 

Så eit anna av kjennemerka ved forfattarskapen til Grytten er altså på plass: Det handlar mykje om musikk.

Guffen tilrår. 

Meir Grytten på guffekulturbloggen
Dans som en sommerfugl, stikk som en bie (1986)
Langdistansesvømmar (1990)
Meir enn regn (1995)
Bikubesong (1999)
Popsongar (2001)
Dublin (2002)

Flytande bjørn (2005)

Bikubegang (2005)
Rom ved havet, rom i byen (2007)

Hallo? (2008)

Norge og andre dikt (2009)
50/50 (2010)
Det norske huset (saman med Jens Hauge, 2010)
Dronninga er død (2010)
Saganatt (2011)
Bikubesong (Det Norske Teatret, 23.4.2013)
Brenn huset ned (2013) 
Vente på fuglen (2014)
Her er Harold (film, 2014)
Sånne som oss (2015)
17. mai Bergen (saman med sju fotografar, 2015)
Meter over havet (saman med Sune Eriksen, 2015)
Menn som ingen treng (2016)

Det norske biblioteket (saman med Jo Straube, 2017)
Deilig er jorden (saman med Helge Skodvin, 2018)
Landet bortanfor landet. Område 51 (2019)

Garasjeland (2020)

Gut, jente, juni, juli (2021)
Inn frå regnet (Det Norske Teatret, 17.9.2002)
Den dagen Nils Vik døde (2023)

The Office, sesong 2 (2002)

 

Igjen: Dette er ein aldeles glimrande serie. Det vart berre laga to sesongar, kvar på seks episodar, og det er noko av det store med serien. Dei gjev seg medan leiken er god, og vel så det. Det kom to jole-episodar etter dette, kanskje mest for å få ei avklaring på romantikken i serien, altså forholdet mellom Tim og Dawn. Denne sesongen sluttar med at Dawn og Lee flyttar til Florida. 

Det meste er som i sesong 1. David Brent er sjef for kontoret, men gjer minimalt. Jobben hans heng heile tida i ein tynn tråd. Tim og Gareth kranglar heile tida. Kontoret i Slough er slått saman med kontoret i Swindon, slik at det er litt fleire karakterar å spela på, men det er dei tre nemnde (pluss Dawn) det handlar om. 

Det er hylande morosamt, og svært ofte er det òg ekstremt pinleg. Alle skodespelarane ser heilt perfekt ut for rollene dei har, og det gjeld òg mange av birollene. Serien køddar med absolutt alt, og eg lo minst like mykje no som sist eg såg det. 

Guffen tilrår. 

Relatert på kulturguffebloggen
The Office, sesong 1 (2001)
David Brent: Life on the Road (2016)

Art Spiegelman: Maus (1992)

 

Aslak (15) brukte denne teikneserien i ei skuleoppgåve nyleg. Eg kom med gode råd der eg kunne, men merka òg at det var svært lenge sidan eg hadde lese Maus. Når han var ferdig sette eg meg til med boka. Det var eit godt gjensyn.

Maus kom ut i band; her er begge samla i eitt. Boka har to hovudforteljingar - den eine handlar om tilhøvet mellom far og son, den andre handlar om korleis jødane hadde det i Europa under andre verdskrigen. Spiegelman fortel si eiga familiehistorie, der det dels handlar om han sjølv og far hans. Under desse samkomene handlar det litt om notida, men det meste av tida vert brukt på at faren fortel om korleis han hadde det i oppveksten.

Akkurat den delen av historia har vore fortald før. Det som gjer det heile nytt her er måten det vert fortalt på. Det var slettes ikkje vanleg at teikneseriar tok opp så alvorlege tema som dette, og det gjorde at boka fekk mykje (og fortent) merksemd då ho kom ut. 

I møta mellom far og son er det tydeleg at det er to generasjonar som møtest. Faren sløsar ikkje med noko og vil ta vare på alt; sonen kjøper nytt når han treng. Dette irriterer sonen, men samstundes ser han at denne emna til å ta vare på alt som kan koma til nytte var ein av grunnane til at faren overlevde krigen. 

Guffen tilrår. 

John Steinbeck: The Grapes of Wrath (1939)

Dette er ein fabelaktig roman. Boka gjorde kanskje større inntrykk på amerikanarane då ho vart utgitt, men det er framleis sterk lesnad. Boka vert òg, diverre, meir og meir aktuell.

Familien Joad har drive gard i Oklahoma, men fleire år med dårleg avling har ført til at dei har måtta selja garden. Dei har sett flygeblad som lovar alle arbeid i California, og til liks med mange, mange andre familiar frå Oklahoma og Kansas (og nokre andre statar) reiser Joad-familien vestover. Den reisa er ikkje spesielt lystig.

Dei har nesten ikkje pengar. Dei har ein dårleg bil, der dei fleste av dei tretten som legg ut på turen må sitja på lasteplanet. Berre ni av dei kjem fram til California, i alle fall i samla tropp. Dei to eldste døyr. Den nitten år gamle mannen til den gravide Joad-dottera stikk av. Den eldste sonen forlet dei andre, av di han trur han lettare kan få det til på eiga hand.

Dei kjem til California, som ikkje er det lova landet. Det er fattigdom, dei fattige vert utnytta, og nedturane kjem tett. Dei bur dårleg, og då vinteren kjem går det frå vondt til verre. Staden dei bur vert overfløymd, og dei søkjer tilflukt i ei dårleg løe, utan mat og utan von.

Romanen var dagsaktuell då han kom ut. Steinbeck legg all sympatien hjå dei fattige. Dei får ikkje hjelp då naturen slår seg vrang - tvert imot: Dei rike ser at dei kan dei tena endå meir pengar, på å betala klimaflyktningane så låge løner som råd. I dag stig temperaturen over heile verda, slik at det kan godt koma liknande flytterørsler dei neste åra. Og USA er alt eit splitta land - flytterørsker kan auka den splittinga.

Guffen tilrår. 

Meir Steinbeck på kulturguffebloggen
Cup of Gold (1929)
The Pastures of Heaven (1932)
The Red Pony (1933)
To a God Unknown (1933)
Tortilla Flat (1935)
In Dubious Battle (1936)
The Harvest Gypsies (1936)
Of Mice and Men (1937)
The Long Valley (1938)
The Grapes of Wrath (1940, film)
The Moon is Down (1942)
Cannery Row (1945)
The Pearl (1947)
The Wayward Bus (1947)
Burning Bright (1950)
East of Eden (1952)
Sweet Thursday (1954)
East of Eden (1955, film)
The Short Reign of Pippin IV (1957)
The Winter of Our Discontent (1961)
Travels With Charley (1962)
Journal of a Novel (1969)
Jackson J. Benson: John Steinbeck. Writer (1984)
Of Mice and Men (1992, film)
America and Americans. And Selected Nonfiction (2002)
Geert Mak: USA. En reise (2012)

Sam Inglis: Harvest (2003)

Denne bokserien er jamt over finfin. Ulike forfattarar skriv om éin LP (evt. album), og står fritt til å velja innfallsvinkel sjølv. Det er både ein styrke og ein veikskap - er vinklinga god vert gjerne boka god, medan ei mindre god vinkling ikkje er like interessant. Denne boka bommar diverre litt.

Det kan rett nok skuldast at det ikkje er lenge sidan eg las den fine Young-biografien til Jimmy McDonough, men det var ikkje så mykje nytt i denne boka. Inglis brukar lang tid på å fortelja om karriera til Young fram til Harvest kom i 1972, og fortel òg litt om dei neste åra (då dei beste platene til Young kom). Så skriv han om dei ulike songane på plata, og det er det. Han har ikkje snakka med Neil Young sjølv, slik tilfellet er i fleire av dei andre bøkene, og han kjem heller ikkje med så mange nye innsikter eller fakta. 

Han skriv rett nok at Harvest er den eine Young-plata du kan finna i kva platesamling som helst, mest grunna "Heart of Gold", den einaste Young-singelen som har toppa hitlistene. For dei som berre kjenner Young frå denne plata kan det vera ei grei bok. Inglis legg ikkje skjul på at det finst langt meir interessante Young-plater, og det kan jo vera med på å senda nye lyttarar i endå meir spanande retningar. For Young var dette ei plate han sleit med å verta ferdig med, det tok tjue år før det kom ein verkeleg oppfølgjar. Det var òg om denne plata han kom med det mest vidgjetne sitatet sitt - "Heart of Gold" var "the song that put me in the middle of the road. Traveling there soon became a bore, so I headed for the ditch. A rougher ride, but I saw more interesting people there".

Guffen er lunken.

Meir Neil Young på kulturguffebloggen
Scott Young: Neil and Me (1984)
Jimmy McDonough: Shakey (2002)
Durchholz og Graff: Neil Young. Long May You Run (2010)
Waging Heavy Peace (2012)
Koengen, Bergen (1.8.2014)
Special Deluxe (2014)
Sharry Wilson: Young Neil (2014)

Mank (2020)

 

Citizen Kane er framleis den aller beste filmen. Denne filmen handlar om Herman Mankiewicz, som skreiv manus til filmen, saman med Orson Welles. For det var akkurat det han gjorde. Dei drøfta prosjektet, Mankiewicz reiste vekk frå Los Angeles og skreiv eit utkast, som deretter vart endra av Welles. Mankiewicz sa i utgangspunktet frå seg all kreditering, men angra seinare på det. Welles likte det nok dårleg, men gjekk med på at dei delte krediteringa i rulletekstane.

Mankiewicz skriv manus i Victorcille, der han ligg til sengs etter eit beinbrot. Store delar av filmen er tilbakeblikk, der me ser korleis han drikk altfor mykje, og korleis alkoholforbruket hans bryt ned all velvilje folk har mot han. Han vert ein favoritt hjå den mektige William Randolph Hearst, og spesielt hjå kjærasten hans, Marion Davies. Manuset er inspirert av livet deira, men begge er rimeleg høflege mot Mankiewicz etter at dei har lese det og sett filmen, sjølv om det er opplagt at dei likte filmen dårleg.

Filmen er solid. Det er filma i svart-kvitt, slik Kane var, og filmen har i det heile ei stemning som minner om Kane. Her er nokre scener som minner om Kane, som glaset som fell mot golvet, og skiltet som svingar seg i vinden. 

Guffen tilrår. 

Meir Welles på kulturguffebloggen
Citizen Kane (1941)
The Magnificent Ambersons (1942)
Den tredje mann (1949)
Touch of Evil (1958)
Pauline Kael m.fl.: The Citizen Kane Book (1971)
Charles Higham: Orson Welles. The Rise and Fall of an American Genius (1985)
Robert L. Carringer: The Making of Citizen Kane (1985)
James Naremore (red.): Orson Welles's Citizen Kane (2004)
Me and Orson Welles (2008)
Harlan Lebo: Citizen Kane (2016)
They'll Love Me When I'm Dead (2018)

Tim Madigan: The Burning (2001)

 

Viss du bruker orda "terror" og "Oklahoma" i same setning, er det stor sjanse for at folk trur du snakkar om eksplosjonen i 1995. Det er ikkje så rart, bomba tok livet av 168 personar, og det heile var nyheitsstoff i vekevis etterpå. Denne boka fortel om ei liknande hending - dette skjedde òg i Oklahoma, og denne terroren tok truleg livet av bortimot 300 personar. Der stoppar likskapen - etter at dette var over vart det heile taust om det, i altfor mange tiår.

 Det heile gjekk føre seg i byen Tulsa i Oklahoma, i 1921. Byen var velståande, på grunn av store oljefunn. Byen var delt i to, ein del for kvite og ein for svarte, men begge var rike. At dei svarte også var velståande var vondt for mange av dei kvite. Lynsjing var ikkje direkte uvanleg på denne tida, og det var ei nesten-lynsjing som starta det heile. Ein svart mann vart skulda for å prøvd seg på ei ung kvit kvinne. Han vart sett i varetekt. Ei avis hadde like godt skrive i ettermiddagsutgåva si at ein svart mann skulle lynsjast den kvelden, og det samla seg ei stor folkemengd utanfor fengselet. Fleire svarte kom til for å roa gemyttane. Ein eldre kvit mann kom i handgemeng med ein av dei svarte, ein pistol gjekk av, og så braut helvete laus.

Dei kvite var flest, og dei var ivrigast. Dei skaut, dei torturerte, dei sette hus i brann, dei fekk til og med hjelp frå fly - kanskje vart det berre skote frå flya, kanskje sleppte dei ned eksplosivar. Då dei heile var over var 35 kvartal jamna med jorda. Mange svarte hadde flykta, og dei kvite køyrde vekk dei fleste lika, så ingen veit heilt kor mange som vart drepne. Men det verkar som om det er semje om desse tala: 1115 hus brann ned. 314 andre hus vart rana. 5 hotell, 31 restaurantar, 8 dokter-kontor, 24 butikkar, eitt sjukehus, eit bibliotek, ei kyrkje - heile bydelen til dei svarte vart forsvann. 

Det er ei fantastisk bok. Madigan fortel denne sjokkerande historia på ein eksemplarisk måte. Dei siste kapitla, der han fortel om korleis dette gradvis vart kjent att, er av dei beste. Det er nesten hårreisande å lesa om korleis mange svarte vart buande i byen, og korleis det verka som om alle var samde om at dette skulle det ikkje snakkast om. Dei svarte var redde for at det kunne skje igjen; dei kvite ville sjølvsagt ikkje ha snakk om dette massemordet. For den neste generasjonen Tusla-buarar var dette ei gløymt historie, noko dei ikkje visste om.

Guffen tilrår. 

The Queen's Gambit (2020)

 

Livet til Beth Harmon var ikkje så veldig harmonisk. Ho vaks opp med ei åleinemor som det gradvis tippa over for. Mora prøvde å ta livet deira i ei bilulukke, men Beth overlevde og vart plassert på ein barneheim. Ho vart seinare adoptert av eit par som heller ikkje hadde det så harmonisk, der mannen etter kort tid flytta ut, og der kona stort sett drakk seg i hel. 

Det som redda Beth var sjakk. Ho lærte sjakk av vaktmeisteren på barneheimen, og vart raskt ein meister i spelet. Ho var med i turneringar, vann stort sett alle partia, slo rutinerte storspelarar, og møtte etter kvart internasjonal motstand. Serien sluttar med at ho triumferer i ei stor turnering i Moskva. 

Det er ikkje noko godt teikn når serien misser piffen halvveges. Etter at ho går i gang med turneringar, er det ganske opplagt at ho kjem til å møta dei heilt store spelarane, og at ho kjem til å få revansje mot den store Vasily Borgov. Andre gong dei møtest går ho i ei felle ho har gått i før - ho er altfor glad i å rusa seg, men tredje gong, under turneringa i Moskva, går det vegen. Men når me kjem så langt har eg altså mist interessa.

Guffen kan ikkje tilrå rette. 

Ragnar Hovland: Sveve over vatna (1982)

Ragnar Hovland sa ein gong i eit intervju noko slikt som at det av og til verkar som om han berre har skrive ei einaste bok. Han får stadig spørsmål om boka, som altså har fått mange lesarar. Det er ikkje ufortent, det er ei av dei aller beste bøkene han har skrive.

Boka handlar om ein namnlaus mann frå ei lita vestlandsbygd. Han flyttar til Bergen for å studera. Der møter han fleire damer, han møter nokre få studentar, og han møter den merkelege og mektige Dr. Munk. Han tek eit halvår i Paris, der han mellom anna vert med på eit mislukka bankran. Han reiser tilbake til Bergen, der han og Dr. Munk startar eit band. 

Når Motorpsycho snakkar om gjennombrotsplata si, Demon Box, seier dei gjerne at dei trudde dette var den siste plata dei kom til å få gitt ut, så derfor drog dei fram alle triksa sine, og dei drog desse triksa heilt ut. Det er litt same kjensla her, her er det hovlandske maksa heile ut. Her er ekstremt mange gode og originale metaforar, her er veldig mykje å le av, hovudpersonen er på farten, her er stadige referansar til målsoga, og det er i denne boka Dr. Munk dukkar opp. Han er ein glimrande karakter, der han heile tida skryt av seg sjølv, der han heile tida fortel om historiske og viktige hendingar han har vore med på, og der han heile tida drikk. 

Fyrste gong eg las denne boka var då eg studerte i Bergen. Studietida mi var slettes ikkje slik som den som vert skildra her, men eg merka likevel at eg fekk ein nostalgisk lengt til den tida.

Guffen tilrår.

Meir Hovland på kulturguffebloggen
Alltid fleire dagar (1979)
Vegen smal og porten trong (1981)
Under snøen (1983)
Bussen til Peking (1984)
Professor Moreaus løyndom (1985)
Utanfor sesongen (1988)
Sjølvmord i skilpaddekafeen (1989)
Mercedes (1989)
Love Me Tender (1989)
Konspirasjonar (1990)
Paradis (1991)
Gjest Bårdsen døyr åleine ved Nilens breidd (1991)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Over Bali og Hawaii (1992)
Eline og Julie tar ferja (1994)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Vegen til Navan (1995)
Dr. Munks testamente (1996)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)
Halve sanninga (1997)
Åleine i Alpane (1999)
Psst! Kubanske notat (2000)
Ei vinterreise (2001)
Norske gleder (2002)
1964 (2006)
Fredlaus (2006)
Dr. Munks popleksikon (2008)
Kunsten å komme heim (2011)
Stille natt (2011)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)
Ragnar Hovland - 60 år i svevet (Bergen, 22.3.12)
Folgerø/Tokvam: Ler dei no, så har eg vunne. Eit møte med Ragnar Hovland (2012)
Frå Ragnar til alle (2013)
Om noko skulle skje (2016)
Litt betyr det no likevel (2019)

Sigmund Løvåsen: Kjell Aukrust. En biografi (2020)

Kjell Aukrust var ein fargerik kar. Han skreiv godt, han teikna godt, og laga fleire fengande bøker. I bøkene var det gjerne humor, og det var ofte folk frå bygde-Noreg det handla om. Det var likevel heile tida slik at han lo med dei, ikkje av dei. Frå 1950-åra og framover var han ein av dei mest suksessrike norske forfattarane, i alle fall ut frå salstala.

Når han vart intervjua var han gjerne lystig og glad, der han også fysisk illustrerte poenga sine. Han var klar på at det var eit alvor i det han laga, og han var sjølv glad i det ein gjerne kallar for finkultur. Det var òg eit anna alvor i livet hans. Han bar på to store sorger: Den eine var at han og kona aldri fekk born. Det andre handlar om faren, og var grunnen til at ein planlagt Aukrust-biografi ikkje kom ut då han framleis var i live. Faren sympatiserte med NS, og det var eit sår Kjell aldri vart ferdig med.

Dette er altså den fyrste Aukrust-biografien, og Løvåsen kjem godt frå oppgåva. Han bruker kjeldematerialet godt, han har snakka med dei han burde snakka med, og er kritisk nok til at det ikkje vert rein heltedyrking. Han fortel om oppvekst, om vonde og gode år i Oslo, om korleis kona Kari var den heilt rette støttespelaren for Kjell, om oppturen frå 1950-åra og framover, om Flåklypa Grand Prix, osb. Ei fin bok.

Guffen tilrår. 

Meir Aukrust på kulturguffebloggen
Ingjald Hoel: Slik var'n Kjell (1974)
Slipp ham inn! (1979)
Flåklypa Tidende 1-3 (2009)
Aukrust - Gud velsigne vår herre (2020)

Meir Løvåsen på kulturguffebloggen
Brakk (2006)
Mamsell Iversen (2009)

Mark Twain: The Adventures of Tom Sawyer (1876)

 

I gamle dagar tinga foreldra våre Norsk Barneblad til oss. Det var eit veldig godt barneblad, og eg er framleis overtydd at det var der eg lærte å lesa. Bladet hadde framhaldssoger, som ofte var klassikarar frå barnelitteraturen, lett forkorta, og glimrande illustrert. Der var der eg fyrste gong las om Tom Sawyer. Eg har lese boka med jamne mellomrom, og det er framleis ei finfin bok.

Det er ei barnebok slik gode barnebøker skal vera: Det er artig også for oss vaksne å lesa dette. Det handlar om Tom Sawyer, som veks opp i den oppdikta byen St. Petersburg. Twain henta inspirasjon frå sin eigen oppvekst i byen Hannibal, Missouri. Sawyer er inspirert av tre-fire ulike gutar, og han er ein artig skrue. Han har det best når han driv dank og er sin eigen herre. Skule og slikt er mest til bry. 

Han har svært god fantasi, som vert svært synleg når han og to andre rømmer heimefrå og slår seg ned på ei lita øy i elva Mississippi, der dei leikar at dei er sjørøvarar. Dei vert der ei veke. Han er òg svært overtruisk, og ein gong han og ein til oppsøkjer eit forlatt hus vert dei vitne til at to bandittar fortel skremmande ting. Og i tillegg til alt dette drøymer han om damer. Mot slutten heng alt i hop med alt, og Tom Sawyer er brått den store helten.

Det er altså finfine greier. Twain får verkeleg godt fram korleis smågutar tenkjer, og det er ikkje vanskeleg å sjå at gutar som les denne boka godt kan tenkja seg å vera som Sawyer. Boka er òg ei god skildring av den amerikanske midt-vesten midt på 1800-talet, der samfunnet ikkje er ferdig bygd, og der det alt har vorte skapt eit klasse-samfunn.

Guffen tilrår. 

Meir Twain på kulturguffebloggen
The Adventures of Huck Finn (1884)

Charles Fishman: One Giant Leap (2019)

 

Det var vel ein gong i fjor, sånn rundt femtiårsjubileet for månelandinga, at eg drog denne boka i hus. Eg såg nokre filmar og program, og tenkte at dette hadde eg hatt godt av å vita litt meir om. Det var litt tilfeldig at det vart akkurat denne boka, og boka var heller ikkje slik eg trudde ho skulle vera. Eg trudde det var ein slags gjennomgang av NASA sitt arbeidet i 1960-åra, der det heile slutta med detaljerte skildringar frå triumfferda i juli 1969. Det var ikkje akkurat slik. Heldigvis.

Boka går tematisk til verks, og fortel om korleis det samla sett var mogeleg å koma seg til månen. Eit gjennomgåande spørsmål er om det heile var verdt bryet. Fishman er ikkje i tvil: Det var absolutt verd det. Me har ikkje kome oss vidare utover i rommet, men det er ikkje det viktige for Fishman. Han peikar på at grunnlaget for det gjennomdigitaliserte samfunnet i dag vart lagt av NASA i sekstiåra. Han skriv at det var viktig for den amerikanske sjølvkjensla. Han skriv at noko av det viktigaste var at USA kom til månen før Russland. 

Det var ei bragd, sjølvsagt, og Fishman har augene opne for dei gode poenga. Dei står nærmast i kø. Han fortel om dei knøttsmå datamaskinene som vart brukte. Han fortel om korleis tanken om å ta med flagg til månen kom så seint at dei ikkje visste kvar i raketten flagget skulle plasserast. Armstrong og Aldrin hadde ei hugseliste brodert inn i handflata på romdrakta, og flaggheisinga kom inn i planane så seint at det ikkje stod noko om det der - dei heldt på å gløyma det. Han fortel om korleis Kennedy var ein viktig pådrivar tidleg i 60-åra, men at han fort miste interessa, og Fishman funderer på om det heile hadde vorte gjennomført i det same tempoet dersom Kennedy ikkje hadde vorte drepen. Han fortel om korleis det berre var tre personar som kunne sy romdrakter, og at desse vart sett på som så verdfulle at dei ikkje kunne reisa i same bil eller fly. Dei var meir verdfulle enn astronautane, som kunne reisa saman så mange dei ville.

Guffen tilrår. 

Arthur Marx: Groucho. A Photographic Journey (2001)

Arthur Marx skreiv i alt fire bøker om far sin, Groucho Marx. I tillegg var han med-forfattar på to skodespel som handla om livet til faren, så ein kan trygt seia at han gjorde mykje ut av dette slektsforholdet. Dei to hadde òg eit rimeleg godt forhold heile livet, i alle fall til Erin Fleming flytta inn hjå Groucho nokre år før han døydde.

Av dei nemnde bøkene er denne den med minst tekst. Her er det fotoa som får mest plass. Dei av oss som har nokre titals Marx-bøker har sett mange av bileta før, men her er òg mange godbitar. Nokre av dei er private (i tydinga familiebilete), andre er frå arbeidet med filmar eller radio- eller fjernsynsprogram. Her er mange godbitar, og det er gledeleg at boka har kvalitetstrykk og kvalitetspapir. Berre eit par gonger tenkte eg at dette biletet burde vore kutta ut, og grunnen var at det brått handla om Arthur Marx (og familien hans). Det er ikkje lett å forstå kvifor han har teke med favorittportrettet han har teke av kona si, og endå vanskelegare å skjøna kvifor redaktørane av boka ikkje slo i bordet.

Bileta dekkjer heile livet til Groucho, med eitt viktig unntak: Arthur Marx har ikkje teke med eitt einaste bilete av Fleming. Til bileta har han skrive gode og informative tekstar. Her viser han at han er ein habil forfattar, det er ofte vanskelegare å skriva korte enn lange tekstar. 

Guffen tilrår. 

Mykje meir Marx på kulturguffebloggen

Filmar
Cocoanuts (1929)
Animal Crackers (1930)
Monkey Business (1931)
Horse Feathers (1932)
Duck Soup (1933)
A Night at the Opera (1935)
A Day at the Races (1937)
Room Service (1938)
At the Circus (1939)
The Big Store (1941)
The Incredible Jewel Robbery (1959)
The Unknown Marx Brothers (1993) 

Bøker
Kyle Crichton: The Marx Brothers (1950)
Arthur Marx: Life With Groucho (1954)
Harpo Marx/Richard Barber: Harpo Speaks! (1961)
Arthur Marx: Son of Groucho (1972)
Joe Adamson: Groucho, Harpo, Chico and sometimes Zeppo (1973)

Groucho Marx og Richard J. Anobile: The Marx. Bros Scrapbook (1973)
Sidney Sheldon: A Stranger in the Mirror (1976)

Groucho Marx og Hector Acre: The Groucho Phile (1976)

Hector Arce: Groucho (1979)
Maxine Marx: Growing Up with Chico (1980)
Wes D. Gehring: The Marx Brothers. A Bio-Bibliography (1987)
Arthur Marx: My Life With Groucho (1988)
Michael Barson: Flywheel, Shyster and Flywheel (1988)
Miriam Marx Allen (red.): Love, Groucho (1992)

Steve Stoliar: Raised Eyebrows (1996) 

Robert Dwan: As Long as they're laughing (2000)

Simon Louvish: Monkey Business (2003)
Paul Duncan (red.): Marx Bros (2007)

Bill Marx: Son of Harpo Speaks! (2007) 
Andrew T. Smith: Marx and Re-Marx (2009)

Martin A. Gardner: The Marx Brothers as Social Critics (2009)
Roy Blount jr.: Hail, Hail, Euphoria! (2010)
Wayne Koestenbaum: The Anatomy of Harpo Marx (2012) 

Devon Alexander: The Quotable Groucho Marx (2014) 
Lee Siegel: Groucho Marx. The Comedy of Existence (2015)
Matthew Coniam: The Annotated Marx Brothers (2015)
Noah Diamond: Gimme a Thrill (2016)
Matthew Coniam: That's me, Groucho! (2016)
Robert S. Bader: Four of the Three Musketeers (2016)
Kevin Scott Collier: The Marx Brothers. Love Happy Confidential (2017)
Matthew Hahn: The Animated Marx Brothers (2018)
Frank, Heidecker og Pertega: Giraffes on Horseback Salad (2019)
Robert E. Weir: The Marx Brothers and America (2022)
Susan Fleming Marx: Speaking of Harpo (2022)

Atle Berge: Superpularen (2015)

 

Denne romanen handlar om romanen Superpularen. Den respekterte forfattaren Aleksander Martinson har lenge skrive for eit mindre publikum, men Superpularen vert ei bok alle skal lesa og alle skal snakka om. Hovudpersonen i den romanen vassar i damer, og boka endar med at dei tek livet av han.

I denne romanen handlar det dels om redaktøren til Martinson (som er ekstatisk over boka), om konsulenten til forlaget (som ikkje likar boka i det heile), og ein drosjesjåfør (som ikkje vågar å stå fram som ein seriøs boklesar) som vert kjend med både redaktøren og konsulenten og forfattaren. Romanen sluttar på same måte som den oppdikta Superpularen-romanen - Martinson vert drepen, og drosjesjåføren er ein av dei som vert skulda for å ha drepe han.

Berge er innom mange viktige tema, som at media kan kasta seg over éi bok, og er dermed med på å gjera den eine bok til langt viktigare enn mange andre bøker, eller at samfunnet vårt er i overkant oppteke av sex. Det heile er skrive i eit lett og lystig språk, og boka er rimeleg lettlesen. Alt av vitsar og artige situasjonar er ikkje like løgne, men jamt over var vel dette heilt greitt.

Guffen tilrår. 

Meir Berge på kulturguffebloggen

Muntergang (2010)

Don DeLillo: The Silence (2020)

Don DeLillo er ein forfattarar eg av og til tenkjer eg skulle ha lese meir av. Eg har lese 4-5 av bøkene hans, og stort sett er det verdt bryet. Denne kom i haust, eg kjøpte ho sånn omtrent med ein gong, og på merkeleg vis hoppa ho heilt fremst i køen av bøker som skal lesast.

Det er ein kort roman. Fem vener skal samlast for å sjå Super Bowl, eitt av høgdepunkta i den amerikanske sportskalenderen. Eit eller anna skjer - kanskje det er ei ulukke, kanskje det er terrorisme, og alt endrar seg. To av dei fem er på veg heim etter å ha vore i Europa, og flyet deira greier så vidt å landa. Dei tre andre har sett seg til rette for å sjå kampen, då alt vert svart. Straumen er vekke, telefonane verkar ikkje, og brått er dei tilbake i ei tid som verkar framand: Ei tid då ein ikkje er oppdatert heile tida. 

What happens to people who live inside their phones? Dette spørsmålet dukkar opp midtveges i boka, og det er kanskje dette DeLillo vil seia oss denne gongen: Me er ei sivilisert verd, me er sosiale skapningar, men telefonane våre (og datamaskinene og fjernsynet) har gjort at me ikkje har så mykje direkte kontakt med folk meir. Scena med dei tre som brått ikkje får sett fjernsyn handlar om akkurat det same - utan fjernsyn og internett er det som om dei ikkje veit kven dei er, eller korleis dei skal agera med kvarandre.

Boka held ikkje piffen like godt oppe heile vegen, det fislar litt ut mot slutten. Men det er likevel ei fin bok, og språket til DeLillo er jo finfint.

Guffen tilrår.

Meir DeLillo på kulturguffebloggen
Americana (1971)
End Zone (1972)
Great Jones Street (1973)

Olaug Nilssen: Yt etter evne, få etter behov (2020)

Familien i denne romanen er ikkje heilt harmonisk. Me møter besteforeldra, dei tre døtrene deira, og Benjamin, son til ei av døtrene. Han er autist, og treng tilsyn heile tida. Mor hans, Lea, har hatt eineansvar for sonen, men har etter kvart meldt pass. Den meir ansvarsmedvitne systera Rakel er den som har teke over ansvaret, medan den noko yngre systera Linda ikkje heilt får ta del. 

Rammehistoria i romanen er at Rakel ikkje er heime når Benjamin skal leverast der, ingen får tak i ho, og han som skal levera Benjamin vert noko rådvill. Korleis det går får me løysinga på i sluttkapitlet, men fram til dess har me fått mykje av forhistoria. Synsstaden vekslar frå kapittel til kapittel, og alle som fortel er misnøgde med eit eller anna. Den som er minst misnøgd er kanskje mora, men ho har likevel dårleg samvit for mykje ho har gjort og mykje ho ikkje har gjort.

Det er eit finfint familieportrett Nilssen har skrive. Det er innsiktsfullt og klokt, det er humoristisk, og boka er skriven i eit finfint språk.

Guffen tilrår. 

Meir Nilssen på kulturguffebloggen
Hybrideleg sjølvgransking (2005)
Få meg på, for faen (film, 2011)
Stort og stygt (2013)
Tung tids tale (2017)
Ikkje tenk på det (2019)
Olaug Nilssen les Anne-Cath. Vestly (2020)
Uønska åtferd (2023)

Jimmy McDonough: Shakey (2002)

Dette er den mest omfattande Young-biografien som er skriven. Den vert nok òg ståande som høgdepunkt, sjølv om boka er nesten tjue år gamal. Store delar av karriera til Young er altså ikkje med, men det er ikkje så viktig: Utan at eg kjenner platene hans ut og inn er det ikkje til å koma vekk frå at Young etter midten av 1970-åra berre unntaksvis har nådd dei høgdene han var på før.

Då var han òg på nokre glitrande høgder, og denne boka fortel godt både om den perioden og resten av livet hans. McDonough går kronologisk til verks, frå oppveksten i Canada via nokre tronge år som musikant før gjennombrotet i California i andre halvdel av 1960-åra, og nokre år der Young var ei absolutt superstjerne, både som soloartist og som medlem av CSNY.

Young ville absolutt ikkje vera superstjerne. Han likte seg dårleg både i aviser og på fjernsyn, og kjøpte seg etter kvart ein stor eigedom sør for San Francisco, der han gjorde som han ville. Der kom platestudio, sjølvsagt, men òg store hus til bilsamlinga hans og til modelljernbanen hans. Han gjorde òg som han ville i musikk-karriera - han hoppa på og av prosjekt med ein rasande fart, og fleire gonger i boka er han inne på at han angrar på korleis han handsama folk, sjølv om han der og då opplevde det som naudsynt å handla som han gjorde.

McDonough skriv godt om det meste, og får tydeleg fram at ikkje alt Young har gjort er like godt. Han har intervjua hundrevis av personar som har stått Young nær, og det er gull verdt. Aller best er det likevel at han har fått Young i tale. Gjennom heile boka kjem det lange avsnitt frå desse intervjua.

Guffen tilrår.  

Meir Neil Young på kulturguffebloggen
Scott Young: Neil and Me (1984)
Sam Inglis: Harvest (2003)
Durchholz og Graff: Neil Young. Long May You Run (2010)
Waging Heavy Peace (2012)
Koengen, Bergen (1.8.2014)
Special Deluxe (2014)
Sharry Wilson: Young Neil (2014)

Frode Grytten: Langdistansesvømmar (1990)

På veg gjennom forfattarskapen til Grytten, og det som kjenneteiknar bøkene hans vert gradvis meir og meir synleg. I den førre novellesamlinga veksla han mellom bokmål og nynorsk, her er alt på nynorsk. Her møter me for fyrste gong The Smiths, i novella "Blue Boy Babylon" siterer hovudpersonen tekstane deira fleire gonger. Han fortel òg om korleis debutplata deira var som ein handgranat. Viss eg hugsar rett, bruker han om lag same metaforen i eit glimrande essay om The Smiths, som var brukt i teaterprogrammet til Bikubesong.

Grytten er altså på veg, men her er òg likskapar med den fyrste novellesamlinga han gav ut. Også her handlar det ofte om unge menn som ikkje veit heilt kven dei er eller kvar dei er på veg. Språket prøver framleis å vera eit gatespråk, eit friskt ungdomsspråk. Eg synest ikkje akkurat det lukkast heilt, og alt i boka er heller ikkje like vellukka. 

Guffen er lunken. 

Meir Grytten på guffekulturbloggen
Dans som en sommerfugl, stikk som en bie (1986)
80 ° aust for Birdland (1993)
Meir enn regn (1995)
Bikubesong (1999)
Popsongar (2001)
Dublin (2002)

Flytande bjørn (2005)

Bikubegang (2005)
Rom ved havet, rom i byen (2007)

Hallo? (2008)

Norge og andre dikt (2009)
50/50 (2010)
Det norske huset (saman med Jens Hauge, 2010)
Dronninga er død (2010)
Saganatt (2011)
Bikubesong (Det Norske Teatret, 23.4.2013)
Brenn huset ned (2013) 
Vente på fuglen (2014)
Her er Harold (film, 2014)
Sånne som oss (2015)
17. mai Bergen (saman med sju fotografar, 2015)
Meter over havet (saman med Sune Eriksen, 2015)
Menn som ingen treng (2016)

Det norske biblioteket (saman med Jo Straube, 2017)
Deilig er jorden (saman med Helge Skodvin, 2018)
Landet bortanfor landet. Område 51 (2019)

Garasjeland (2020)

Gut, jente, juni, juli (2021)
Inn frå regnet (Det Norske Teatret, 17.9.2002)
Den dagen Nils Vik døde (2023)

John Steinbeck: The Winter of Our Discontent (1961)

Dette er den siste romanen Steinbeck gav ut. Fleire av romanane hans var høgst samfunnskritiske, og slik er det òg med denne. Det er likevel ikkje den romanen der samfunnskritikken kjem tydelegast fram, og det kan hengja saman med forma på romanen.

Hovudpersonen, Ethan Hawley, ættar frå velståande folk, men har ikkje fått det så godt til sjølv. Han arbeider i ein butikk, utan altfor mykje ansvar, men både han, kona, og andre folk i småbyen ventar seg langt meir av han. Han triksar og miksar litt, han planlegg eitt og hitt, og til slutt får han napp. Han melder frå til styresmaktene om at sjefen hans, ein italiensk-amerikanar, har kome ulovleg til landet. Sjefen vert kasta ut; Hawley får kjøpa butikken relativt rimeleg. Eit anna triks går òg godt, slik at velstanden er på veg. 

Romanen skildrar altså eit samfunn der det meste handlar om pengar. Er ein velståande er ein òg vellukka. Ein må òg gjera eit godt inntrykk, ein må framstå som lukkeleg og glad. Og sjølv om ein har triksa og miksa må ein ikkje visa det. Son til Hawley vert heidra for eit essay han har skrive på skulen, men det viser seg at han har juksa, og han misser premien. Faren ser parallellar til eigne handlingar, og vert så nedtrykt at han ikkje vil leva meir.

Grei historie og greie haldningar, men boka er berre middels vellukka. Svært store delar av boka er skrive som dialogar, tidvis minner det om eit teaterstykke. Og ikkje eit vondt ord om teater, men teaterstykke gjer seg vanlegvis langt betre på scena enn i bokform.

Guffen er lunken.  

Meir Steinbeck på kulturguffebloggen
Cup of Gold (1929)
The Pastures of Heaven (1932)
The Red Pony (1933)
To a God Unknown (1933)
Tortilla Flat (1935)
In Dubious Battle (1936)
The Harvest Gypsies (1936)
Of Mice and Men (1937)
The Long Valley (1938)
The Grapes of Wrath (1939)
The Grapes of Wrath (1940, film)
The Moon is Down (1942)
Cannery Row (1945)
The Pearl (1947)
The Wayward Bus (1947)
Burning Bright (1950)
East of Eden (1952)
Sweet Thursday (1954)
East of Eden (1955, film)
The Short Reign of Pippin IV (1957)
Travels With Charley (1962)
Journal of a Novel (1969)
Jackson J. Benson: John Steinbeck. Writer (1984)
Of Mice and Men (1992, film)
America and Americans. And Selected Nonfiction (2002)
Geert Mak: USA. En reise (2012)

My Next Guest Need No Introduction, sesong 3 (2020)

 

Dette er framleis eit finfint konsept. David Letterman, ein glimrande talkshow-vert gjennom ei årrekkje, inviterer med seg ein person til ein lang og grundig prat. Han er framifrå, han er morosam, han fortel om seg sjølv, men han stiller òg gode spørsmål og let den andre få snakka.

Alt er likevel ikkje på topp her. Serien har berre fire episodar. Eg har ikkje funne noko forklaring på det (og det har eg heller ikkje sett etter), men det må ha med korona å gjera. Dei to fyrste episodane er filma på ein teaterscene, den tredje er i friluft, medan den fjerde er heime hjå ho han snakkar med. Dei to fyrste gjestane er heller ikkje altfor interessante. Kim Kardashian har rett nok meir å by på enn eg frykta, men ikkje altfor mykje. Robert Downey jr. trur sjølv at han er altfor artig, og det er aldri noko godt utgangspunkt.

Det tek seg stort opp med dei to siste gjestane, som begge var ukjende for meg. Komikaren Dave Chappelle fortel godt om livet sitt, og det gjorde spesielt inntrykk då han fortalde om samhaldet i heimbyen i Ohio. Musikaren Lizzo gjorde òg eit godt inntrykk, og ho er kanskje den som hadde best kjemi med Letterman denne sesongen.

Guffen tilrår.

Meir Letterman på kulturguffebloggen
Jason Zinoman: Letterman (2017)
My Next Guest Needs No Introduction (sesong 1, 2018)
My Next Guest Needs No Introduction (sesong 2, 2019)
My Next Guest Needs No Introduction (sesong 4, 2022)