Alfred Fidjestøl: Askerkretsen (2014)

For mange år sidan var eg med på å laga utstillinga "Askerkretsen". Det var eit nettverk av kunstnarar og forfattarar og målfolk, som i større eller mindre grad krinsa rundt Labråten, heimen til Hulda og Arne Garborg i Asker. No har denne krinsen omsider fått historia si i bokform, og det er bra.

For det er ei finfin bok. Rasmus Steinsvik kjøpte Labråten i 1897, for at han og kona Marta, dei to Garborgane, og Karen og Ivar Mortensson skulle slå seg saman i eit slags kollektiv. Dei neste 27 åra, fram til Arne Garborg døydde, var dette eit nynorsk kultursentrum. Det var her dei budde, dei viktigaste målideologane. Det var her grunnleggjaren av Det Norske Teatret budde, det var her grunnleggjaren og den viktigaste redaktøren i avisa Den 17de Mai budde, og det var den viktigaste forfattaren skreiv, i alle fall deler av tida. Han drog til seg andre forfattarar og omsetjarar.

Så det er ei bok om nynorske heltar, dette, men det er heltar med svært mange veike sider. Nokre ravar rundt i fylla, andre ravar inn og ut av galehus (medan andre igjen godt kunne gjort det), nokre er asosiale, nokre er dårlege ektemenn, så godt som alle har dårleg helse. Fidjestøl har respekt for det dei har gjort, men kvir seg ikkje for å dra fram desse veike sidene. Forfattaren Rasmus Løland sleit til dømes med tvangstankar, han trudde at det voks ein tråd ut av bakhovudet sitt, slik at han måtte gå same ruta att og fram når han skulle ut av huset sitt - elles ville tråden hekta seg fast ein eller annan stad. Arne Garborg var heller ikkje heilt stabil; då han og Hulda i 1901 la seg inn på eit fredeleg pensjonat for at han skulle fullføra I Helheim, fekk han problem med utsjånaden til ei av dei tilsette der. Ho hadde eit misforma andlet, og Garborg meinte at han vart sjuk av å sjå på henne. Viss ho hadde reidd opp senga hans, nekta han å sova der.

Så her er litt av kvart å smila av, men fyrst og fremst er det ein flott fellesbiografi over eit miljø som prega målrørsla, og som sette spor etter seg som framleis er tydelege. Det er mange og mykje å halda styr på, men Fidjestøl har full kontroll, og viser på ein overtydande måte kor viktig dette miljøet var. Så får me heller godta at han ikkje har sett seg nok inn i dei meir perifere kjeldene sine til å vita at Norsk Barneblad ikkje er det eldste barnebladet i verda.

Guffen tilrår.

Meir Fidjestøl på kulturguffebloggen

Eit halvt liv. Ein biografi om Per Sivle (2007)
Trass alt. Det Norske Teatret 1913-2013 (2013)

Mine kamper (2020)
Innerst i sjelen har jeg min forstand. En biografi om Georg Johannesen (2022)

Meir Garborg på kulturguffebloggen
Garborg, Hovden og Koht: Ivar Aasen. Granskaren, maalreisaren, diktaren (1913
Olav Hoprekstad m.fl. (red.): Arne Garborg 70 aar (1921)
Johs A. Dale: Hulda Garborg (1961)
Hulda Garborg: Dagbok 1903-1914 (1962)
Tor Obrestad: Om Fred og nihil (1994)
Arnhild Skre: Hulda Garborg. Nasjonal strateg (2011)
Alfred Fidjestøl: Trass alt. Det Norske Teatret 1913-2013 (2013)
Haugtussa (Voss kulturhus, 8.5.2015)
Jan Inge Sørbø: Arne Garborg. Frå bleike myr til alveland (2015)
Jan Inge Sørbø: Fire store (2022)