Owen Beattie & John Geiger: Frozen in Time (2004)

Eitt av måla for oppdagingsreisande utover på 1800-talet var å kartleggja Nordvestpassasjen - ei sjørute nord for det amerikanske kontinentet. Dette ville gjera trafikken mellom Europa til Asia (og det vestlege Amerika) lettare - ein såg glatt vekk frå at den viktigaste grunnen til at ein ikkje fann denne ruta var at havet der nord ofte var frose året rundt. I 1845 sende Storbritannia ut ein svært mannsterk ekspedisjon, under leiing av Sir John Franklin. Han var kjend i området, og sidan dei hadde med seg alt av tipp topp moderne utstyr, rekna ein med at no skulle dei endeleg greia det.

Dei greidde det for så vidt, men dei betalte ein altfor høg pris. Samtlege 129 om bord på dei to skipa døydde. I tiåra etter leita rundt 25 ekspedisjonar etter dei, og sjølv om dei fann mange spor, fekk dei aldri svar på kvifor alle mista livet. Eskimoane i området fekk spørsmål om dei visste noko, og svara deira var ikkje av dei lystigaste - fleire meinte å ha sett prov på at ekspedisjonsmedlemmane hadde så stor matmangel at dei til slutt åt delar av dei daude kameratane sine for å overleva.

Det vart funne menneskerestar fleire stader, og det vart funne mange gjenstandar frå skipa. To funn var verkeleg interessante: Ein handskriven lapp i ein varde, med korte tekstar frå to ulike tidspunkt: I mai 1847 var alt vel; i april 1848 var 24 menn døde, og stemninga var heilt annleis. Og tre gravsteinar på den vesle øya Beechey Island. I Canada, der øya ligg langt mot nord, er minnet om ekspedisjonen framleis sterkt, og Owen Beattie var ein av dei som ville koma til botnar i kva som hadde skjedd. Han var (og er, for alt eg veit) professor i forensic anthropology, som minner lite om norsk antropologi - han var ekspert på å undersøkja lik.

I boka fortel Beattie om ekspedisjonen, om leiteaksjonane, og om korleis han sjølv gjorde fleire turar til området. Han finn ut at han må grava opp dei tre lika, og den siste halvdelen av boka handlar om dette. Det er ei fascinerande forteljing, sjølv om han av og til vert litt for oppteken av å skildra rutinar og detaljar i funna. Konklusjonen hans? Det var det moderne utstyret som knekte dei. Dei var klar over at dei kunne unngå skjørbuk viss dei hadde med seg fersk mat, så eitt av matlagera var fulle av hermetikk. Det var ein ny framgangsmåte, og han som leverte boksane hadde brukt bly då han lodda boksane saman. Blyet seiv inn i maten - alle døydde av blyforgifting.

Guffen tilrår.

Meir polar på kulturguffebloggen
Johan Austbø: Olav Bjåland. Idrottsmann og polfarar (1945)
Einar Østvedt: Hjalmar Johansen. Et hundreårsminne (1967)
Reginald Pound: Scott of the Antarctic (1968)
Roland Huntford: Scott and Amundsen (1979)
The Last Place On Earth (fjernsynsserie, 1985)
Roland Huntford: Shackleton (1985)
Roland Huntford: Nansen (1997)
Ragnar Kvam jr.: Den tredje mann (1997)
Michael Smith: An Unsung Hero (2000)
Bruce Henderson: True North (2005)
Olav Bjaaland: Sydpolekspedisjonen 1910-1912 (2011)
Jan Ingar Hansen: Amundsens betrodde mann. Historien om Oscar Wisting (2011)
Hjalmar Johansen: Sydpolekspedisjonen 1910-1912 (2011)
David Roberts: Alone on the Ice (2013)
Amundsen (2019)