Litteraturdagane i Vinje (26.-27.8.2022)

Litteraturdagane i Vinje er ein fin festival. Det er rett nok lenge sidan eg var der sist, men det var stas begge dei gongene, og det var stas denne gongen òg. Ein av grunnane er at dei alltid legg litt vekt på lokale forfattarar, slik at det oftast er minst eitt program om Tarjei Vesaas. Denne gongen var det mange, festivalen markerte svært tydeleg at det er 125 år sidan Vesaas vart fødd.

Andre festivalar har gjerne eit program som gjer at ein må velja. Slik er det ikkje her - det er ingen parallelle program å velja mellom. Kvar økt går føre seg i det same rommet, slik at alle i publikum ser og høyrer heile festivalprogrammet. Det var altså mykje å gle seg over. Alt var ikkje like bra, sjølvsagt, men eg likte desse innslaga godt: 

* Vesaasføredraget, der litteraturprofessor Jørgen Magnus Sejersted på ein svært engasjert måte fekk fram kvifor han sette Vesaas høgt. Her var fruktbare samanlikningar med Knut Hamsun, mellom anna ei formulering om at der løytnant Glahn ville ha erotikk utan born, ville ein av dei tidlege Vesaas-karakterane ha born utan erotikk.

* Gut, jente, juni, juli, der Petra Helgesen frå Vinjesenteret snakka med Frode Grytten. Grytten var i godlune og fortalde mange gode historier.

* Eit praktisk menneske, der sjølvaste Kjersti Rorgemoen vart intervjua av Eivind Myklebust. Bøkene til Rorgemoen er glitrande, og også på scena viste ho seg som ein stor humorist. Ho har ein heilt annan stil enn Grytten - der Grytten gjerne ler godt både før og etter poenga sine, let Rorgemoen publikum finna ut sjølv om det ho seier er morosamt eller ikkje. Eit absolutt høgdepunkt.

* Tarjei Vesaas i lyd, skrift og bilete. Eit ujamt innslag, der publikum delte seg i tre og etter tur såg filmen Det rare, høyrde novella "Hesten i hogget" opplesen av Tarjei Vesaas med musikk av Øystein Vesaas, og høyrde Vesaas-opplesingar av Astrid Versto og Hildegun Riise. Filmen er sjarmerande, men "Hesten i hogget" var finfint.

* Frode Grytten Beat Band spelte nokre favorittsongar, der rolla til Grytten er å lesa nokre vers på norsk innimellom dei engelske originaltekstane.

* Vesaas i verda - nyutgjevingar i Danmark og Tyskland, der ein tysk forleggjar, ein tysk omsetjar, og ein sørlending som både omsette og gav ut Vesaas i Danmark snakka med Bjarne Buset. Det var ein uvanleg fengande og interessant samtale, som gjerne kunne vara mykje lengre. (Her spelar det truleg inn at eg får klump i halsen kvar gong nokon seier at Vesaas er noko av det største som finst.)

* Vesaas i verda - kunsten å kjenne att ein klassikar, der Narve Fulsås snakka om Vesaas-omsetjingar før og no. Der kom mange tal, og det hadde vore lettare å få med seg alt dersom dette var ein skriven artikkel, men det var uansett interessant. Han viste mellom anna at det har kome ei ny bølgje med Vesaas-omsetjingar etter 2013, omtrent.

* Store spel. Ei forteljing om A.O. Vinje og Tarjei Vesaas, der Arne Vinje snakka om likskapar mellom dei to. Han prøvde å svara på korleis vesle Vinje kunne fostra to så store og viktige forfattar, og viste det mellom anna ved å visa til andre personar frå Vinje som òg kunne vore større og betre kjende i dag. Dette foredraget var ein del av kulturkvelden på Edland, og det er eigentleg uvanleg friskt: Etter to lange festivaldagar skal det vera kulturkveld, og så kjem det like godt eit rimeleg alvorleg foredrag der òg.

Guffen tilrår.

Øyvind Hånes: Amerikansk landbruk (1994)

Ein norsk mann er på veg til ein konferanse i Osnabrück. Han reiser med tog, og medan han ventar på å ta tog vidare frå København kjem han i snakk med ei dansk dame. Eller - det er vel rettare å seia at ho kjem i snakk med han. Han er rimeleg tiltakslaus - han vil mest av alt ha fred, men han let henne snakka. Han takkar òg ja når ho inviterer han med ut for å gå litt, og når ho inviterer han med inn i husveret sitt. Der sovnar han, og vaknar for seint til å nå toget sitt.

Det er ein fin roman. Hånes skriv rimeleg ordknapt, men får likevel godt fram korleis hovudpersonen nesten ser ut til å mangla fri vilje. Det er noko komisk over det heile. Mange av replikkane til kvinna vert berre presenterte som uferdige utsegner, der berre nokre av orda er med. Meininga er likevel tydeleg, både for oss lesarar og for mannen. Svara hans er som regel tankane hans, og desse svara er som regel noko heilt anna enn det han tydelegvis svarar høgt.

Guffen tilrår. 

Meir Hånes på kulturguffebloggen

Som vil deg isbre for isbre (1991)
Petroleum (2004)

Anders Heger: Egner. En norsk dannelseshistorie (2012)

Thorbjørn Egner har skrive nokre av dei store klassikarane i norsk barnelitteratur. Han var òg ansvarleg for eit stort og omfattande lesebokverk. Han var sentral då det vart gitt ut tre store visebøker. Han var barnetimeonkel. Fleire av stykka hans vart sette opp på teater, og han var absolutt til stades der òg. Av alle som har vakse opp her i landet etter andre verdskrigen er det truleg ingen som ikkje har sett eller høyrt nokre av verka hans. 

Denne biografien viser at Egner var ein mann med uvanleg kreativitet og arbeidskapasitet. Han var alltid aktiv, han tok ofte på seg altfor mykje, men han fekk (det meste) ferdig. Han kom på kant med mange, mest av di han var svært bestemt. Det var han som hadde skrive bøkene, det var han som hadde skapt karakterane i dei, og det var òg han som viste korleis dei skulle sjå ut og oppføra seg. Den haldninga var ikkje alltid like populær, kanskje spesielt i teaterverda, men Heger argumenterer for at Egner gjorde rette val: Det aller meste han tok i vart til gull, og han var heile tida på borna si side.

Det er ei finfin bok. Heger ser heile tida vidare enn Egner, og ser korleis Egner var rett mann på rett stad til rett tid. Der er parallellar mellom det norske samfunnet som vert bygd opp etter krigen og samfunna Egner skapte i bøkene sine. Heger har tilgang til arkivet til Egner, og bruker det godt. Brev som aldri var tenkt som ålmenn lesnad er med på å forklara kvifor Egner gjorde det han gjorde. 

Guffen tilrår. 

Fumiko Hayashi: Lausgjengar (1930)

Tekstane i denne romanen er forma som utdrag av ei dagbok. Forteljaren, ei ung kvinne, har det ikkje altfor bra. Ho går frå by til by, frå mann til mann, frå jobb til jobb - heile tida på leit etter noko som kan gje henne ei solid inntekt. Det er nok ikkje pengane som er det viktige, det er heller det at litt meir pengar ville gitt ho tid til å skriva.

Eg anar minimalt om japansk litteratur, merkar eg. Eg veit ikkje om språkføringa i romanen er typisk for japanske bøker, men det er noko av det som fengar med boka. Det vert ikkje sløst med noko, det er knapt og presist, og det vert altså sagt mykje med få ord.

Boka er ein fjern slektning av Sult, noko Hayashi er fullt klar over. I alle fall to gonger vert boka eller Hamsun nemnt.

Livet til den unge kvinna går i ring. Det skjer ikkje så veldig mykje, og det gjer det heller ikkje i boka. Ein stad rundt midten av boka miste eg interessa, og heller ikkje i andre del av boka kom det uventa vinklingar eller hendingar.

Guffen er lunken. 

D.B. Cooper. Where are You?! (2022)

D.B. Cooper er ein legendarisk flykaprar, sjølv om det ikkje er det rette namnet hans. Det er heller ikkje det rette dekknamnet hans, men det er ikkje så viktig. Han sa til ei flyvertinne at han hadde med seg ei bombe ombord, og ho formidla krava hans vidare til piloten. Copper ville ha 200 000 dollar i amerikanske setlar, saman med fire fallskjermar. Etter ei stund landa flyet, og han fekk om bord det han ville ha. Dei andre passasjerane fekk forlata flyet, som tok av sørover frå Seattle. Flyvertinna fekk beskjed om å gå inn i cockpit, og litt seinare merka piloten at bakdøra vart opna. Cooper hoppa ut, og sidan har ingen sett han. 

Dette var i 1971. Mange har leitt etter han, svært mange har gjeve seg ut for å vera Cooper, men ingen er tekne. Mange drøymer om å finna han, og det er i hovudsak det denne miniserien handlar om.  Det er bøker, det er privatetterforskarar, det er store seminar, det er podkastar, osb. Her er mykje fascinerande ved denne leitinga, og eg er samd med han som mot slutten av serien seier at han eigentleg vonar at ingen finn ut kva som skjedde. 

Ein av leitarane er Tom Colbert, som er overtydd om at det var Robert Rackstraw som gav seg ut for å vera Cooper. Colbert seier at han har rundt femti prov for dette, men FBI er ikkje samde. Colbert har møtt Rackstraw. Han var rett nok småkriminell i 70-åra, han var ikkje heilt ulik Cooper, han var gamal soldat med fallskjerm-røynsle, og ei stund i 70-åra likte han å skapa inntrykk av at han visste meir enn han gjorde. No, førti år seinare, er han lei av dette, og vert irritert kvar gong Colbert (eller andre) kontaktar han. 

Eitt av dei avgjerande prova Colbert legg fram viser kor tynn sak han har. Han tek utgangspunkt i nokre brev som er skrive av ein som gjev seg ut for å vera Cooper. Her kjem det nokre lause teikn som kan vera ein slags kode. Colbert allierer seg med ein kodeknekkar, som meiner at det her er brukt ein rimeleg enkel kode: A=1, B=2, osb. Når han summerer alle bokstavane i ein av setningane i eitt av desse breva, får han den same summen som når han summerer bokstavane Robert Rackstraw. Eller ikkje heilt, han må leggja til "I'm LT". Det gjev meining for Colbert, sidan Rackstraw var løytnant i forsvaret; for alle oss andre verkar det som eit halmstrå.

Guffen tilrår. 

Tormod Haugland: I den sjette verda (2005)

Eg har etter kvart lese ein del bøker av Haugland, og omtrent kvar gong undrar det meg at eg ikkje har lese fleire. Omtrent alt eg har lese av han har vore bra, og slik er det òg denne gongen. Denne boka skil seg likevel ut frå dei andre - eg kan ikkje hugsa at dei andre bøkene var like morosame som denne.

Hovudpersonen, Dankert Valden, er eigedomsmeklar. Saman med kollegaen Tryggve Karlsson reiser han til heimbygda til Valden, der han skal selja eit hus. For Karlsson er dette eit vanleg oppdrag, for Valden er det noko meir. På veg til huset som skal seljast er han som snarast innom lokalet der faren skal gravleggjast. Vel framm ved huset møter han etter kvart gamle kjende - eks-kona, dottera, sysken og andre. Nokre tek vel mot han, andre er skeptiske. Mot slutten kjem dei fleste saman i ein bar, i ei scene som minner om slutten på ein western-film.

Det er ei artig historie, som vert betre gjennom dei absurde replikkane. Spesielt Valden og Karlsson snakkar slik eigedomsmeklarar (truleg) gjer - dei vassar i klisjear og opplagde utsegner. Delar av romanen er òg skriven som eit skodespel, slik at det er replikkane som driv det heile framover. 

Guffen tilrår. 

Meir Haugland på kulturguffebloggen
Under (1994)
Varmare (1995)
Heller (1997)
Orden (1999)
Verd (2000)
To stykke (2002)
Inkarnasjon (2004)
No mar (2007)
Romberg. Kvinner og kriminalitet (2010)
Om dyr og syn (2017)
Om søvn og mørke (2019)

Kjell Aukrust: Slipp ham inn! (1979)

Me rydda i kjellaren, og dette var ei av bøkene som dukka opp. Eg såg nyleg ein NRK-serie om Aukrust. Der var denne boka nemnt av og til, og eg tenkte jo at dette kunne vera like underhaldande som serien. Det var det ikkje, truleg av di serien ser ut til å vera svært inspirert av denne boka. Her kjem mange av dei same historiene, nokre av dei same bileta, slik at boka på sett og vis vart ein repetisjon.

Dette er den autoriserte versjonen. Det er ikkje nokon full biografi, det veit me at Aukrust ikkje ville skriva, men han kjem med korte historier frå livet sitt. Boka kom fire år etter at Flåklypa-filmen kom ut, men den skriv merkeleg nok Aukrust ingenting om. Boka sluttar i staden med litt for mange halvgode historier frå Italia - her er det av og til historier som russ ville vore nøgde med å fortelja.

Men her er òg mykje bra. Aukrust hadde godt auge og øyre for gode replikkar og gode historier, og han kan òg fortelja dei godt. Her er gode historier frå oppveksten, og mykje godt frå tida i Oslo, der han etter kvart vart ein kjendis.

Guffen er lunken. 

Meir Aukrust på kulturguffebloggen
Ingjald Hoel: Slik var'n Kjell (1974)
Flåklypa Tidende 1-3 (2009)
Sigmund Løvåsen: Kjell Aukrust. En biografi (2020)
Aukrust - Gud velsigne vår herre (2020)

Patrick O'Donnell: Ku Klux Klan. America's First Terrorists Exposed (2006)

For nokre år sidan spurde eg ein amerikansk professor om kan kunne tilrå ei bok om Ku Klux Klan. Han meinte denne var god, og eg beit på. Diverre. Det er ei bok det er vanskeleg å seia noko positivt om.

I boka er det samla ei rekkje tekstar om KKK. Dei er samtidige - nokre fortel om den fyrste perioden til KKK (1860-åra), dei fleste handlar om den meir aktive perioden frå 1890-åra til 1920-åra. Det kan jo vera eit greitt utgangspunkt for ei bok, men det krev òg at redaktørane hjelper lesaren meir. Kvar artikkel kunne godt fått ei lita innleiing, der det stod litt om kven forfattaren var, kva slags publikasjon artikkelen var henta frå, om artikkelen var eit innlegg i ein pågåande debatt, om artikkelen fekk følgjer, osb. No står det berre namn på forfattar og publikasjon, og det er ikkje nok.

Det burde òg vore nyare artiklar i samlinga, slik at boka fekk fram at KKK også er aktive i dag. Men det er kanskje grenser for kva ein kan venta av bøker der oddetalssider står til venstre på eit oppslag i boka. Dette var tilnærma bortkasta.

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Under the Banner of Heaven (2022)

Denne serien er laust basert på ei fin bok av Jon Krakauer. Den boka er todelt - han fortel historia til mormonarane, og han fortel om eit dobbeltmord i Utah i 1984. Det som står i boka går eg ut frå er korrekt, medan i serien er ting litt endra. Og det må vera heilt greitt.

Her er den oppdikta etterforskaren Jeb Pyre hovudpersonen. Saman med kollegaen sin, Bill Taba, vert han sett til å løysa eit brutalt dobbeltmord. Den unge kvinna Brenda Lafferty og den femten månader gamle dotter hennar vert funne drepne. Dei trur at mannen/faren er den skuldige, men det vert gradvis klart at han er uskuldig. Derimot luktar det at minst to av brørne hans er innblanda. Lafferty-familien er mormonar, og dei to brørne har dei siste åra vore på veg inn i den mest fundamentaliske delen av den trua. Dei vil gjerne ta seg fleire koner, og dei vil i alle fall at kvinner skal teia i forsamlingar, og gjera slik mennene deira vil. Det sleit Brenda med å godta. Den eine av dei to brørne hevda at han fekk beskjed frå guden sin om at Brenda og dottera (og fleire) måtte drepast.

Det er her Pyre slit. Han er mormon, men av det meir moderate slaget. Han vert uvel av å høyra om fundamentalistane, men kjem òg i ein lojalitets-skvis. Fleire av dei mest mektige mennene i kyrkja bed han om å leggja vekk etterforskinga, sidan det kan føra til at kyrkja deira får dårleg omtale.

Det er ein fin serie. Det er spanande heile vegen, og av og til er det noko twinpeaksk over det heile. Kameraet kjem ofte svært tett på dei me ser, slik at det av og til vert klaustrofobisk.

Guffen tilrår.

Meir Krakauer på kulturguffebloggen
Eiger Dreams (1990)
Into the Wild (1996)
Into Thin Air (1997)
Into the Wild (film, 2007)
Where Men Win Glory (2009)
Three Cups of Deceit (2011)
Under the Banner of Heaven (2011)
Missoula (2015)

Miriam Marx Allen (red.): Love, Groucho (1992)

Groucho Marx skreiv mange brev. I boka The Groucho Letters er mange brev samla - brev han skreiv til slekt og vener, forfattarar, filmselskap osb. I den boka viser han den lystige sida av brevskrivinga si, ofte verkar det som om han vil imponera mottakaren, og han skriv godt og har gode vitsar.

Breva i denne boka har eit heilt anna innhald. Miriam Marx Allen var den eldste dotter hans. I føreordet skriv ho at ho har inkludert alle brev og postkort ho fekk frå far sin, og med nokre få unntak er all tekst i breva med, og med unntak av breva frå andre halvdel av 1950-åra, som er komne bort. 

Breva i boka er i hovudsak frå to periodar. Nokre år i andre halvdel av 1940-åra studerte Miriam i Connecticut; eit par år midt i 1950-åra var ho på ein avrusingsheim i Nebraska. Resten av livet budde ho stort sett i California, i nærleiken av Groucho.

Dei to har ikkje noko godt forhold. Groucho er jamt over misnøgd med korleis dottera lever livet sitt, og det handlar stort sett om pengar. Og alkohol. Ho får pengar frå faren kvar månad - han meiner det er nok, ho treng meir. Han er fleire gonger forbanna over at ho sender han store rekningar. Han skriv fleire gonger rett ut at han ikkje stolar på ho - viss ho skal få 100 dollar til å kjøpa seg ei ny kåpe, vil han sjå ei kvittering som viser at kåpa faktisk kosta så mykje. Alle tre ekteskapa til Groucho enda med skilsmisse, og det vert sagt at alle konene hans vart alkoholikarar då dei budde saman med han. Dottera vart det altså òg.

Han viser sjølvsagt òg varme og kjærleik, men det druknar ofte i dei strenge og klare meldingane. Svært ofte klagar han på at ho ringjer rikstelefon. Han framstår som ein gjerrigknark, merkeleg nok. Han var rimeleg velståande, men var nok prega av at han hadde mist omtrent alt han eigde i krakket i 1929.

Innimellom alt dette fortel breva òg mykje om livet og karriera til Groucho. Planar om filmar, radioprogram og fjernsynsprogram. Han skulle gjerne skrive meir om det.

Guffen tilrår. 

Mykje meir Marx på kulturguffebloggen

Filmar
Cocoanuts (1929)
Animal Crackers (1930)
Monkey Business (1931)
Horse Feathers (1932)
Duck Soup (1933)
A Night at the Opera (1935)
A Day at the Races (1937)
Room Service (1938)
At the Circus (1939)
The Big Store (1941)
The Incredible Jewel Robbery (1959)
The Unknown Marx Brothers (1993) 

Bøker
Kyle Crichton: The Marx Brothers (1950)
Arthur Marx: Life With Groucho (1954)
Harpo Marx/Richard Barber: Harpo Speaks! (1961)
Arthur Marx: Son of Groucho (1972)
Joe Adamson: Groucho, Harpo, Chico and sometimes Zeppo (1973)

Groucho Marx og Richard J. Anobile: The Marx. Bros Scrapbook (1973)
Sidney Sheldon: A Stranger in the Mirror (1976)

Groucho Marx og Hector Acre: The Groucho Phile (1976)

Hector Arce: Groucho (1979)
Maxine Marx: Growing Up with Chico (1980)
Wes D. Gehring: The Marx Brothers. A Bio-Bibliography (1987)
Arthur Marx: My Life With Groucho (1988)
Michael Barson: Flywheel, Shyster and Flywheel (1988)

Steve Stoliar: Raised Eyebrows (1996) 

Robert Dwan: As Long as they're laughing (2000)

Arthur Marx: Groucho. A Photographic Journey (2001)
Simon Louvish: Monkey Business (2003)
Paul Duncan (red.): Marx Bros (2007)

Bill Marx: Son of Harpo Speaks! (2007) 
Andrew T. Smith: Marx and Re-Marx (2009)

Martin A. Gardner: The Marx Brothers as Social Critics (2009)
Roy Blount jr.: Hail, Hail, Euphoria! (2010)
Wayne Koestenbaum: The Anatomy of Harpo Marx (2012) 

Devon Alexander: The Quotable Groucho Marx (2014) 
Lee Siegel: Groucho Marx. The Comedy of Existence (2015)
Matthew Coniam: The Annotated Marx Brothers (2015)
Noah Diamond: Gimme a Thrill (2016)
Matthew Coniam: That's me, Groucho! (2016)
Robert S. Bader: Four of the Three Musketeers (2016)
Kevin Scott Collier: The Marx Brothers. Love Happy Confidential (2017)
Matthew Hahn: The Animated Marx Brothers (2018)
Frank, Heidecker og Pertega: Giraffes on Horseback Salad (2019)
Robert E. Weir: The Marx Brothers and America (2022)
Susan Fleming Marx: Speaking of Harpo (2022)

Trainwreck. Woodstock '99 (2022)

Dette gjekk ikkje heilt etter planen. Michael Lang, som hadde hovudansvaret for den opphavlege Woodstock-festivalen i 1969, arrangerte ein ny festival i 1999. Før festivalen snakka han om å gjenskapa stemninga frå 1969, han snakka om at festivalen kunne verta eit klart signal om at det vart brukt altfor mange handvåpen i det amerikanske samfunnet, og så bortetter. Slik gjekk det altså ikkje. Her er ikkje mange spor av arven frå 1969.

Publikum var heilt annleis. I 1969 var det stort sett rolege hippiar, i 1999 var (det mannlege) publikummet langt meir macho. Godt trente kroppar, mykje drikking og dop, og eit forferdeleg kvinnesyn. Stakkars jenter og kvinner som var til stades - dei var fritt vilt. Festivalen hadde ingen vakter, og det er nesten utruleg at det ikkje vart meldt om fleire enn fire-fem valdtekter. 

Også andre sider av festivalen var dårleg. Det var ikkje nok toalett, det var ingen stader å søkja ly for den steikande sola, og det var altfor dyrt å kjøpa mat og drikke. Teltforholda var heller ikkje optimale - festivalen vart arrangert i ein nedlagt militærleir, slik at mange måtte telta på asfalt. 

Slik sett fekk arrangørane det dei bad om: Red Hot Chili Peppers avslutta festivalen, og mot slutten av settet deira vart det delt ut tusenvis av stearinlys. Det passa bra under "Under the Bridge", som var den siste songen deira. Det hadde gått heftige rykte om at festivalen skulle avsluttast med ein ukjend gjestartist, men ingen dukka opp, i staden vart det lese opp ei melding der arrangørane takka for no. Det vart dårleg motteke, og sidan alle nepene hadde tente lys i hendene gjekk det som det måtte: Dei sette fyr på alt dei fann. Chili Peppers vart bedne om å gå på scena igjen, for å prøva å roa publikum ned, men det fungerte i alle fall ikkje: Dei spelte ein heftig versjon av Hendrix-songen "Fire". Resten av natta vart festivalområdet herpa totalt.

Og alt dette fortel serien om på ein god måte. Der er i tillegg litt musikk, sjølvsagt, men det kjem heilt i bakgrunnen, og det er berre nokre få av artistane som vert viste.

Guffen tilrår.

Kristine Næss: Hannahs historie med Heddy (2008)

Hannah og Heddy bur saman i ein by i Polen. Hannah er 46, tjue år eldre enn Heddy. Dei har ikkje noko god forhold, og den tida som vert skildra i boka går det frå vondt til verre.

At det er vondt i utgangspunktet, eller akkurat kva som er vondt i utgangspunktet får me ikkje tak i med ein gong. Grunnen er at det er Hannah som fortel denne historia, og ho er ikkje spesielt truverdig. I hennar forteljing er det Heddy (og etter kvart kjærasten hennar, Daniel) som er problemet. Gradvis vert det likevel klart at det er Hannah som er den ustabile her, og som er den som treng hjelp. Det er ho ikkje interessert i, slik ho ser det er jo alle andre som treng hjelp.

Portrettet av Hannah er godt, og det same kan seiast om korleis me utetter i boka gradvis vert klar over korleis ting heng saman. Men bortsett frå det var det ikkje mykje å gleda seg over i denne boka. Det er rimeleg livlaust, av og til er det kjedeleg, og mot slutten av boka er Hannah vorte ein karakter som ikkje interesserer noko større.

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)

Landslaget for norskundervising, LNU, har ein skriftserie retta mot lærarar og studentar. Av og til, som i dette tilfellet, handlar det om forfattarar, andre gonger handlar det om heilt andre sider ved norskfaget. Boka handlar i sin heilskap om Halldis Moren Vesaas.

Her er tretten artiklar, fordelte på tre bolkar: Forfattaren, oversetjaren og teatermennesket, og musikk og film. Den fyrste delen, som i hovudsak handlar om lyrikaren HMV, er den lengste. Leif Mæhle skriv godt i innføringsartikkelen. Så kjem det nokre artiklar som ikkje fengar like mykje, før det kjem eit blinkskot: Mari Beinset Waagaard skriv om HMV og NRK-programmet "Ønskediktet", der ho i stor grad siterer frå brev frå lyttarar som vil høyra dikt av HMV. Fleire av dei er uvanleg rørande, og viser kva styrke som kan liggja i gode dikt.

Bolk 2 handlar om teateret, og denne er stort sett glitrande. HMV var nært knytt til Det Norske Teatret, og omsette mange klassikarar (og andre stykke) for dei. Denne bolken lever, og her er òg ein samtale mellom HMV og Ole Karlsen om forholdet ho hadde til teater. Ho får ikkje berre skryt, og i ein kort (og litt rar) artikkel av Hans H. Skei fekk eg inntrykk av at han meinte HMV var ein omsetjar heilt på det jamne.

I den siste bolken fortel Tone Hulbækmo og Hans Fredrik Jacobsen om arbeidet med å setja musikk til HMV-dikt - ein grei artikkel som nok hadde vore betre med musikk til. Så sluttar det heile med at René Bjerke fortel om filmen Møte med Halldis. Den såg eg då kino då han kom, eg har sett han éin gong seinare òg, men kjenner at det er ein film eg må finna igjen, ein eller annan stad.

Guffen tilrår. 

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Tarjei Vesaas: Is-slottet (1963)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)

Annie Ernaux: Far. En kvinne (2021)

Denne boka er sett saman av to bøker, Far (1983) og En kvinne (1987). Ernaux skriv om dei to foreldra sine. Heilt til slutt i den siste boka skriv ho at boka ikkje er ein biografi, og heller ikkje ein roman - kanskje det heller er ei blanding av skjønnlitteratur, sosiologi og historie. Det verkar fornuftig, med det vesle atterhaldet at det sjølvsagt òg er noko biografisk (og sjølvbiografisk) over begge bøkene.

Ernaux er fødd i 1940, og gjorde det me godt kan kalla ei klassereise. Foreldra hennar var vanlege arbeidarar; sjølv utdanna ho seg til lærar og studerte òg litteratur på universitetsnivå. Dette var ein kime til konflikt mellom ho og foreldra - spesielt faren ser ut til å undra seg over/irritert seg over at dottera las så mykje.

Foreldra hennar kom frå arbeidarklassen. Etter andre verdskrigen kjøpte dei eit hus der dei dreiv butikk og kafé, og dei la ned mykje arbeid for å få det godt til. Det ser det òg ut til at dei gjorde, fram til den litt strenge faren døydde. Då hadde Ernaux alt flytta heimefrå, og ei tid flytta mora etter. Dottera hadde eit mykje betre og nærare forhold til mora, men det fungerte likevel ikkje så godt at dei budde saman.

Det er to finfine tekstar. Ernaux sløsar ikkje med orda, dei to bøkene er på til saman 140 sider, men det er uvanleg innhaldsrik litteratur. Ho seier det som må seiast, og ikkje meir enn det. Her er varme, her er undring, og her er òg gode refleksjonar over hennar eigen skriveprosess.

Guffen tilrår.

Meir Ernaux på kulturguffebloggen
Hendelsen (2000)
Årene (2008)
Sommeren 58 (2016)

Kjersti Anfinnsen: Øyeblikk for evigheten (2021)

 Forteljaren i denne boka er ei eldre kvinne. Ho er på mange måtar ferdig med livet - ho er nøgd, ho er avhengig av hjelp, ho er så godt som blind, og i løpet av boka døyr òg kjærasten hennar. Ho snakkar mest med den døde søster si. Og elles går ho berre og ventar. 

Ho greier ikkje heilt å bestemma seg. Vil ho vera saman med andre, eller vil ho vera åleine? Det verkar som om ho oftast seier det siste, men det kan jo vera noko ho har funne ut etter at det viste seg at ho vart gåande mykje åleine. Det siste kapitlet, der ho ligg på det aller siste, opnar med "Jeg vil helst dø i noens armer. Jeg vil helst dø alene", så heller ikkje der greier ho å innrømma for seg sjølv at ho gjerne ville hatt eit liv saman med nokon. Ho har gjort det godt i yrkeslivet, boka opnar med at ho får ein pris for arbeidet som hjertekirurg, men det har heile tida vore noko som mangla.

Det er ei kort bok, og berre nokre få av kapitla dekkjer meir enn ei side. Innhaldet er derimot stort, og det er godt. Anfinnsen skriv godt og fint om det å verta gamal og einsam.

Guffen tilrår.