Arve Hansen: Mopeddagbøkene (2025)

Eg trur ikkje eg er åleine om å vita lite om Vietnam. Det er Vietnam-krigen, og der stoppar det opp. Slik sett er dette ei bok det er verdt å lesa. Hansen har vore mykje i Vietnam og gjev oss ei god innføring i dette landet. 

Han er sjølvsagt innom krigen, og skriv noko eg har høyrt eller lese før: I Vietnam heiter krigen Amerikakrigen. Men han bruker ikkje mykje tid på å skildra den vietnamesiske historia. Det som interesserer Hansen mest er korleis landet har reist seg etter krigen. I dag er det ei lett blanding av kommunisme og marknadsøkonomi. Det er store sosiale skilnader i landet, og dei som sit på toppen har nok makt til at dei kan verta verande der lenge.

Boka fortel ikkje berre om politikk og økonomi. Hansen trivst godt på grasrota, og likar seg eigentleg aller best når han kan køyra rundt på moped og sjå etter gode stadar å eta. Det gjer òg mange andre i Vietnam, der det nesten er ein moped per innbyggjar.

Guffen tilrår.

Stoltenberg i møte med krigen (2025)

Regissøren for denne miniserien, Tommy Gulliksen, fekk løyve til å fotfylgja Jens Stoltenberg dei to siste åra han var sjef for NATO. Det gjer at me kjem tett på Stoltenberg - me er med han på interne møte, me er med han på veg til og frå møte med topp-politikarar, og me er med på dei møta. Det burde altså liggja til rette for ein god og interessant serie, men slik er det ikkje. Det er meir interessant enn godt.

Det vert veldig mykje repetisjon. At dagane til Stoltenberg er rimeleg like har truleg vore ei utfordring for Gulliksen. Han et frukost og snakkar litt om at han saknar familien. Han har nokre førebuande møte med dei næraste medarbeidarane sine. Han møter topp-politikarar, anten på tomannshand eller i større forum. Her er det tydeleg at han er røynd - han snakkar lett og ledig med alle, og greier å veksla mellom uformelle kommentarar og løysinga på problem dei har.

Stoltenberg gjev altså eit godt inntrykk, og det er lett å skjøna at han sist veke vart kåra til den norske politikaren som er best likt. Samstundes er han reservert, han likar ikkje å sleppa kameraet for tett innpå seg. 

Guffen er lunken. 

Olav Duun: Paa tvert (1909)

Dei to fyrste Duun-bøkene var bra, men denne boka er endå betre. Det vert endå tydelegare enn før at Olav Duun er ein stor forfattar, og det er nesten som eg angrar på at eg ikkje har lese meir av han tidlegare. På den andre sida er det jo òg kjekt å oppdaga nye forfattarskapar.

Det handlar om Danel. Han møter mykje motgang gjennom livet, men er ein slik som ikkje gjev opp så lett. Tittelen viser til motgangen han møter, men det viser òg til noko reint konkret: Han vart fødd med det eine fotbladet på tvers. Det var det ikkje mykje å gjera med i den tida, sjølv om han i vaksen alder gjekk til ein kirurg inn i byen for å prøva å få bukt med det. 

Han driv handel, både med butikkvarer og eigedomar. Det går opp og ned, kanskje av di han ikkje har eit hardt nok hjarte. Han har alltid hatt eit godt auge til Ane, og sjølv om ho stiftar familie med ein av uvenene til Danel, hjelper han dei heile tida med pengar. 

Romanen er eit godt portrett av ein som vil noko, men som møter hindringar. Duun er kjent for å vera ein som skriv om menneskesinnet, og slik er det verkeleg her. Boka er velskriven, og i denne boka vert namdalsdialekten langt meir synleg enn i dei tidlege. Det er òg påfallande korleis Duun bruker alliterasjon i denne boka, det var ikkje lenge mellom kvar gong det dukka opp. 

Guffen tilrår. 

Meir Duun på kulturguffebloggen
Løglege skruvar og anna folk (1907)
Marjane (1908)
Medmenneske (1929)
Otto Hageberg: Olav Duun. Biografiske og litteraturhistoriske streiflys (1995)
Dag Solstad leser Olav Duun (2018)

Jen B. Larson: Hit Girls. Women of Punk in the USA 1975-1983 (2023)

Ei viktig bok, med mykje viktig dokumentasjon. Larson skriv om band der kvinner var sentrale, og avdekkjer med det store hol i andre historiebøker: Svært mange av desse banda er lite kjende i dag, og sjølv om det slettes ikkje er slik at alle banda her var viktige og sentrale, er her nok av døme på at kvinner var viktige då punken spreidde seg gjennom USA.

Bortimot hundre band vert presenterte her. Dei aller fleste var heilt ukjende for meg, og eg går ikkje rundt og trur at eg kjem til å hugsa alle namna deira. Nokre gav ut plater, andre kom aldri så langt. Eit gjennomgåande trekk er at ingen kom til dekka bord, dei aller fleste var pionerar som måtte laga vegen sin sjølv.

Det er ikkje berre band som spelte punk det er snakk om, nokre av banda er nok med av di dei hadde haldningar som passa godt i punken. Det er òg slik at grovt sett er her to typar band - band der vokalisten er einaste kvinna, eller band der alle medlemmene er kvinner. 

Banda vert presenterte på ei eller to eller tre sider. Ved nokre høve kjem det intervju med nokre av dei Larson skriv om. Dei intervjua er jamt over gode, og er med på å bryta opp tekstane i boka. For det er ei bok som bør lesast i porsjonar - dei mange artiklane kan verta litt like.

Guffen tilrår.

Kjartan Fløgstad: Den hemmelege jubel (1970)

Nja. Planen er å lesa meg gjennom prosadelen av forfattarskapen til Kjartan Fløgstad. Der er nokre forfattarar eg kjenner at eg burde ha lese meir av, og han er absolutt ein av dei. Dette er rett nok den aller fyrste prosaboka hans, men likevel: Dette var ikkje mykje å skryta av.

Det er vanskeleg å få heilt tak på kva slags bok det er. Det er ei samling tekstar som, i alle fall for meg, ikkje heng saman. Nokre tekstar er skjønnlitterære, andre gjev seg ut for å vera fagtekstar. Nokre av dei siste er omsette. Ein av tekstane er eit intervju med Fløgstad, der han snakkar om boka som ein roman. Både det intervjuet, og fleire av dei andre tekstane, har referanse som viser kvar teksten opphavleg stod (eller kan ha stått). Intervjuet har òg fotnotar som viser til andre artiklar.

Så er kanskje ikkje det med sjanger det aller viktigaste, og det er heller ikkje alltid viktig at eg forstår alt i bøker eg les. Men det er ei stor føremon om tekstane i seg sjølv er interessante nok til at dei fengar meg. Slik er det ikkje her, diverre.

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Meir Fløgstad på kulturguffebloggen
Rasmus (1974)
Fløgstad-symposium (2001)
Brennbart (2004)
Fløgstad, Tusvik, Veiteberg: Skriftfest. Einar Økland 70 år (2010)
Rem, Søbye, Fløgstad: På æren løs (2020)

A.W. Brøgger: Vinlandsferdene (1937)

Dei islandske sagaene fortel om fleire reiser frå Grønland til Vinland. Bjarne Herjulfsson såg landet fyrst, men han gjekk aldri i land. Det gjorde derimot Leif Eiriksson, som var nyfiken og ville finna ut kva dette var. Han sigla vestover frå Grønland, og då han møtte land sigla han sørover langs dette landet (eller landa). Det fyrste landet kalla han Helluland, deretter kom Markland, før han slo seg ned i Vinland. Ekspedisjonen hans var der i eitt år; seinare reiste broren Torvald til Vinland og budde der i tre år.

Lenge var dette eit omstridt tema. Hadde desse ekspedisjonane verkeleg gått i land? Og viss dei hadde det - kvar låg Vinland?

Anton Wilhelm Brøgger var professor i arkeologi. Han går gjennom tekstkjeldene, og argumenterer heile tida for at desse reisene faktisk fann stad. Han meiner at språkbruken i sagaene er realistisk, dersom dette var oppdikta ferder ville tekstane vore annleis. Han går deretter over til å drøfta kvar Vinland låg, og han plasserer det i dagens USA, i området New England. Så langt er det ei glimrande og interessant bok, men det tapar seg litt mot slutten. Der verkar han litt for ivrig etter å slå fast at Christopher Columbus på Island hadde fått kunnskap om at det låg eit stort kontinent i vest. 

I dag veit me at ferdene fann stad; Anne Stine og Helge Ingstad fann norrøne busetnader på L'ance aux Meadows. Dette var likevel truleg ikkje Vinland, det låg truleg lengre sør.

Guffen tilrår. 

One Battle After Another (2025)

I 2014 regisserte Paul Thomas Anderson Inherent Vice, ei filmatisering av Thomas Pynchon-romanen med same namn. For ei stund sidan høyrde eg at han skulle laga film basert på Vineland, ein tidlegare roman av Pynchon. Desse planane vart visst endra - Anderson gjekk over til å laga ein film inspirert av Vineland. 

Det er lenge sidan eg las den boka, men handlinga er i alle fall lagt til ei anna tid. Det var eit far/dotter-forhold også i romanen, viss eg hugsar rett, og der er jo Pynchon-element her. Her er passeleg med dop-relatert paranoia, og hovudpersonen verkar som ein person Pynchon kunne ha dikta opp. Her er òg nokre komiske scener med Pynchon-preg.

Det handlar om nokre politiske aktivistar, Pat og Perfidia. Ho vert gravid, ho får ei dotter, men greier ikkje familielivet Pat vil ha. Ho forsvinn, og Pat og dottera Charlene går i dekning langt ute på landet. Steven Lockjaw, ein politimann som har ei høne å plukka med Perfidia. Pat veit truleg ikkje at Lockjaw er far til Charlene, og han veit heller ikkje at Lockjaw er vorten så høgrevridd at alt vil rakna for han dersom det kjem fram at han har fått barn med ei farga kvinne. Og den ville jakten er i gang, som det heitte i teikneseriar i gamle dagar.

Den høgrevridde politimannen jobbar mykje med å kasta ut ulovlege innvandrarar. Der Vineland handla om eit USA styrt av Reagan, er me altså her i eit land som minner meir om eit USA styrt av Trump.

Det er ein flott film. Historia vert greitt fortalt, kanskje med unntak av den noko veikare opningsbolken, altså fram til Pat og Charlene tek seg dekknamn og flyttar på landet. Det er gode replikkar, god humor, og godt skodespel. Leonardo DiCaprio er solid som Pat, Chase Infiniti er god som Charlene, men best av alle trur eg Sean Penn er, i rolla som Lockjaw, ein politimann det er vanskeleg å finna sympati for.

Guffen tilrår.