«Den som blev satt hundre år tilbake i tiden, vilde sikkert ikkje
kjenne julen igjen, men snarere tro at han var hensatt til oldtiden.» Slik
opnar denne boka, og det kan vera lett å tru at boka fortel om jolefeiringa for
hundre år sidan. I dette tilfellet skal me lengre tilbake i tid. Boka inneheld
16 artiklar om jola, skrivne av Kristofer Visted mellom 1928 og 1946, og
handlar altså om joleskikkar for nærare to hundre år sidan.
Kristofer
Visted (1873–1949) var fødd i Skånevik, og vaks opp i Bergen. Han arbeidde
store delar av yrkeslivet ved museum, og hadde stor kjennskap til
folkekulturen. Hovudverket hans er Vår
gamle bondekultur frå 1907. Boka kom seinare i nye og større utgåver.
Visted
skreiv òg ei rekkje artiklar – ein bibliografi i boka viser at han i 1930-åra fekk
publisert meir enn 100 små og store artiklar. Han ser ut til å ha hatt ei
særskilt interesse for jolefeiring, og artiklane hans om dette emnet er samla
her.
Og det er
sjølvsagt ei heilt anna jol han skriv om. Visted skriv mest om skikkar og truer
knytt til jolefeiringa. Det var vanleg å tru at ein i jola kunne få varsel om
kva som skulle skje det neste året – anten det handla om kven ein skulle gifta
seg med, eller det var varsel om dødsfall og andre alvorlege hendingar.
Men han
skriv òg om dei lysare sidene ved jolefeiringa. Han skriv om joletreet, han
skriv om å gå jolebukk, og han skriv om joleleikar. Nokre av desse leikane er
svært lite brukte i dag, får ein tru. Det kunne vera «pryleleker, hvor det
gjaldt å gjette kven som slo», eller det kunne vera leiken «fuglen som ikke
skal dø i hånden», der ein sat i ring og sende ein brennande pinne vidare heilt
til nokon «med et skrik kaster den fra sig». Visted legg til at «der var altså
rikdom og avveksling nok i julelekene, og selskapet behøvde ikke å kjede sig».
Til slutt i
boka kjem det ein grundig biografisk artikkel om Visted, skriven av Bjørn
Sverre Hol Haugen. Boka er redigert av Gudmund Harildstad.
Guffen tilrår.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar