Svein Hovet: Dei gjekk sine eigne vegar (1967)

Det er lett å smila av ei bok som denne. Her er 22 korte portrett av menn Hovet sette høgt. Han pløyer ikkje spesielt djupt i nokre av desse, han pirkar berre litt i overflata. Me skjønar at dette er menn han sette høgt, men grunngjevingane hans er ikkje altfor oppklarande. Det er noko andershovdensk over det, han nyttar til dømes ordet "ofra" svært ofte, det er ikkje måte på kor mange av desse som har ofra seg for eit eller anna.

Samstundes er det ei bok det er lett å ta på alvor. Det er noko ekte over det heile, og eg er ikkje i tvil om at det var viktig for Hovet å skriva ei slik bok. Sjangeren er jo fascinerande, og me får vita nok om dei han skriv om til at me kan vurdera om her er folk me vil vita meir om. For nokre av desse er det råd å oppdriva grundigare litteratur. Eg veit ingenting om Hovet, men ut frå utvalet av personar reknar eg med at han er frå Setesdal, at han anten er journalist eller lærar, og at han har dei klassiske vestlandslærar-verdiane.

Det er altså menn han skriv om. Eg kjende godt til nokre av desse, nokre var heilt ukjende, medan resten var slike eg hadde perifer kjennskap til. I artiklar om dei eg kjenner best har han gjerne lagt vekt på noko heilt anna enn det eg synest er viktig - om Jørund Telnes skriv han ingenting om at Telnes var ein av dei tidlegaste målmennene i Seljord, eller at han var i kraftig opposisjon til den lite folkelege måten folkehøgskulen der vart driven på, han skriv omtrent berre om diktinga hans. Det er hans val, sjølvsagt, men for meg er det ei rar prioritering.

Språkføringa er eit kapittel for seg. Det beste han kan seia om ein person er at han alltid var tru mot dei verdiane han fekk med seg frå ungdomen. Ein skal i prinsippet ikkje vera open for nye ting etter at ein er vaksen. Dei mest merkelege påstandar vert applauderte, når Torgeir Bjørnaraa seier om seg sjølv at "kjenner eg ein dag at eg ikkje har vakse åndeleg, så set eg ein kross i almanakka, og gjev meg sjøl ein dunk i skallen til vekkjing", er det aldeles glimrande for Hovet. Leksikonredaktørar gjer galne val - "Slår ein opp i eit moderne leksikon, finn ein ikkje namnet Jon Flatabø, medan ein boksar som har skamslått så og så mange menneske er komen inn med både tekst og bilete". Og skildringa av korleis Knut Aakre kjøpte og rydda seg ein gard er det uråd å lesa utan å smila: "På Rysstad kjøpte han ein halv gard, full av stein og kaldvæte, osb". Her tok den lange arbeidsdagen til, han brukte kvart ledig sekund resten av livet på å grøfta og plukka stein og gjera denne utmarka til ein av dei beste gardane i universet. Omtrent.

Guffen kan ikkje tilrå dette.