Alexandra Yourieff: In Quisling's Shadow (2007)

Alexandra Yourieff hadde eit høgst uvanleg liv. Ho var fødd 1905, og vaks opp i relativ velstand i Ukraina. Familien miste det meste under andre verdskrigen. Faren var død, og Alexandra fekk seg arbeid på eit kontor som arbeidde med naudhjelp. I etasjen over heldt Vidkun Quisling til. Han var 18 år eldre enn ho, men dei vart eit par, og gifta seg dagen etter at ho fylte 17 år. Ho vart med han til Oslo, men det tok ikkje lang tid før han igjen måtte til dei ramma områda i aust-Europa. Han kom tilbake saman med Maria Pasetsjnikova, og det viste seg at han like godt hadde gifta seg med ho òg.

Dei neste par åra levde desse tre i eit merkeleg trekantdrama, der Alexandra heile tida var det tredje (og yngste) hjulet på sykkelen. Kanskje var alderen hennar grunnen til at ho ikkje skjøna heilt kva som skjedde, og i staden drøymde om å igjen verta kvinna i Quislings liv.

Slik gjekk det ikkje. Han sende ho til Nice, der ho hadde ei tante, og gradvis vart ho sjølvstendig att. Trass i at dei ikkje hadde nær kontakt, og trass i at Quisling var gift med Maria, hadde han stor nok makt over henne til at ho ikkje gjorde alt ho ville. Ho var ballettdansar, og gjorde det godt. Ho prøvde seg som skodespelar, og gjorde det godt. Men kvar gong ho stod framfor eit gjennombrot, la han ned forbod mot at ho heldt fram. Og ho lydde han. Seinare forstod ho betre kvifor - det ville vore ein skandale for han om det kom fram at han var bigamist.

Ho flytta etter kvart til Shanghai. Før ho kom så langt var ho vert for eit selskap som vart avlyst av di Isadora Duncan døydde i ei bilulukke på veg dit. Ho vart kjend med Picasso, som måla to portrett av ho. Ho overlevde då bydelen hennar i Shanghai vart bomba. Ho vart sett i husarrest heile andre verdskrigen. Ho svima av då ho i oktober 1945 fekk høyra at Quisling, som ho ikkje hadde høyrt frå eller om på nærare femten år, var dømd for landssvik og avretta. Ho utvandra til USA, der ho hadde fleire kunstutstillingar. Ho sende mange brev til Maria Quisling, men alle vart returnerte ulesne.

Boka er redigert av Kirsten Seaver og George Yourieff, ektemannen til Alexandra. Det er i hovudsak livsminna hennar, men kvart kapittel opnar med nokre forklarande sider, som er til stor hjelp. Livsminna er ikkje spesielt velskrivne, men det kjem greitt fram korleis ho var ei lita brikke i spelet til ein galning.

Guffen tilrår.