East of Eden (1955)

For nokre år sidan låg eg i telt i Leirdalen i Jotunheimen. Av ein eller annan grunn kom eg til å tenkja på James Dean, og korleis han berre hadde spelt i tre filmar. Eg kom på to av dei, Rebel without a Cause og Giant, men greidde ikkje å koma på kva den siste heitte. Det er noko av det mest irriterande eg har vore med på i livet, eg hadde både sett filmen, og lese den fine romanen av John Steinbeck filmen er basert på. Eg visste kvar boka stod i bokhylla heime, men det var aldeles uråd å koma på namnet.

East of Eden er ein fin film. Filmen er laust basert på den bibelske forteljinga om Kain og Abel. Dei to brørne Cal og Aron har ulik status hjå faren - Aron er ein helt, medan faren er meir skeptisk til Cal, som vert spelt av James Dean. Faren har hevda at mor deira er død, men Cal finn ut at ho driv eit horehus i nabobyen. Cal har fundert seg fram til at han og mora er bad, medan Aron og faren er good. Ved inngangen til filmen er Cal på god fot med Aron, medan han har eit meir anstrengt forhold til faren og til Abra, kjærasten til Aron, og han kjenner ikkje mora. Undervegs i filmen endrar alt seg - han vert kjent med mora, han vert betre kjent med Abra, etter litt opp og ned vert han akseptert av faren, medan forholdet til broren vert verre og verre. Handlinga er lagt til 1917, og etter at Cal har teke Aron med seg til mora, drikk Aron seg full, og tek toget til ein annan naboby for å verva seg til krigen.

Her er flust med referansar til Bibelen. Til og med eg ser tidleg slektskapen til Kain og Abel, og det verkar difor unødvendig at faren heiter Adam, og når sheriffen, etter at Aron har reist frå byen, og etter at faren har hatt eit slag, les nokre bibelvers for Cal. Desse bibelversa forklarar tittelen på filmen, dei handlar om Kain og Abel, og sluttar med at Kain, etter å ha drepe bror sin, dreg til ein by som ligg aust for Eden. Alt treng ikkje forteljast eller forklarast.

Sjølv om Cal ser seg sjølv som bad, er det ikkje slik me opplever han i filmen. Han er kanskje litt enkel, han ser kanskje ikkje at det er problematisk å vera krigsprofitør, men han gjer ikkje noko gale med vilje. Broren, som Cal altså ser på som good, er derimot full av dårlege eigenskapar. Han er sur, han er misunneleg, han er sjalu og fantasilaus, og vil ikkje dela faren eller Abra med broren.

Det er altså ein fin film. Dean er med heile tida, og sjølv om han ikkje er nokon stor skodespelar, er han likevel stor nok til at han ber hovudrolla greitt. Rollefiguren hans er ikkje ulik den i Rebel ..., der spelar han òg ein ung mann som slit litt med å passa inn.

Guffen tilrår.

Meir Steinbeck på kulturguffebloggen
Cup of Gold (1929)
The Pastures of Heaven (1932)
The Red Pony (1933)
To a God Unknown (1933)
Tortilla Flat (1935)
In Dubious Battle (1936)
The Harvest Gypsies (1936)
Of Mice and Men (1937)
The Long Valley (1938)
The Grapes of Wrath (1939)
The Grapes of Wrath (1940, film)
The Moon is Down (1942)
Cannery Row (1945)
The Pearl (1947)
The Wayward Bus (1947)
Burning Bright (1950)
East of Eden (1952)
Sweet Thursday (1954)
The Short Reign of Pippin IV (1957)
The Winter of Our Discontent (1961)
Travels With Charley (1962)
Journal of a Novel (1969)
Jackson J. Benson: John Steinbeck. Writer (1984)
Of Mice and Men (1992, film)
America and Americans. And Selected Nonfiction (2002)
Geert Mak: USA. En reise (2012)