Fuglane (Det Vestnorske Teateret, Bergen, 5.4.2025)

Alle veit at Fuglane er ein av dei aller, aller beste romanane som er skrivne. Då seier det seg sjølv at eg ser alle teaterframsyningar som finst av romanen. Dette er den fjerde oppsetjinga eg har sett. Den når ikkje opp mot den fyrste eg såg, på Det Norske Teatret i 1998, men det er nok den nest beste.

Scenografien var enkel og fin. Huset til Mattis og Hege var eit rammeverk som vart flytta inn og ut ved behov. Eit sirkelforma, skrånande element hadde mange ulike funksjonar. Eit nett gjekk over heile scena, og av og til spela dei bak dette nettet. Det fungerte fint. Talet på skodespelarar var lågt, nokre av dei hadde fleire roller, og Anna og Inger var slegne saman til éi jente. Henrik Bjelland spelar Mattis, og er på scena heile tida. Han gjer ein god jobb, sjølv om eg ikkje forstår kvifor han skal ropa så mykje. I hovudet mitt er Mattis ein rolegare, meir grublande person.

Me kjenner historia, ikkje sant? Mattis bur saman med systera Hege. Alle inntektene deira kjem frå strikkinga hennar, med Mattis vert det ikkje så mykje. Han prøver seg som ferjemann, og den einaste han ferjar over er Jørgen, som vert kjærast med Hege. Mattis vert det tredje hjulet på sykkelen, og veit ikkje si arme råd. I romanen er det meir ope kva som skjer; her verkar det som om han vil ta livet sitt. Det var litt rart. Det var litt meir forståeleg at dei komprimerte handlinga i den andre halvdelen av romanen mykje, sjølv om det av og til gjekk litt fort. Og det er framleis uforståeleg for meg at nokon kan laga teater med Fuglane som grunnlag, og likevel ikkje ta med den fantastiske lina om at flate steinar er til å sitja på.

Guffen tilrår. 

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Tarjei Vesaas: Is-slottet (1963)
Tarjei Vesaas: Bruene (1966)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Tarjei Vesaas: Båten om kvelden (1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)

Asle og Alida (Grieghallen, Bergen, 4.4.2025)

Eg fekk billett til denne operaen til jol. Det var stas, sjølvsagt, er jo med på alt som er Fosse. Dette var den siste av fire framsyningar i Bergen, og meldinga etter premieren ei veke før var heller middels. Eg hadde difor berre sånn middels høge forventingar, men eg likte meg godt.

Det heile er laust basert på dei tre korte romanane Jon Fosse skreiv mellom 2007 og 2014. To unge kjærastar kjem til Bjørgvin - spelemannen og mordaren Asle, og den høggravide Alida. Dei treng ein stad å bu, og dei flyttar inn i eit hus etter at Asle har drepe kvinna som bur der. Etter pausen (i operaen) vert han fanga og sett i fengsel, og han vert hengd for det han har gjort. Alida flyttar saman med ein av dei som fanga Asle.

Teksten er ikkje like god som i romanane, og det var ikkje alltid like lett å få tak i han. Eg kan ikkje hugsa ein einaste melodi frå operaen, men det gjer ingenting. Musikken, skriven av danske Bent Sørensen, byggjer oppunder stemninga i stykket på ein finfin måte, der det er mykje ubehag og mystikk. Unntaket er felespelet til Alma Serafin Kraggerud, som er den einaste musikaren oppe på scena. Så eg likte meg, med eit unntak: Det er vanskeleg å sjå kvifor skodespelaren Frank Kjosås har ei rolle i dette. I motsetning til dei andre sa han fram dei fleste replikkane, og dei få gongene han song var det ikkje så altfor mykje å skryta av. 

Guffen tilrår. 

Meir Fosse på kulturguffebloggen
Raudt, svart (1983)
Stengd gitar (1985)
Blod. Steinen er (1987)
Naustet (1989)
Flaskesamlaren (1991)
Bly og vatn (1992)
To forteljingar (1993)
Prosa frå ein oppvekst (1994)
Gitarmannen (1997)
Eldre kortare prosa (1998)
Morgon og kveld (2000)
Det er Ales (2004)
Melancholia (2004)
Leif Zern: Det lysande mørket (2005)
Andvake (2007)
Cecilie N. Seiness: Jon Fosse. Poet på Guds jord (2009)
Jente i gul regnjakke (2009)
Olavs draumar (2012)
Soga om Fridtjov den Frøkne (2013)
Kveldsvævd (2014)
Eskil Skjeldal og Jon Fosse: Mysteriet i trua (2015)
Morgon og kveld (Nationaltheatret, Oslo, 4.12.2015)
Det andre namnet (2019)
Eg er ein annan (2020)
Eit nytt namn (2021)
Kvitleik (2023)
I svarte skogen inne (Det Vestnorske Teateret, Bergen, 2.6.2023)
Jan H. Landro: Jon Fosse. Djupt og enkelt (2022)
Mor og barn (Det Vestnorske Teateret, Bergen, 28.2.2025)

Mímir Kristjánsson: Mamma er trygda (2019)

Mor til Kristjánsson vart kreftsjuk i ung alder. Denne boka handlar om henne, men det handlar om mykje meir enn det. Me får høyra om korleis det har vore å vera sonen til ei kreftsjuk mor, og me får høyra om korleis det er å vera trygda. Og, ikkje minst, me får høyra om haldningane til dei som går på NAV, som det heiter.

Det siste fyrst: Det er ei altfor utbreitt oppfatning i Noreg at det å gå på NAV er snylting. Det finst heilt sikkert snyltarar, men det finst mange, mange fleire som ikkje er det. Heile poenget med å vera ein velferdsstat er jo at me skal hjelpa dei som treng hjelp. Kristjánsson fortel om korleis han er på standup, der han på scena vitsar med navarar. Folk ler, men Kristjánsson gjer det ikkje: For han handlar dette om mora.

Det er ikkje det same som at han har eit varmt og nært forhold til mora. Dei står kvarandre nær og er glade i kvarandre, det er ikkje det, men han skriv om kor vanskeleg det er at ho ringjer heile tida for å snakka om ingenting. Ho bur i Stavanger, og ho er ekspert på å gjer Kristjánsson dårleg samvit for å ikkje vera der nok. Etter nokre slike masande samtalar hender det at han ikkje tek telefonen.

Guffen tilrår. 

Meir Kristjánsson på kulturguffebloggen
Mímir Kristjánsson og Sofie Marhaug: Hjelp, de drar til Sveits! (2024)
Pabbi (2024)

Motorpsycho (Folken, Stavanger, 29.3.2025)

Tre på rad - det var kanskje nok for ein halvgamal mann. Det var endå ein solid konsert, der det var nok endringar frå dei to føregåande dagane til at det ikkje vart keisamt.

Eg har ikkje vore på Folken før. Det var ein god arena, med god utsikt til scena og med akseptabel lyd. Publikum er der for å høyra musikk, og det er for så vidt kjekt å sjå at ikkje alle er på min alder. 

Eg reflekterte litt over kva roller dei fire i bandet har på scena. Bent Sæther er dirigenten, det er han som signaliserer at det er slutt på improviseringa. Snah er ein assistent, medan trommeslagar Olaf Olsen viser at han er ein relativt fersk vikar - han har svært ofte augekontakt med Sæther, for å finna ut kva som skjer no. Og Reine Fiske, ute til høgre, gjer nesten som han vil - han ser mest på instrumenta sine, men har ei så suveren kjensle av kvar musikken skal at han heile tida er på rett plass. 

Her kom nokre nye godbitar på spelelista, og både "577" og "The Nerve Tattoo" var blinkskot. "Lady May" var bra igjen, og den fyrste delen av "Manmower" var perfekt. Som vanleg nemner eg flest eldre songar, men både "Monkeys", "Balthazaar" og "Lucifer" var finfine i dag igjen.

Guffen tilrår. 

Meir Motorpsycho på kulturguffebloggen
USF, Bergen, 17.10.2009
Vossajazz, Voss, 26.3.2010
Øyafestivalen, Oslo, 14.8.2010
Byscenen, Trondheim, 18.3.2011
Johan Harstad: Motorpsycho. Blissard (2012)
Bergen Kjøtt, Bergen, 24.3.2012
Den norske Opera, Oslo, 11.11.2012
Røkeriet, Bergen, 13.4.2013
Ekstremsportveko, Voss, 27.6.2013
Røkeriet, Bergen, 27.3.2014
Slottsfjell, Tønsberg, 18.7.2015
Marius Lien (red.): Supersonic Scientists (2015)
Den store Motorpsychodagen, Trondheim 12.12.2015
Røkeriet, Bergen, 9.4.2016
Begynnelser, Trøndelag teater, 7.9.2016
Landmark, Bergen, 26. og 27.9.2016
Moldejazz, 21.7.2018
Lars Ramslie: A Boxful of Demons (2018)
Hulen, Bergen, 11. og 12.4.2019
Motorpsycho. Into the Maelstrom (2019)
Grieghallen, Bergen, 12.6.2021
Kulturhuset i Bergen, 19.4.2022
Union Scene, Drammen, 14.10.2022
Den Nationale Scene, Bergen, 31.5.2023
USF, Bergen, 16.9.2023
Verkstedhallen, Trondheim, 23.9.2023
Marius Lien: Motorpsycho og Ståle Storløkken. The Death Defying Unicorn (2023)
USF, Bergen, 27.3.2025
Høvleriet, Haugesund, 28.3.2025

Motorpsycho (Høvleriet, Haugesund, 28.3.2025)

Dag to på denne korte Motorpsycho-turen eg er ute på. Det er veldig lenge sidan eg sist var i Haugesund, og eg har aldri vore på Høvleriet. Ein rar konsertstad - ein ting er at der finst mange dører og trapper i alle retningar, ein annan ting er at det heile var dårleg skilta. Og dårleg informert - eg spurde ein av dei i baren oppe kvar Motorpsycho skulle spela, og han visste ikkje at dei skulle spela der i det heile. Det viste seg at det var nede, at dørene opna seinare enn vanleg. 

Ventetida gjekk med slik ventetider vanlegvis gjer, med eit overraskande unntak: Eg kjende att italienaren frå det legendariske fotoet frå Karpe Diem-konserten på Øya i 2010, og snakka litt med han. Planen hans er, imponerande nok, å få med seg alle dei 29 konsertane på vårturneen.

Konserten var langt betre enn den dagen før. Kanskje det kom av at lokalet var langt mindre enn i Bergen, slik at lydnivået ikkje var like høgt og det var lettare å få med seg nyansar og påfunn. Men det var ikkje den einaste grunnen. Bandet var (stort sett) i kjempehumør. Spelelista var godt komponert, og alt frå opningssongen, "Three Frightened Monkeys", var det tett og lett. Som dagen før var dei fleste songane frå dei siste platene deira, men dei trylla fram noko gamalt også denne gongen: "Manmower" frå Angels and Daemons at Play var finfin, og "Whip that Ghost" var òg meir enn godkjent. Eg gler meg alt til Stavanger-konserten.

Guffen tilrår.

Meir Motorpsycho på kulturguffebloggen
USF, Bergen, 17.10.2009
Vossajazz, Voss, 26.3.2010
Øyafestivalen, Oslo, 14.8.2010
Byscenen, Trondheim, 18.3.2011
Johan Harstad: Motorpsycho. Blissard (2012)
Bergen Kjøtt, Bergen, 24.3.2012
Den norske Opera, Oslo, 11.11.2012
Røkeriet, Bergen, 13.4.2013
Ekstremsportveko, Voss, 27.6.2013
Røkeriet, Bergen, 27.3.2014
Slottsfjell, Tønsberg, 18.7.2015
Marius Lien (red.): Supersonic Scientists (2015)
Den store Motorpsychodagen, Trondheim 12.12.2015
Røkeriet, Bergen, 9.4.2016
Begynnelser, Trøndelag teater, 7.9.2016
Landmark, Bergen, 26. og 27.9.2016
Moldejazz, 21.7.2018
Lars Ramslie: A Boxful of Demons (2018)
Hulen, Bergen, 11. og 12.4.2019
Motorpsycho. Into the Maelstrom (2019)
Grieghallen, Bergen, 12.6.2021
Kulturhuset i Bergen, 19.4.2022
Union Scene, Drammen, 14.10.2022
Den Nationale Scene, Bergen, 31.5.2023
USF, Bergen, 16.9.2023
Verkstedhallen, Trondheim, 23.9.2023
Marius Lien: Motorpsycho og Ståle Storløkken. The Death Defying Unicorn (2023)
USF, Bergen, 27.3.2025
Folken, Stavanger, 29.3.2025

Motorpsycho (USF, Bergen, 27.3.2025)

Motorpsycho er framleis utan fast trommeslagar. Då dei fyrst reklamerte for denne turneen var planen å ha med Ingvald Vassbø, og sidan eg hadde litt tid og pengar fann eg ut at eg skulle få med meg dei tre vestlandskonsertane deira i vår. Etter at eg hadde kjøpt billettar melde Vassbø forfall, og han vart erstatta av Olaf Olsen. 

Sånn sett passa det bra at gitaristen Snah støtta seg til ei krykke då han kom inn på scena - dette er ikkje den friskaste utgåva av Motorpsycho eg har sett. Eg skulle gjerne hatt ein meir fantasirik og kraftfull trommeslagar; eg føler ikkje at Olsen passar heilt. 

På den andre sida gjorde jo dette at eg gjekk til ein MP-konsert utan dei heilt store forventningane. Kanskje det var det som gjorde at det vart ein heilt grei kveld. Dei spelte mange songar frå den heilt ferske plata, og nokre frå Neigh, som kom i fjor. Gode gamle "Mountain" var vel den einaste frå 1900-talet. Nokre av dei nye songane sat kanskje ikkje heilt enno, men her var fleire høgdepunkt. "Balthazaar" var solid, delar av "Neotzar" var bra, og gitarsoloen på "Lucifer", der Snah og Reine Fiske spelte same soloen heilt synkront, var finfin. Så eg ser fram til konsertane i kveld og i morgon, der dei gjerne kan variera spelelista noko.

Guffen tilrår. 

Meir Motorpsycho på kulturguffebloggen
USF, Bergen, 17.10.2009
Vossajazz, Voss, 26.3.2010
Øyafestivalen, Oslo, 14.8.2010
Byscenen, Trondheim, 18.3.2011
Johan Harstad: Motorpsycho. Blissard (2012)
Bergen Kjøtt, Bergen, 24.3.2012
Den norske Opera, Oslo, 11.11.2012
Røkeriet, Bergen, 13.4.2013
Ekstremsportveko, Voss, 27.6.2013
Røkeriet, Bergen, 27.3.2014
Slottsfjell, Tønsberg, 18.7.2015
Marius Lien (red.): Supersonic Scientists (2015)
Den store Motorpsychodagen, Trondheim 12.12.2015
Røkeriet, Bergen, 9.4.2016
Begynnelser, Trøndelag teater, 7.9.2016
Landmark, Bergen, 26. og 27.9.2016
Moldejazz, 21.7.2018
Lars Ramslie: A Boxful of Demons (2018)
Hulen, Bergen, 11. og 12.4.2019
Motorpsycho. Into the Maelstrom (2019)
Grieghallen, Bergen, 12.6.2021
Kulturhuset i Bergen, 19.4.2022
Union Scene, Drammen, 14.10.2022
Den Nationale Scene, Bergen, 31.5.2023
USF, Bergen, 16.9.2023
Verkstedhallen, Trondheim, 23.9.2023
Marius Lien: Motorpsycho og Ståle Storløkken. The Death Defying Unicorn (2023)
Høvleriet, Haugesund, 28.3.2025
Folken, Stavanger, 29.3.2025

Kristin Hersh: Paradoxical Undressing (2011)

Kristin Hersh må vel reknast for å vera leiaren av Throwing Muses. Ho syng, spelar gitar og skriv så godt som alle songane. Det er eitt av mange band eg har/hadde litt sans for, men som eg ikkje har nokre plater av. Eg var på konsert med dei i 1989 eller 1990, og koste meg stort. 

Då hadde bandet eksistert nokre år. Det vart skipa i 1981, då Hersh var 15 år. Saman med halvsystera Tanya Donnelly, Elaine Adamedes og David Narcizo vart dei gradvis meir populære. Dei flytta frå Newport, Rhode Island, til Boston. Dei gav ut debut-LPen på det britiske plateselskapet 4AD, eit plateselskap som eigentleg berre ville gje ut britiske artistar, men som vart så imponerte av Throwing Muses at dei braut sin eigen regel. Plata kom ut det året Hersh fylte 20.

Denne boka er basert på dagbøkene til Hersh i åra fram mot den plateutgjevinga. Det er fascinerande lesing, som krinsar rundt fleire emne. Øvingar og konsertar med bandet. Tilhøvet til foreldra. Studentlivet ved universitetet, der ho er den yngste studenten, og der ho heng mest saman med den eldste studenten, ei kvinne som det viser seg at har vore stor i Hollywood. Dei mentale utfordringane til Hersh. Ein graviditet og ein fødsel (der det står uventa lite, kanskje ingenting, om han som er faren). Kontakten med leiaren for 4AD, som ringer henne ofte, av og til dagleg, utan eigentleg å koma til poenget. Her er både alvor og humor, og eg undra meg fleire gonger over at eg har hatt denne boka ståande så lenge i hylla utan å lesa ho.

Guffen tilrår. 

Oscar Wilde: The Picture of Dorian Gray (1890)

Dette var den einaste romanen Oscar Wilde gav ut. Hovudpersonen, Dorian Gray, er ung og fager og passeleg velståande. Han vert måla av kunstnaren Basil Hallward, som saman med Lord Henry Wotton er dei nærmaste venene til Gray. Måleriet er uvanleg vellukka, men det vert aldri stilt ut. Grunnen er openberr: Gray vert ikkje eldre, og han vert heller ikkje fysisk merka av alt det vonde han finn på. Den vondskapen viser i staden att på måleriet, der altså Gray vert eldre og eldre.

Det er ein fin roman. Det heile går føre seg i London, og boka er nok meint dels som ein harselas over overklassen, som går i teater og på opera og som heile tida er på festar og i selskap. Det handlar òg litt om samanhengen mellom liv og kunst. Og det handlar om attraktive unge menn, langt nede mellom linene ligg det noko homoerotisk.

Men det beste med boka er språket. Wilde hadde eit uvanleg godt talent for gode replikkar, og aforismane står tidvis i kø. Nokre er nok meinte som kommentarar over samtida, slik som dei mange vitsane om Amerika og Frankrike. Andre er berre morosame.

Guffen tilrår.

Meir Wilde på kulturguffebloggen
The Importance of Being Earnest (1895)

Larry Tye: Demagogue. The Life and long Shadow of Senator Joe McCarthy (2020)

Det går ikkje så bra med USA for tida. Det positive ein kan dra ut av denne boka er at det kan gå over. Alt som skal til er at andre politikarar tek til motmæle. I dag slit me med Donald Trump, i 50-åra sleit dei med Joseph McCarthy. Der finst, skremmande nok, noko som bind dei saman: Den nærmaste medarbeidaren til McCarthy, Roy Cohn, var lenge ein læremeister for Trump. I 1970-åra skal dei ha snakka saman opptil fem gonger dagleg.

McCarthy var senator frå staten Wisconsin. Han var relativt ukjend og anonym, og såg etter ei sak han kunne profilera seg på. Den saka vart kommunismen. Han gav ein god ein i sanning, men hevda at han såg kommunistar og kommunisme-sympatisørar overalt, og spesielt i det amerikanske utanriksdepartementet. Han gjekk på talarstol etter talarstol og fortalde at der fanst eit par hundre kommunistar der, og sjølv om han aldri la fram namnelister, trudde folk på han.

Han vart leiar for ein senatskomité som skulle røkja etter, og her var han like lite faktaorientert som elles. Viss han ikkje fann nokon ville han sjølv tapa ansikt, så han laug og dikta og stod på. Han hadde, merkeleg nok, mange solide støttespelarar, og det er fælt å tenkja på kor langt han kunne godt. Det som stoppa han var at han førte jakta si vidare til militæret, og då møtte han omsider sterk nok motstand. Han vart avkledd i ei direktesend høyring, og då gjekk lufta ut av ballongen. Ein annan ting som stoppa han var helsa hans. Han hadde eit stort alkolholmisbruk, og kombinert med eit svært dårleg kosthald gjorde dette at han døydde i 1957, berre 49 år gamal. 

Larry Tye skriv detaljert og godt om livet til McCarthy. Han gjev han ros dei gongene han fortener det, men i all hovudsak er han kritisk. Han viser korleis McCarthy var eit maktmenneske, som gjekk over lik for å få det slik han ville. Det kunne gått verre, men det amerikanske samfunnet greidde altså å få slutt på oppførselen hans. Lat oss vona at det går slik også med det store problemet USA slit med i dag.

Guffen tilrår.

Cunk on Life (2024)

Etter to seriar, der karakteren Philomena Cunk tok oss med gjennom høvesvis historia til Storbritannia og historia til verda, kom denne filmen. Her handlar det om meininga med livet. Cunk, glimrande spelt av Diane Morgan, strør om seg med gode kommentarar og spørsmål. Det handlar litt om religion og litt om filosofi, og underhaldningsverdien er stor heile vegen.

Som tidlegare snakkar ho med ulike fagfolk. Det er stort sett professorar, og dei svarar så godt dei kan på dei ikkje altfor oppegåande spørsmåla hennar. Cunk er ikkje så oppvakt, men ho har stor tru på ting ho har lese på internett, og ho fortel ofte små og store historier om venen Paul. Dette bryt litt med fagkunnskapane til professorane. Ein gong spør ho til dømes om det er samt at 40 % av alle menneske lever utan skjelett. 

Det er aldeles glimrande humor, dette. Det kan henda at ideen byrjar å verta oppbrukt, men det gjer ingenting: Så langt er det berre stas.

Guffen tilrår.

Tormod Haugland: Om livet på jorda (2021)

Den tredje av tre romanar der Haugland tek utgangspunkt i oppveksten sin. Ikkje uventa er dette òg ei fin bok. 

Eg-forteljaren i boka, som heiter Tormod, er dregen mellom fleire ting. Han likar oppveksten på garden, og av og til går han langt i gardsarbeidet, så langt at det er tydeleg at det er her han høyrer til. Samstundes vert han dregen mot bøker og skriving, og etter kvart mot biletkunst. Han vert òg dregen mot fleire kvinner - nokre reelle, andre er (truleg) overjordiske eller innbilte. Tormod er viljesterk. Han trivst mellom andre, sjølv om det ofte går litt gale, men han trivst òg når han er heilt åleine.

Haugland bruker vanlege og småe ord, også når han skriv om store spørsmål. Tittelen på boka seier sitt - dette handlar om livet på jorda. Tormod prøver å finna ut korleis han få eit så godt liv som råd, men så langt i livet har han altså ikkje funne det heilt ut. 

Guffen tilrår.

Meir Haugland på kulturguffebloggen
Under (1994)
Varmare (1995)
Heller (1997)
Orden (1999)
Verd (2000)
To stykke (2002)
Inkarnasjon (2004)
I den sjette verda (2005)
No mar (2007)
Romberg. Kvinner og kriminalitet (2010)
Om dyr og syn (2017)
Om søvn og mørke (2019)

Caryn Rose: Why Patti Smith Matters (2022)

På baksida av denne boka står det at dette ikkje er ein biografi. Det er heilt rett. I den neste setninga står det at dette ikkje er ein hagiografi. Det er eg litt meir usikker på om stemmer. 

Caryn Rose fortel to historier parallelt. Den viktigaste og den dominerande er ein gjennomgang av livsverket til Patti Smith. Rose er musikkjournalist, og slik sett er det forståeleg at ho legg klart mest vekt på musikken til Smith. Bøkene, som eg på merkeleg vis har eit nærare forhold til, får ikkje så omfattande omtale. Unntaket er Just Kids, som handlar om forholdet mellom Smith og Robert Mapplethorpe.

Den andre historia, som altså berre dukkar opp av og til, er forholdet Rose har til Smith. Det er her det med hagiografien vert litt uklart, det verkar nesten som om Rose ser på Smith som noko guddommeleg, og at ho (og alle andre) er heldige som får ein slags audiens.

Det er ei fin bok. Rose skriv godt om musikken og tekstane, og får godt fram korleis livet til Smith påverkar arbeidet hennar. Det er òg gode analysar av korleis ulike musikarar får fram ulike sider ved Smith. 

Guffen tilrår.

Meir Patti Smith på kulturguffebloggen
Just Kids (2010)
Woolgathering (2011)
M Train (2015)
Devotion (2017)
Year of the Monkey (2020)

Mary Beard: SPQR (2015)

Eg var nett i Roma med Ivar (17). Turen var planlagt for eit halvt år sidan, så han gav meg like godt denne boka til jol. Boka er fin, det er ein detaljert og grundig gjennomgang av om lag tusen år Roma-historie. 

Alt flyt rett nok ikkje like godt. I den tidlegaste delen av perioden ho skriv om, nokre hundreår før tidsrekninga vår byrjar, er sjølvsagt kjeldene noko meir sporadiske og usikre. Her vert det litt for mange drøftingar om dei ulike kjeldene. Det kan godt henda at det høyrer med, men det burde nok vore korta litt ned. Den norske omsetjinga er heller ikkje tipp topp.

Når det er sagt, så er boka grundig og kunnskapsrik. Beard fortel om politikk og styre i Roma (og i Romarriket), ho fortel om korleis dei sosiale laga i byen var, ho fortel (sjølvsagt) om kampane i Colosseum, og så bortetter. Det er tydeleg at det var ei valdeleg tid. Beard skildrar ikkje dei mange slaga i detalj, men ho nemner rett som det er tapstala, og dei er jamt over usannsynleg store. 

Guffen tilrår.    

Kjell Haugland: Striden kring sidemålsstilen (1971)

Kjell Haugland gav ut nokre bøker om den tidlege målstriden. Dette er ei av dei, og boka er basert på hovudoppgåva hans. Det handlar om kampen for å få sidemålsstilen inn til examen artium. Kortversjonen er at Stortinget våren 1907 vedtok at stilen skulle innførast. Før me kom så langt meinte mange mykje om saka, både i og utanfor målrørsla. 

Det er denne soga Haugland fortel her. Det sprudlar aldri av boka, ho er reint sakleg og faktaorientert. Haugland går gjennom store mengder kjeldemateriale, inkludert ei rekkje aviser, og får godt fram korleis målfolk i alle leirar jobba hardt for dette. Tala frå røystinga i Stortinget overraskar - både Venstre og Høgre var delte. 

Han nemner mange av dei som jobba for sidemålsstilen. Av avisfolk kjem han fleire gonger tilbake til den store Rasmus Steinsvik; av politikarar ser Jørgen Løvland ut til å ha vore særs viktig - kanskje mest av di han naut stor tillit hjå alle andre politikarar.

Guffen tilrår. 

Marit Eikemo et.al.: Smilefjes. Fem samtaler med Erlend (2019)

Samtalebøker er vanlegvis verdt bryet, og slik er det også her. Seks personar har samtalar med Erlend Loe, stort sett om forfattarskapen hans, og det fungerer heilt fint.

Boka opnar med ein samtale med Marit Eikemo - eller kanskje det er rettare å seia ein artikkel av Eikemo. Dei andre samtalane er stort sett referat av det som vart sagt, her er det i tillegg mykje forklarande tekst. Ein heilt grei samtale, som diverre får trekk for å kalla Hovland-boka Mord i skilpaddekafeen. Den neste samtalen er med Anders Heger, og denne er glimrande. Kim Hiorthøy har, utan at Loe veit det, invitert med seg den felles venen deira Egil Halmøy. Denne er også glimrande, det er tydeleg at dei har ein god tone og felles humor. Også samtalen med Finn Skårderud får godkjent. Til slutt kjem det ein finfin samtale der Loe intervjuar seg sjølv.

Ei fin bok, som fekk meg til å tenkja på at eg kanskje burde lesa meir av Loe. 

Guffen tilrår. 

Meir Loe på kulturguffebloggen
Fvonk (2011)

Dyrene i Afrika (2018)
Helvete (2019)
Forhandle med virkeligheten (2020)

De rettsløse (2024)

Filmen fortel om korleis dei såkalla "tyskarjentene" vart handsama etter krigen. Det er ikkje noko me som nasjon skal vera stolte av - mange vart integrerte, nokre vart sende ut av landet, og dei var altså rettslause. Dei var ikkje innom domstolane, men vart straffa etter ei vag formulering i straffelova. 

Regissøren, Lena-Christin Kalle, snakkar med to av desse kvinnene, med to menn som var til stades då kvinner vart mishandla rett etter krigen, og med ein tyskar som var soldat i Noreg etter krigen. Tyskaren er den minst interessante. Dei to mennene har vel litt ulik haldning i dag - ingen av dei var med på å klippa eller slå kvinner, men dei såg at andre gjorde det. Den eine forsvarar det noko meir enn den andre.

Det er uansett samtalane med dei to kvinnene som gjer størst inntrykk. Den eine, Rigmor, vil eigentleg ikkje stå fram med ansiktet sitt, før ho likevel gjer det mot slutten av filmen. Det er gode scener. Den andre, Ragnhild, gifta seg med den tyske kjærasten sin og flytta til Tyskland, der ho budde lenge. 

Det er ein solid og god film, som bør visast på alt som er av vidaregåande skuler. Det er viktig at den oppveksande slekta får kjennskap til dette. Alt er likevel ikkje feilfritt i filmen - eg synest Kalle lagar eit altfor stort nummer av at arkivmaterialet som handlar om desse sakene er klausulert fram til 2030. 

Guffen tilrår. 

Mor og barn (Det vestnorske teateret, Bergen, 28.2.2025)

Ein eller annan stad seier Jon Fosse noko slikt som at i skodespela hans er pausane det viktigaste. Det er veldig tydeleg i dette stykket, som hadde urpremiere i 1997. 

Tittelen fortel kven som er med: Ei mor får besøk av sonen sin. Det er lenge sidan sist dei møttest. Praten går ikkje akkurat laust; kanskje av di ho har lett for å snakka medan han er meir av det tause slaget. Ho likar dårleg at han har kontakt med faren, slik ho ikkje har. Ho likar dårleg at han ikkje har kontakt med ho. Ho meiner at han, som har studert filosofi og litteratur, sikkert les og forstår langt fleire og vanskelegare bøker enn ho gjer. Han svarar ikkje så mykje på dette. Ho spør òg kvifor han er i Oslo akkurat no, og det greier han omsider å svara på, omtrent då han er på veg ut.

Det er eit intenst stykke. Det vart framført på scene 2, der publikum sat på tre sider av stova dei to (stort sett) held til i. Me sit tett innpå dei, og gjennom samtalane deira kjem me òg tettare inn på kven dei er. Heilt inntil kjem me rett nok ikkje; han verkar ikkje som ein type som slepper folk inn til nokre av grindene sine.

Guffen tilrår. 

Meir Fosse på kulturguffebloggen
Raudt, svart (1983)
Stengd gitar (1985)
Blod. Steinen er (1987)
Naustet (1989)
Flaskesamlaren (1991)
Bly og vatn (1992)
To forteljingar (1993)
Prosa frå ein oppvekst (1994)
Gitarmannen (1997)
Eldre kortare prosa (1998)
Morgon og kveld (2000)
Det er Ales (2004)
Melancholia (2004)
Leif Zern: Det lysande mørket (2005)
Andvake (2007)
Cecilie N. Seiness: Jon Fosse. Poet på Guds jord (2009)
Jente i gul regnjakke (2009)
Olavs draumar (2012)
Soga om Fridtjov den Frøkne (2013)
Kveldsvævd (2014)
Eskil Skjeldal og Jon Fosse: Mysteriet i trua (2015)
Morgon og kveld (Nationaltheatret, Oslo, 4.12.2015)
Det andre namnet (2019)
Eg er ein annan (2020)
Eit nytt namn (2021)
Kvitleik (2023)
I svarte skogen inne (Det Vestnorske Teateret, Bergen, 2.6.2023)
Jan H. Landro: Jon Fosse. Djupt og enkelt (2022)
Asle og Alida (Grieghallen, Bergen, 4.4.2025)

Anders Ullestad: Voss og vossingar (1940)

Ei enkel og grei bok, av den typen som oftare kom ut før. Ullestad var frå Voss og var svært engasjert i kulturlivet. Han dreiv Voss Bokhandel, og han var sentral og aktiv i mange lag, som ungdomslaget eller fråhaldslaget. Han tok initiativet til å reisa mange minnesmerke, og det er på sett og vis det han har gjort her òg.

Han skreiv mykje for blad og aviser, mellom anna for Unglyden. Artiklane i denne boka er henta derfrå. Her er nokre dikt, som stort sett er noko for svulstige. Her er artiklar om sju andre vossingar, alle menn, og dei er alle menn Ullestad kjende godt. Boka er tileigna sonen Gulleik, som døydde 26 år gamal, og her er òg ein artikkel som handlar om han. Det kan godt vera at den artikkelen var den viktigaste for Ullestad, men for oss andre vert det litt for inhabilt. Og det kjem ein artikkel om Sivlesteinen, som i dag står ved Stalheim hotell.

Stort sett er det fine artiklar. Ullestad kunne nok vore meir kritisk, men samstundes er nok ikkje dette ei slik bok. Han vil presentera mange som stod han nær, og det gjer han. Dei fleste av dei kan me lesa meir om andre stader, medan ein av dei, Ragnvald T. Sæve, er mindre kjend.

Guffen tilrår. 

Keith Hopkins og Mary Beard: The Colosseum (2005)

Eg var nett ein snartur i Roma, saman med Ivar (nesten 18). Me var sjølvsagt innom på Colosseum, og i reisebiblioteket hadde me med denne boka, som eg kjøpte då me var der for 17 år sidan. Eg las truleg boka då, men ho toler absolutt å verta lesen igjen.

Det er ei relativt kort bok, utgjeven i ein serie kalla Wonders of the World. Boka fortel heile historia til Colosseum, og forfattarane tek samstundes livet av ein del myter og rare oppfatningar. Dei skriv om korleis arenaen vart brukt, korleis han kan ha vorte bygd, om dei mange som miste livet der, om folk som arbeidde der og budde der, om korleis bygget vart brukt til noko heilt anna, og om korleis de vart eit fornminne og ein turistattraksjon. 

Det er som regel underhaldande, og det er heile tida interessant og opplysande. Dei viser korleis me eigentleg veit rimeleg lite om Colosseum, og korleis me framleis er farga av dei fyrste (fantasifulle) måleria og forteljingane. 

Bokserien ser ut til å handla dels om bygningar rundt Middelhavet, dels om bygningar i Storbritannia. Eg kjem nok til å halda augene opne for å sjå etter fleire bøker i serien.

Guffen tilrår. 
  

Zero Day (2025)

Nja. Ein serie på det jamne, som både verkar litt utruleg og litt relevant. Alle straumkjelder i USA vert hacka samstundes, slik at landet er utan straum i nøyaktig eit minutt. Det får katastrofale fylgjer; meir enn 3000 menneske misser livet. Presidenten må handla raskt, og den tidlegare presidenten George Mullen får oppdraget med å leia etterforskinga.

Mullen, spela av Robert De Niro, er knallhard og effektiv. Han kvir seg ikkje for å tøya grensene litt, til dømes under avhøyr. Dei fyrste spora peikar (ikkje uventa) mot Russland, men gradvis får dei mistanke om at det heile er gjennomført av amerikanarar i USA. Det handlar altså om at amerikanarar er med på å bryta ned sitt eige land, og då er jo parallelane til dagen USA rimeleg opplagde.

Det er altså ein heilt grei serie, og med seks episodar er lengda heilt fin. Midtveges i serien gjekk det litt trått, men det tok seg opp i dei to siste episodane. De Niro har gjort betre roller før, her er han heile tida formell og litt stiv, men han er jo alltid rimeleg solid. 

Guffen er lunken.

Edvard Hoem: Ung mann vil ut (2024)

Dei siste tiåra har Edvard Hoem skrive ei rekkje romanar om si eiga slekt. Dette er (visst) den fyrste av fleire sjølvbiografiske romanar. 

Forteljaren i boka, Edvard, veks opp i Fræna. Han er odelsgut, men han vil ut. Han går realskule og gymnas i Molde, den næraste byen, og det er desse fem åra boka fortel om. Det handlar dels om ei frigjering, der han fjernar seg frå gard og gardsdrift. Det handlar òg om ei oppvaking, der han vert engasjert i spørsmål frå heile verda. Og det handlar om ei erkjenning av at han, til liks med tremenningen som i boka går under namnet Frenden, kanskje kan få gjort alvor av forfattardraumen sin.

Det er ei fin bok. Me ser korleis den unge Edvard møter mykje nytt. Han er ikkje lengre den flinkaste i klassen. Det finst noko som heiter jenter. På biblioteket får han sjølv velja kva bøker han skal låna og lesa. I omgangskrinsen hans er det mange politiske drøftingar; me er trass alt midt i 1960-åra. Dei er unge, men vil vera vaksne, og dette ser me kanskje aller best i den litt naive økonomistyringa av litteraturfestivalen dei skipa til. 

Det er ei fin bok. Hoem skriv godt, og det er lett å leva seg inn i og kjenna seg att i det han skriv om. 

Guffen tilrår.

Meir Hoem på kulturguffebloggen

Heimlandet. Barndom (1985)

Kjetil Raknes: Hvit makt (2024)

Boka har undertittelen "USAs rasistiske historie". Raknes skriv ikkje om all den amerikanske rasismen, han konsentrerer seg om korleis dei svarte har vorte handsama. Han går gjennom heile historia til USA, der han let ein farga person vera gjennomgangsperson i kvart kapittel. Det er langt frå å vera den lystigaste boka eg har lese, og eg er slettes ikkje like optimistisk som Raknes er.

Til liks med Raknes ligg eg litt ute på den politiske venstrevingen. Til liks med Raknes har eg vore mykje i USA, og det er mykje ved det landet eg likar. Raknes har sikkert vore der meir enn meg, og han har i alle fall brukt tida annleis. Han har studert der, og han har sett seg langt grundigare inn i historia. 

Ein grunntanke i boka er at USA er grunnleggjande rasistisk. Av og til kjem det lyspunkt, som då sørstatane tapte borgarkrigen, eller då Lyndon B. Johnson fekk vedteke The Civil Rights Act i 1964, ei lov som gjorde det forbode å diskriminera basert på rase eller religion eller kjønn. Han visste at dette ville føra til at han miste støtten frå sørstatane, men likevel. Raknes kallar dette "en av de mest heroiske handlingene" ein amerikansk president har gjort. 

Etter kvart slikt lyspunkt kjem det ein motreaksjon, altså ein ny periode der rasismen får friare spelerom. Det som gjer Raknes (litt) optimistisk er at ein gradvis er på veg mot det demokratiet ein finn i den amerikanske sjølvstendeerklæringa, der det står at all men are created equal. Så veit eg ikkje korleis Raknes tenkjer i dag. Boka vart skriven før Trump vann valet i 2024, og det er ikkje akkurat ein gullalder USA er på veg inn i.

Guffen tilrår.

Kristin Vego: Sent på dagen (2024)

Det er vel eit slags trekantdrama, dette. Det er ikkje noko uvanleg tema, men det vert fortalt på ein finfin måte. Me får (heldigvis) ikkje vita alt, men me får heile tida meir og meir informasjon, slik at me nok greier å skaffa oss eit bilete av kva som skjer. 

Johanne er nyskilt. Ho flyttar ut på landet for å arbeida med eit bokmanus. Ho leiger eit rom hjå Mikael, som òg er relativt nyskilt, og dei vert eit par. Med på kjøpet får ho dottera til Mikael, og dei tre går godt overeins. Det er likevel ikkje der trekantdramaet ligg. Ekskona til Mikael, Sofia, er kunstnar, og ho bruker eitt av husa på garden som atelier. Av og til er alt vel og bra mellom Johanne og Sofia; andre gonger vaknar sjalusien i ho. 

Johanne fortel oss ofte om at ho sit og skriv. Dette manuset skriv ho sytten år etter at ho flytta inn. Ho er eldre og klokare, men mykje er framleis uklart, og eg trur heller ikkje ho fortel alt. Ho skriv vart og poetisk, og teiknar eit flott bilete av mannen ho var så glad i. Og ho teiknar òg eit fint bilete av seg sjølv.

Guffen tilrår. 

Meir Vego på kulturguffebloggen
Se en siste gang på alt vakkert (2021)

Bob Spitz: Reagan. An American Journey (2018)

Donald Trump er ikkje den einaste amerikanske presidenten som ville ta kontroll over Panama-kanalen. Eller den einaste som snakka om å byggja ein mur langs grensa til Mexico. Eller den einaste som meinte at ein grei måte å få staten til å gå med overskot var å seia opp svært mange offentlege tilsette. Slik var det òg med Ronald Reagan. Det siste punktet var rett nok då han var guvernør i California, men likevel. 

Reagan var president om lag på den tida då eg fekk litt interesse for amerikansk politikk, og eg hugsa han som ein president det var vanskeleg å lika. Han var glad i å invadera andre land, han var ikkje altfor kunnskapsrik, og han var innblanda i den, nja, sterkt kritikkverdige Iran-Contras-affæra. Og han hadde ei kone som ville bestemma altfor mykje, og mest etter at ho hadde rådført seg med astrologen sin.

Denne boka strekar under dette inntrykket. Han var ikkje nokon stor president, og mykje av det amerikanarar slit med i dag oppstod eller vart vidareutvikla under Reagan. Samstundes gav boka meg òg eit betre inntrykk av mannen. Han vaks opp i svært tronge kår i Midtvesten, og i motsetnad til Trump var det han sjølv om kjempa seg fram. Han vart ei kjent radiorøyst, han vart ein halvkjent skodespelar, han engasjerte seg mykje i fagforeininga til skodespelarar, og han var ein ivrig demokrat. Heilt til han vart overtala til å gå over til republikanarane, der han gradvis vart meir og meir konservativ. Det er lett å sjå at det amerikanske folket likte han - han var folkeleg, og han hadde svært lett for å snakka med alle og fatta interesse for dei. Bob Spitz fortel denne historia på ein eksemplarisk måte.

Guffen tilrår. 

Cunk on Earth (2022)

Dette var artig. Det er ein slags mockumentary, der den fiktive journalisten Philomena Cunk tek oss med på ei reise gjennom historia. Ho smiler aldri, ho er dødsens alvorleg, same kor mange rare ting ho seier. Det vert ein slags lystig versjon av Richard Attenborough. 

For ho seier mange rare ting. Av og til er det berre glitrande formulerte setningar, av og til er det djupt originale samanlikningar, av og til er det det reine visvas. Ein vanleg vri er at ho opnar ei utsegn med velkjende (eller mindre kjende) fakta, før ho kjem med nokre setningar som absolutt ikkje er faktabaserte.

Så har ho med seg nokre ekspertar, som vert intervjua om eitt og hitt. Dette er verkelege professorar og andre fagfolk, og dei må svara på spørsmål som gjerne trekkjer etablerte sanningar frå fagfeltet deira i tvil. Dei ler heller ikkje, sjølv om dei truleg veit kva dei går til: Eg har ikkje sett den fyrste sesongen, der Cunk snakkar om britisk historie, men eg tippar den er bygd opp på same viset. Eg tippar altså at dei veit at dei kjem til å få uventa og fantasirike spørsmål, men likevel ser reaksjonane deira rimeleg ekte ut. 

Guffen tilrår.

Michael Kodas: High Crimes (2008)

"Because it's there". Slik var det vidgjetne svaret til George Mallory på spørsmålet om kvifor han på liv og død skulle til topps på Mount Everest. For han vart det døden i 1924 - kanskje han nådde toppen, kanskje ikkje. I 1953 kom for fyrste gong to personar til topps, Tensing Norgat og Edmund Hillary kom seg opp. I tiåra som har gått har mange stått på toppen. Altfor mange.

Denne boka viser dette veldig godt. Det handlar ikkje lenger om å bryta grenser, det handlar ikkje om å visa kor høgt menneske kan koma, det handlar om personleg prestisje. Og det handlar om pengar. Kodas fortel om to eigne forsøk på å nå toppen, men han fortel meir om folk han møtte og om andre turar dei har vore med på. Han fortel mykje gale, men alt er likevel ikkje like sjokkerande. Det er tungt å lesa om alle lika dei går forbi, men det er likevel noko eg har høyrt om før. Det er verre å lesa om alle dei døyande klatrarane som vert gått frå eller forbi. For mange er det viktigare å koma seg heilt opp enn å prøva å redda liv. Det er òg hårreisande å lesa om korleis ein fjellguide påstår at han har vore på toppen før. Klatraren han skal guida døyr, og det viser seg at guiden aldri har vore på toppen. Han har, derimot, stole filmen i eit kamera frå ein som var på toppen, og presentert topp-bileta som om det var han sjølv som stod der. 

Og så vidare. Det er tjuveri, og ikkje berre i basecamp. Også i teltleirane høgt oppe på fjellet kan klatrarar returnera til telta sine for å oppdaga at både oksygentankar og soveposar er stolne. Kodas fortel denne historia eksemplarisk, han vekslar mellom ulike tider og stadar, men har heile tida full kontroll. 

Guffen tilrår.

Meir om fjell på kulturguffebloggen
Alf B. Bryn: Tinder og banditter (1943)
Andreas Backer: Til fjells med Andreas Backer (1944)
Den norske himalayaekspedisjonen: Tirich Mir til topps (1950)
Tryggve B. Steen: Jo Gjende og hans samtid (1959)
Arvid Møller: Gjendine (1976)
Arvid Møller: Jotunkongen (1981)
Arvid Møller: Fjellfører i Jotunheimen (1982)
Ragnar Frislid: Gjende (1982)
Vera Henriksen (red.): Spiterstulen gjennom 150 år (1986)
Joe Simpson: Touching the Void (1988)
Jon Krakauer: Eiger Dreams (1990)
Gangdal og Holm: Everest. Den tunge veien (1995)
Jon Gangdal: Til topps på Mount Everest (1996)
Jon Krakauer: Into thin Air (1997)
Per Roger Lauritzen: Claus Heiberg. Veiviser i krig og fred (1999)
Reinhold Messner: All 14 Eight-Thousanders (1999)
Conrad Anker og David Roberts: The Lost Explorer (1999)
Greg Child: Over the Edge (2002)
Per Roger Lauritzen og Johan Christian Frøstrup: Fjellpionerer (2007)
Eivind Eidslott og Jørn H. Moen: Besseggen (2008)
Lars Monsen og Trond Strømdahl: Norge på langs (2009)
Graham Bowley: No Way Down (2010)
Jarle Trå: Livet i fjella (2010)
Henrik Svensen: Bergtatt (2011)
Peter Zuckerman og Amanda Padoan: Buried in the Sky (2012)
Arne Larsen: Storen (2014)
Alex Honnold og David Roberts: Alone on the wall (2015)
Mark Horrell: Seven Steps from Snowdon to Everest (2015)
Sigri Sandberg: Frykt og jubel i Jotunheimen (2015)
Everest (2015)
Anne-Mette Vibe: Therese Bertheau. Tindestigerske og lærerinde (2016)
Jan Aasgaard: Jotunheimen gjennom historien (2016)
Free Solo (2018)
Sveinung Engeland: Høyde over havet (2021)

Bergljot Hobæk Haff: Bålet (1962)

Historien, eller historiene, i denne romanen vert fortalde på ein flott måte. Me kjem aldri heilt innpå dei det handlar om, slik at me sit att med mange spørsmål. Eller mange mysterier, for å namedroppa ein roman denne kan minna litt om. Det kjem ein litt gåtefull mann til bygda, litt seinare kjem det ein til, og begge er så vanskeleg å koma innpå at dei fastbuande må laga sine eigne forteljingar og forklaringar.

Me er i ei eller anna bygd. Lærarinna i bygda vil vel ikkje stikka seg så mykje ut, men gjer det likevel. Ho er ein slags naturlækjar, og kan hjelpa dei som er sjuke. Det kjem sin skomakar til bygda. Han oppfører seg litt rart, men verkstaden hans vert likevel ein av samlingsstadene i bygda. Det verkar som om noko er på gang mellom han og lærarinna, men det endrar seg når den langt meir utåtvende Allan kjem til bygda. Heile bygda merkar at lærarinna oftare og oftare får gjester på kveldstid, og kanskje nattestid. 

Dette veit me av di Haff eit par gonger skriv om ein som spionerer på dei. Han fortel kva han har sett. Kan me stola på han? Kan me stola på forteljaren i resten av boka? Det bør me neppe, og det er jo berre med på å gjera ei fin bok endå finare.

Guffen tilrår. 

Meir Haff på kulturguffebloggen

Skammen (1996)
Den evige jøde (2002)