Olav Bjaaland: Sydpolsekspedisjonen 1910-1912 (2011)

Olav Bjaaland var ein av dei fire som nådde Sydpolpunktet saman med Roald Amundsen i desember 1911. Samtlege skreiv dagbok frå turen, og til hundreårsjubileet gav Frammuseet ut alle desse dagbøkene.

I litteraturen om denne ekspedisjonen vert Bjaaland oftast omtala som ein uvanleg god og uthaldande skiløpar, som såg på turen frå Framheim til polpunktet som ein relativt vanleg skitur. Det best kjende sitatet frå denne dagboka er det han skriv etter at dei har nådd målet for turen: "Her er slet som paa Morgedalskjønni og godt skiføre". Dette vert gjerne sett opp mot det Robert Scott skreiv ein månad seinare ("Good God! This is an awful place"). Utsegna til Bjaaland må oppfattast litt annleis etter å ha lese dagboka. Ein ting er at han rett før ramsar opp ei rekkje kjende frå heimbygda Morgedal, og at han tenkjer på korleis dei ville reagert om dei viste kvar han var, altså at han har Morgedal endå meir i tankane enn elles; ein annan ting er at han ikkje har det så godt på turen. Det er ein del klaging, over kulde, over hundar, over svolt, og han er glad då han endeleg kan reisa frå Antarktis. "Farvæl daa Framheim og is og sjo og sæl og kraake og alt. Du var lonefull og lei og kall iblant, men bære end eg venta".

Bjaaland skriv som oftast på dialekt. Eg tippar at han ville ha brukt nynorsk viss han hadde lært det i skulen; ein stad står det om ein "maaldesput", der han skriv noko om at han "stind aleine med alle imot meg". Som regel er det greitt å skjøna kva han skriv, men akkurat det avsnittet er eitt av dei verste å forstå.

Det er ei relativt knapp dagbok, eg kan ikkje ha brukt stort meir enn ein time på å lesa henne. Bjaaland hadde med seg fotoapparat på turen, det var han som tok det vidgjetne biletet der dei fire andre står på Sydpolen og ser på flagget som vaier over teltet, og i boka er det ei lang rekkje bilete. Desse er av ulik kvalitet, men er likevel minst like interessante som teksten. Turen Bjaaland skriv om er godt kjend, men eg har ikkje sett så mange bilete frå sjølve turen innover mot polen.

Guffen tilrår.

Meir polar på kulturguffebloggen
Johan Austbø: Olav Bjåland. Idrottsmann og polfarar (1945)
Einar Østvedt: Hjalmar Johansen. Et hundreårsminne (1967)
Reginald Pound: Scott of the Antarctic (1968)
Roland Huntford: Scott and Amundsen (1979)
The Last Place On Earth (fjernsynsserie, 1985)
Roland Huntford: Shackleton (1985)
Roland Huntford: Nansen (1997)
Ragnar Kvam jr.: Den tredje mann (1997)
Michael Smith: An Unsung Hero (2000)
Beattie og Geiger: Frozen in Time (2004)
Bruce Henderson: True North (2005)
Jan Ingar Hansen: Amundsens betrodde mann. Historien om Oscar Wisting (2011)
Hjalmar Johansen: Sydpolekspedisjonen 1910-1912 (2011)
David Roberts: Alone on the Ice (2013)
Amundsen (2019)