Kjetil Bragli Alstadheim: Republikken Norge (2014)

Dette var fornøyeleg lesnad. Alstadheim er sjølv overtydd republikanar, og dei fyrste tre fjerdedelane av boka viser han gong på gong kor meiningslaust det er at Noreg framleis er eit monarki. Same kor mykje han leitar, greier han ikkje å finna eit einaste prinsipielt argument for at denne anakronismen lever vidare - monarkistane kjem aldri lengre enn å snakka om kjenslene knytt til kongefamilien, å snakka om den samlande rolla kongefamilien hadde under krigen, osb.

Forsvaret for monarkiet er altså knytt til personar. Det er altså personane som var kongar der og då som er grunnen til at folk likar monarkiet. Viss Haakon VII hadde døydd før krigen, ville ting truleg vore annleis - kronprins Olav hadde ei heilt anna haldning til Hitler-Tyskland, og var ikkje klar for å forlata landet i 1940. Ville ein annan konge enn Olav V tek trikken for å gå på ski under oljekrisa?

Han tek livet av minst éi myte (den om at det var folkerøysting om monarkiet i 1905), han harsellerar glimrande om ordensvesenet, han peikar på korleis det noverande kronprinsparet prøver å vera både folkeleg og opphøgde frå folket. Det er ein fryd å lesa det han skriv, og med litt flaks kjem det ei utvida utgåve om nokre år, der han òg skriv om dette privatskulevaset.

Til slutt kjem det eit kapittel der han prøver å visa korleis ein norsk republikk kan sjå ut. Det er det svakaste kapitlet, og han verkar ikkje heilt sikker på korleis denne republikken skal vera, han heller. Gjennom heile boka bruker han intervju med nokre stortingsrepresentantar, og republikanarane blant dei får ikkje fram kva slags rolle ein norsk president skal ha.

Guffen tilrår.