Harper Lee: Go Set a Watchman (2015)

Nokre bøker kjem med stor og tung ballast. Harper Lee, som døydde tidlegare i år, nesten 90 år gamal, hadde berre gjeve ut ein roman, To Kill a Mockingbird. Det er ein av dei store amerikanske romanane frå etterkrigstida, ein roman alle kjenner. I fjor vart det kjent at ein ukjent roman av Lee skulle gjevast ut. Omstenda rundt utgjevinga vart gradvis kjent, og forventningane blanda seg med ei kjensle av utnytting: Lee var redusert etter eit slag i 2007, ho hadde sterkt redusert syn og høyrsel, men syster hennar hadde verna om rettane hennar. Systera døydde, og andre pressa på for å gje ut boka. Lee gav etter, og boka kom ut.

Boka handlar om dei same personane me møter i Mockingbird. Då boka kom ut, vart det sagt at boka var skriven før Mockingbird, og at handlinga var lagt til den same småbyen, tjue år seinare. Etter kvart kom det fram at Go Set a Watchman var eit tidlegare utkast til Mockingbird, altså at dette manuset vart forkasta, med beskjed om at mykje måtte endrast. Slik sett har boka sin verdi, og kan godt brukast som døme på kor mykje eit manus kan endra seg fram mot ferdig bok.

I denne boka er Jean Louise vaksen. Ho bur i New York, og reiser på to vekers ferie til heimbyen i Alabama. Her møter ho familie og andre ho kjenner frå gamle dagar, og nokre kapittel er reine flashback, der Jean Louise tenkjer tilbake på viktige hendingar, anten det er frå barndom eller ungdom. (Mockingbird handlar om barndommen hennar.) Ho vert overraska og vonbroten når ho merkar at faren, advokaten Atticus Finch, er med på rasistiske møte, der dei drøftar problema knytt til at nordstatane vil gje negrar like rettar. Jean  Lousie konfronterer fleire med dette møtet - liksomkjærasten Henry, onkelen sin, og faren, og desse kapitla viser meir enn noko anna kvifor boka ikkje kom ut i denne forma. Det er livlause ordskifte, der Lee viser altfor tydeleg kva side ho står på i rasespørsmålet. Slik sett er slektskapen mellom dei to bøkene tydeleg, også i Mockingbird tek opp rasespørsmålet, men der vert det gjort på ein langt betre og overtydande måte. Også andre kapittel i boka er veike, men her finst òg mykje godt. Det andre gjennomgåande spørsmålet i boka er kjønnsroller, der den ferierande Jean Lousie framstår som langt meir frigjort og sjølvstendig enn barndomsveninnene hennar, som ikkje har gjort så mykje anna enn å gifta seg, få born, og smalltalka om ingenting.

Guffen er lunken.


Meir Harper Lee på kulturguffebloggen
To Kill a Mockingbird (film, 1962)