Lars Amund Vaage: Syngja (2012)

For ti år sidan var eg med på å laga ei utstilling om Lars Amund Vaage, Ragnar Hovland og Torvald Sund. Bøkene deira er høgst ulike, men der var nokre biografiske fellestrekk: Alle er fødde i 1952, og alle debuterte i 1979. Dei fylte altså femti år det året, og ein journalist frå Sunnmørsposten spurde korleis dei såg på å nå ein slik milepæl. Eg hugsar ikkje kven, men ein av dei sa at det må jo gå an å skriva gode bøker også etter at ein har fylt femti. Journalisten spurde om dei hadde døme på forfattarar som hadde skrive dei beste verka sine etter femtiårsdagen.

Det var ein heller merkeleg seanse. Vaage svara "Vesaas" kontant, men etter det eg hugsar var han den einaste som vart nemnt. Viss nokon lagar ei slik liste ein gong, kan ein òg føra opp Vaage. Eg las nokre av bøkene hans i samband med utstillinga, og har lese litt etterpå, men eg har aldri vorte heilt imponert. Språket har alltid vore glimrande, men det har som regel kome eit punkt der eg merkar at eg misser interessa.

Slik er det ikkje i Syngja. Det er ei nær og intens bok, som det er vanskeleg å leggja frå seg. Det vert litt repetisjonar nokre stader, men med jamne mellomrom kjem det avsnitt som er så sterke at eg rett som det var fekk klump i halsen. Det er ikkje berre emnet i boka som gjer det; minst like mykje skuldast det presise og vakre språket til Vaage.

Eg-personen i romanen er forfattar, og vert far som relativt ung, eller i alle fall relativt umoden. Dottera har autisme, viser det seg, og utover i boka les me om korleis eg-personen prøver å verta kjend med dotter si. Dottera har eit svært avgrensa språk, har vondt for å kommunisera kva ho vil, utviklar seg seint, har svære svingingar i humøret og treng tilsyn døgeret rundt. Dei fyrste åra gjer faren alt for ho, han les om emnet, han går på kurs, han legg eiga skriving til side. Av og til verkar han som ein drøymefar, andre gonger verkar han berre lei. Han vil det beste for barnet sitt til alle tider, sjølvsagt. Men, som han skriv, korleis kan han og mora vita at det dei gjer, faktisk er det beste for ei dotter som ikkje kan melda tilbake kva ho vil?

Det er eit portrett av dottera, men det er òg eit portrett av forfattaren. Han vil skriva ei bok om dottera, ei bok som dottera kan lesa, sjølv om ho ikkje har språk til det. Fleire stader i boka skriv Vaage om korleis eg-personen tvilar på si eiga skriveevne. Men han skriv òg om korleis han kjenner at dette er ei bok han må greia å skriva - greier han ikkje dette, vil han neppe greia å skriva fleire bøker seinare.

Vaage har sjølv ei dotter med autisme, og han har altså henta mykje av dette, kanskje alt, frå eige liv. Det opplagde unntaket er ein ven han fortel om fleire gonger, før han mot slutten av boka overraskande fortel at dette berre er ein oppdikta ven. Men at det i stor grad er bygd på hans eigne røynsler påverkar oss sjølvsagt når me les boka.

Guffen tilrår.