Ida Hegazi Høyer: Ut (2013)

Dette er den fyrste boka av Høyer eg les, men det vert nok fleire. Boka er velskriven og velkomponert, og det var stort sett ein fryd å lesa ho.

Forteljaren i boka, ei kvinne som vel vert verande namnlaus, står ved eit vendepunkt i livet. Alt ser eigentleg ut til å vera bra - ho er godt gift, dei har ein son ho gjer alt for, og livet deira er heller godt. Det er likevel ei hake ved det heile: Livet deira er meir vellukka for dei som ser det heile frå utsida, enn for kvinna sjølv.

Mannen hennar arbeider med bistandsprosjekt, og er ofte på farten til andre land. Sjølv arbeider ho på ein heim for sterkt hjelpetrengande personar, og det er her me fyrste merkar at det held på å tippa over for ho. Ho tøyer grensene for kva ho har lov til - ho veit at dette handlar om andre menneske, men ser litt vekk frå det. På heimebane går det òg litt verre, og det toppar seg i skildringa av ein fest der dei har invitert omtrent alle dei har kontakt med. Og nokre til. Måten festen vert skildra på, der alle andre har det triveleg medan kvinna helst vil vera åleine, er fabelaktig.

Guffen tilrår.

Meir Høyer på kulturguffebloggen
Fortellingen om øde (2015)
Kirurgen (2022)

The Trial of the Chicago 7 (2020)

 

I 1968 balla det litt på seg i USA. Vietnamkrigen delte landet, regjeringa var upopulær, og i løpet av nokre månader vart både Martin Luther King og Robert Kennedy drepne. Det ulma og ulma, og mange ville protestera. Då det demokratiske partiet skulle ha partikonferanse i Chicago i august kom det enorme mengder demonstrantar til byen. Etter å ha vore i byen ei veke, med daglege markeringar og protestar, samla dei seg ein kveld i ein park. Der vart det slagsmål med politiet, som gjekk hardt til verks: Minst 500 personar skal ha fått behandling av helsepersonell etterpå.

Politiet arresterte åtte av leiarane, eller dei dei meinte var leiarane, og denne filmen handlar om rettssaka deira. Det er ein finfin og fengande film. Dei åtte er heilt ulike. Dei to mest fargerike er dei to hippiane Abbie Hoffman og Jerry Rubin. Den mest seriøse er Tom Hayden, leiaren for Studens for a Democratic Society. Eitt par av dei er heilt anonyme (og dei to vart frikjende). Éin av dei, Black Panther-leiaren Bobby Seale, vert sleppt fri halvvegs i rettssaka. 

Filmen tek til om lag då rettssaka tek til, men hoppar ofte tilbake i tid. Denne vekslinga fungerer veldig godt. Kulissar og kostymar og alt slikt er òg godt laga, replikkane er gode, her er både alvor og ting å le av, så dette var altså vellukka.

Guffen tilrår. 

Frode Grytten: Dans som en sommerfugl stikk som en bie (1986)

Frode Grytten debuterte med diktsamlinga Start i 1983. Tre år seinare kom denne novellesamlinga. Me er altså så pass tidleg i forfattarskapen hans at det er forståeleg at han ikkje har funne røysta si. 

Han er ein ung forfattar, og her skriv han mest om ungdom. Språket er av og til anstrengt ungdommeleg, der dei me møter snakkar på ein måte eg aldri har møtt nokon som snakkar. Det skal vera eit slags gatespråk, og kanskje gatespråket var slik, men det verkar ikkje ekte. Noko anna som er uvanleg er å lesa Grytten på bokmål. Boka har tolv noveller, og berre fem av dei er på nynorsk. 

Er her nokre gjennomgåande tema? Fleire stader handlar det om unge menn som prøver å finna den rette vegen inn i vaksenverda (altså ein slags parallell til Grytten som prøver å finna den rette vegen inn i forfattarverda). Dei prøver seg fram, nokre gonger treff dei, andre gonger bommar dei grovt.

Guffen er lunken. 

Meir Grytten på guffekulturbloggen
Langdistansesvømmar (1990)
80 ° aust for Birdland (1993)
Meir enn regn (1995)
Bikubesong (1999)
Popsongar (2001)
Dublin (2002)

Flytande bjørn (2005)

Bikubegang (2005)
Rom ved havet, rom i byen (2007)

Hallo? (2008)

Norge og andre dikt (2009)
50/50 (2010)
Det norske huset (saman med Jens Hauge, 2010)
Dronninga er død (2010)
Saganatt (2011)
Bikubesong (Det Norske Teatret, 23.4.2013)
Brenn huset ned (2013) 
Vente på fuglen (2014)
Her er Harold (film, 2014)
Sånne som oss (2015)
17. mai Bergen (saman med sju fotografar, 2015)
Meter over havet (saman med Sune Eriksen, 2015)
Menn som ingen treng (2016)

Det norske biblioteket (saman med Jo Straube, 2017)
Deilig er jorden (saman med Helge Skodvin, 2018)
Landet bortanfor landet. Område 51 (2019)

Garasjeland (2020)

Gut, jente, juni, juli (2021)
Inn frå regnet (Det Norske Teatret, 17.9.2002)
Den dagen Nils Vik døde (2023)

Mads Rage: Tre vener og ein dum ting (2020)

 

Eg er ikkje av den som ler oftast og høgast, i alle fall ikkje når eg les. Denne boka fekk meg til å le høgt fleire gonger, og det er eit godt teikn. Det er ei bok der artige påfunn står i kø, og der forteljaren kjem med mange høgst originale observasjonar.

Utgangspunktet for romanen er òg høgst originalt. Dei tre venene Rånnien (forteljaren), Guri og Kjørvald gjer ikkje så mykje anna enn å spela Playstation og å drikka øl. Ein gong dei har drukke ein del øl greier dei to siste å skyta hovudet av Rånnien. For å redda livet hans festar dei ein båtradio der hovudet hans var, og under over alle under: Det fungerer på sett og vis, slik at Rånnien kan leva vidare. 

Det seier seg rett nok ikkje sjølv korleis det skal gå. Dei må tenkja på straum og batteri til radioen, dei må tenkja på kamuflasje, osb. Det går bra ei stund, men alle i trekløveret taklar ikkje den nye situasjonen like godt.

Det heile er skrive utan punktum og utan avsnitt. Det er altså nærliggjande å tenkja på Jon Fosse når ein les det, men det er slettes ikkje slik at Rage har krabba opp i Fosse-senga. Tvertimot - han har laga seg ei eiga seng, der det er langt meir å le av enn hjå Fosse.

Guffen tilrår. 

Meir Rage på kulturguffebloggen
Og skipet siglar vidare (2018)
Miklastaur (2019)

Alice Munro: The Progress of Love (1986)

Eg har sagt det før, og kan godt seia det igjen: Novellene til Alice Munro er fabelaktige. Det er ikkje godt å referera dei, det er ikkje lett å seia akkurat kva som gjer dei så bra, men dei store leseopplevingane står i kø. 

Og opplevinga er gjerne lik frå novelle til novelle. Også i denne boka er hovudpersonen som regel ei kvinne, sånn rundt midten av livet, og ho er i ein situasjon der ho ser meir bakover enn framover. Den fyrste delen av novellene er gjerne litt stilleståande, men Munro har full kontroll på det ho gjer. Eit lite stykke ute i novellene skjer det eit eller anna, og eg anar ikkje kva, som gjer at alt eg har lese så langt brått gjev meir meining. Og resten av novella er glimrande. 

Men det er altså ikkje lett å referera handlinga, og den er som regel ikkje det viktige. I den siste novella er ei kvinne på besøk hjå faren (som ikkje lenger bur saman med mor til kvinna), og ho tenkjer tilbake på ein småflytur ho gav faren i gåve for mange år sidan. Gradvis går novella over til å handla mest om bestemor hennar, som òg var med på flyturen, og som om morgonen den dagen vart forstyrra av nokre hippiar då ho tok morgonbadet sitt. Men korkje flyturen eller badet er det viktige i den novella. Novellene til Munro gjev oss innsikt i kva det vil seia å vera menneske, og i denne boka handlar det ofte om korleis generasjonar pregar kvarandre.

Guffen tilrår. 

Meir Munro på kulturguffebloggen
Dance of the Happy Shades (1968)
Lives of Girls and Women (1971)
Something I've Been Meaning to Tell You (1974)
Who Do You Think You Are? (1978)
The Moons of Jupiter (1982)
Friend Of My Youth (1990)
Open Secrets (1994)
The Love of a Good Woman (1998)
Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage (2001)
Runaway (2004)
The View from Castle Rock (2007)
Too Much Happiness (2009)
Dear Life (2012)

Kjersti Annesdatter Skomsvold: I dag jeg, i morgen du (2020)

Boka handlar om Peter Venn, ein mann i førtiåra. Han fungerer ikkje sosialt, arbeider som omsetjar, og har eigentleg ikkje kontakt med andre. Unntaket er den omsynslause mora, som bur i etasjen over og inviterer Peter på kveldsmat ein gong i veka. Ho er ikkje ærleg med han, ho har skapt ei eiga fortid som ho held fast, og som ho har fått Peter til å tru på.

Boka fortel om den dagen Peter gjorde noko nytt. Han går ut, han møter folk, og sjølv om dei fleste møta vert rare og misforståtte, kjem han òg i snakk med Agnes, som òg bur i etasjen over Peter (i ein annan leilegheit enn mora). Han vert med ho heim, og boka sluttar i ein optimistisk tone, der dei to går til sengs saman.

Det er ei fin bok. Skomsvold skriv som vanleg godt. Peter er ein karakter det er råd å verta glad i, sjølv om han balanserer på grensa mellom det stabile og det ustabile. Han hugsar ikkje far sin, men har sakna han heile livet. Når han spurv fell til jorda like ved han, vert han overtydd om at fuglen faktisk er far hans. Han legg fuglen forsiktig i brystlomma si, og har han med seg resten av boka.

Guffen tilrår. 

Meir Skomsvold på kulturguffebloggen
Jo fortere jeg går, jo mindre er jeg (2009)
Monstermenneske (2012)
33 (2014)
Kjersti Annesdatter Skomsvold leser Aksel Sandemose (2017)
Barnet (2018)
Den andre forsvinninga (2019)
Agnes natt og dag (2021)
Syke søster (2023)

Helleve, Hovland, Kaldestad: Waterloo (1997)

Dette er vel den fjerde reiseboka eg les av desse tre forfattarane, og det kan godt henda at det er den beste. Den førre eg las, då dei var i Irland, var for mykje prega av at dei heile tida var på leiting etter den neste puben. Dei vitjar nokre serveringsstader også denne gongen, men det er ikkje så dominerande.

Det er likevel ikkje slik at boka flyt over av fakta om landet dei vitjar. Eller landa - dei reiseer gjennom Belgia, Luxembourg og Nederland. Her er nokre slike tekstar, men det som hevar denne boka er korte tekstar som gjerne kunne vore skrive heilt andre stader. Dei skriv om folk dei møter, dei skriv om hamner dei går i, her er dikt og songar, osb. Her er òg nokre gjennomgåande tema, det står litt om forfattarar, det står litt om musikk. Det står òg litt om Napoleon, sjølvsagt, og det kjem òg tre-fire korte tekstar om Colonel Parker, som var frå Nederland, og lurte seg inn i USA der han gjorde store pengar som manageren til Elvis. 

Guffen tilrår. 

Meir Hovland på kulturguffebloggen
Alltid fleire dagar (1979)
Vegen smal og porten trong (1981)
Sveve over vatna (1982)
Under snøen (1983)
Bussen til Peking (1984)
Professor Moreaus løyndom (1985)
Utanfor sesongen (1988)
Sjølvmord i skilpaddekafeen (1989)
Mercedes (1989)
Love Me Tender (1989)
Konspirasjonar (1990)
Paradis (1991)
Gjest Bårdsen døyr åleine ved Nilens breidd (1991)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Over Bali og Hawaii (1992)
Eline og Julie tar ferja (1994)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Vegen til Navan (1995)
Dr. Munks testamente (1996)
Halve sanninga (1997)
Åleine i Alpane (1999)
Psst! Kubanske notat (2000)
Ei vinterreise (2001)
Norske gleder (2002)
1964 (2006)
Fredlaus (2006)
Dr. Munks popleksikon (2008)
Kunsten å komme heim (2011)
Stille natt (2011)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)
Ragnar Hovland - 60 år i svevet (Bergen, 22.3.12)
Folgerø/Tokvam: Ler dei no, så har eg vunne. Eit møte med Ragnar Hovland (2012)
Frå Ragnar til alle (2013)
Om noko skulle skje (2016)
Litt betyr det no likevel (2019)

Meir Kaldestad på kulturguffebloggen
Helleve, Hovland, Kaldestad: Langs kvar ein veg (1992)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Vegen til Navan (1995)
Helleve, Hovland, Kaldestad: Hadde eg berre ei elv så lang skulle føtene fly (2011)

The Office, sesong 1 (2001)

 

Ingen har nokon gong spurt meg om kva som er den løgnaste fjernsynsserien som er laga, men viss nokon spør om det reknar eg med at eg svara "The Office". Her stemmer det aller meste. Her er gode karakterar, her er gode replikkar, her er (ekstremt) pinlege situasjonar, og det er vanlegvis eit par hendingar i kvar episode som gjer at eg ler høgt og lenge. Det spelar òg inn at det berre var laga to sesongar, kvar på seks episodar, og eit par joleshow. Dei gav seg medan leiken var god, og det er det jo ikkje alle som greier.

Handlinga er lagt til Wyndham Hogg, eit papirfirma i Slough i England. Leiaren for firmaet, David Brent, har ekstremt høge tankar om seg sjølv, men dei fleste andre ler av han. Unntaket er Gareth Keenan, som har endå mindre sjølvinnsikt enn Brent, og som er den største taparen av alle i serien. Dei einaste gongene Tim Canterbury og Dawn Tinsley, to som burde vore kjærastar men som aldri vert det, har det kjekt på jobb er når dei kan le av Gareth. Fleire andre i firmaet har mindre roller. Wyndham Hogg har òg ei avdeling i Swindon, og av og til dukkar det opp folk derfrå, eller frå den øvste firmaleiinga.

Serien er spelt inn utan musikk, og det er heller ikkje lagt på latter. Det er ein mockumentary, og med jamne mellomrom kommenterer folk direkte til kameraet. Den gjennomgåande historia handlar om at leiinga trugar med å leggja ned avdelinga i Slough, og at dei som vil vert overførte til Swindon. Den historia er ikkje så viktig. Meir viktig er dei mange mindre episodane, som også viser kor keisamt det kan vera å arbeida på kontor. Episoden der dei har henta inn ein teambuildar er fantastisk oppbygd, den tek slike kursdagar så til dei grader på kornet, at episoden hadde vore glimrande også utan det musikalske innslaget. Brent reiser heim for å henta gitaren og spelar nokre sjøvlaga songar. Ingen er spesielt imponerte, minst av alt kurshaldaren, med eit unntak: Gareth.

Guffen tilrår. 

Relatert på kulturguffebloggen
The Office, sesong 2 (2002)
David Brent: Life on the Road (2016)

Madness: Before We Was We (2019)

I gode gamle dagar, då eg og Torstein høyrde på Radio Luxembourg, dukka det opp nokre ska-greier. Me likte begge dei to friskaste ska-banda, Specials og Madness, og kjøpte vel nokre av dei tidlege platene deira. Interessa dabba av utetter i 1980-åra.

Denne boka handlar om tida fram til gjennombrotet deira, og det er ei fascinerande historie. Det er oral history, der dei sju i bandet alle fortel om livet før musikken tok dei. Det kjem nokre uventa vendingar - av ein eller anna grunn såg eg aldri på Madness som bandittar, men dei var slettes ikkje dei snillaste gutane i klassen. Fleire av dei veks opp i mindre balanserte heimar, her er kleptomanar, ein av dei sit i fengsel nokre veker, her er mykje rus og slikt, osb.

Musikken bergar dei, på sett og vis. Dei finn si eiga nisje, og vert overraska då dei brått oppdagar at Specials fiskar i nesten same vatnet. Dei ser mange skilnader sjølve, men der er òg nok likskapar til at dei er klar over at dei spelar på lag.

 Det er jamt over ein lystig tone, både i det dei fortel og det dei fortel om. Vokalisten Suggs vart til dømes sparka frå bandet av di han prioriterte Chelsea-kampar høgare enn øvingar. Han ser at Mike Barson, som var ein slags leiar i bandet, har annonsert etter ny vokalist, og Suggs ringjer opp og presenterer seg med ein annan dialekt. Barson bit på, i alle fall ei lita stund.

Guffen tilrår. 

Helvete (2020)

 

Svartmetall - der har du ein musikksjanger eg aldri fekk sansen for. Det var eit altfor stort jag etter å vera den aller verste, vokalen var ufordrageleg, og valden og alt det der var tåpeleg. Det var vanskeleg å ta dei heilt på alvor - eg hugsar godt det legendariske BT-intervjuet med Greven, der han framstod som så skremmande og knallhard at det kom ein smil frå oss som las det.

Denne serien vil fortelja historien om norsk svartmetall, men det er ein undertittel som lyg litt. Det handlar stort sett om Mayhem, og tida fram til 1994. Mordet på Euronymous skjer om lag halvveges ute i den fjerde av fire episodar. Tida etter, då fleire norske band vert store, også internasjonalt, vert gjort unna på rekordtid.

Dei fyrste tre og ein halv episodane er fine. Mayhem kom saman i 1984, på Langhus i Akershus. Det heile vart meir seriøst då Euronymous kom inn i bandet. Det er stas å sjå intervju med medlemmane frå denne perioden. Eit par av dei har vore i Mayhem heile tida, og ser framleis metall ut. To andre ser slettes ikkje slik ut, sjølv om han eine av dei framleis verkar sint. Dei tek musikken seriøst, og gjev ut albumet De Mysteriis Dom Sathanas, som framleis er sett på som eit hovudverk i sjangeren. Så tek vokalisten livet sitt, før Greven altså tek livet av Euronymous. 

Andre band dukkar opp, og i serien møter me mange. Nokre er kjende (for meg), andre er mindre kjende. Dei fortel godt om den tidlege delen av svartmetallhistoria, og er jamt over kritiske der det trengst. 

Serien fortel likevel ikkje alt. Ein av dei som kjem aller best frå det er trønderen Snorre Ruch, som verkar veldig sympatisk, og som får veldig mykje skryt frå andre. Det vert ikkje nemnt med eit ord at han vart dømt for å ha medverka til drapet på Euronymous. På same måte vert det sagt at, på oppmoding frå familien til Euronymous, all bass som Greven hadde spela inn til De Mysteriis ... vart spela inn på nytt av Necrobutcher. Viss eg hugsar rett frå ting eg har lese andre stader, vart det aldri gjort (sjølv om familien trudde det).

Guffen tilrår.