Thor Heyerdahl og Per Lillieström: Ingen grenser (1999)

Alle kjenner Thor Heyerdahl, men alle har sjølvsagt ikkje den same oppfatninga av han. For meg er han ein eventyrar, og på det feltet kan eg godt ha respekt for han. Det er ikkje alle som ville ha lagt ut på slike siglasar som han. Som forskar eller vitskapsmann eller akademikar, kall det kva du vil, er det verre å ha respekt for han. Slik var det før, og slik er det i alle fall etter å ha lese denne boka. Saman med ein nabo på Tenerife, den svenske kunstmålaren og (sjølvutnemnte?) kartologen Per Lillieström, har han sett seg føre å gje oss ny kunnskap om Odin, om det nordiske vikingsamfunnet, og om reisene til Vinland og alt det det førte med seg.

Grunnen til at eg plukka denne boka ut av bokhylla i ein leilegheit me lånte i Oslo, var den siste delen. Boka kom ut om lag då eg arbeidde med hovudfagsoppgåva mi, der eg var innom skapinga av ein norskamerikansk identitet. I det høvet var eg innom Kensingtonsteinen, og las mykje av det som er skrive om den. Det er uråd å konkludera med at runeinnskrifta på den steinen er falsk. Boka til Heyerdahl og Lillieström er lagt opp som ein samtale mellom dei to. Når dei snakkar om Kensingtonsteinen er det opplagt at dei anten ikkje har sett seg godt nok inn i bøkene dei viser til, eller at dei berre ser vekk frå det som ikkje passar inn i biletet dei ynskjer å skapa. Begge delar er like meiningslaust, sjølvsagt.

Biletet dei ynskjer å skapa er at vikingar frå Skandinavia var flinkare og meir siviliserte enn det vanlege inntrykket er. Det er òg problematisk, det er ikkje slik ein går inn i eit fagfelt. Konklusjonen må verta styrt av kjeldene; ein kan ikkje bruka kjeldene for å få det svaret ein vil. Og det seier seg jo sjølv. Når det som står om Kensingtonsteinen, og for så vidt om steintårnet Newport Tower og andre funn det vert hevda kan knytast til vikingar, er så til dei grader prega av dårleg lesing av og respekt for kjeldene, er det nærliggjande å tru at resten av boka er skrive på same viset. Og då vert jo boka heilt verdilaus - sjølv om det skulle vera eit fnugg av sanning i noko av det som vert skrive her, er skepsisen så stor at heile boka vert teken med ei stor klype salt.

Guffen kan ikkje tilrå dette.