Jan OIav Gatland: Ein driftig djevel i Bergen. Historia om Mons Litleré (2018)

Mons Litleré er ein av heltane i den tidlege målsoga. Han vaks opp i Naustdal, vart overtydd målmann, og tok til med forlagsdrift og bokhandel. Han flytta seinare til Bergen, og vart etter kvart sentral i den norske målrørsla. Han redigerte ei tid avisa Firda, og gav ut meir enn hundre bøker på forlaget sitt, dei fleste på landsmål. Økonomisk var det ikkje velstand, men målforfattarane godtok at betalinga ikkje kom med ein gong, det var jamt over semje om at dette var eit forlag og eit tiltak som måtte støttast. Litleré døydde i 1895, berre 28 år gamal, men han sette altså spor etter seg.

Desse spora har Gatland funne mange av. Han går detaljert til verks, og her ligg både styrken og svakheita ved boka. Boka er i hovudsak lagt opp kronologisk, men det kjem òg små og store kapittel om forfattarane som skreiv for han. Det vert referert frå brev, det står om opplag og økonomi, og det står om bokmeldingar. Sjølv om dette opplagt har sin verdi som kjeldeskrift, vert det for repeterande å lesa det. For 35 år sidan gav Idar Stegane ut ein langt kortare biografi om Litleré, og eg vart vel like klok av å lesa den.

Guffen er lunken.

Meir Litleré på kulturguffebloggen
Idar Stegane: Mons Litlerés forlag (1983)