Margaret A. Salinger: Dream Catcher. A Memoir (2001)

Hm. For nokre månader sidan las eg Catcher in the Rye, og kom då på at eg hadde denne boka ståande. Eg kjøpte ho om lag det året ho kom ut, men har ikkje lese ho. I fyrsten forstod eg ikkje kvifor, men etter kvart som eg las ho slo det meg at det kan henga saman med at eg etter å ha kjøpt boka las meir om ho og fann ut kva dette ikkje var: Ei bok om forfattaren J.D. Salinger. Boka er skriven av dotter hans, og det er hennar liv det heile handlar om. 

I den skildringa handlar det sjølvsagt mykje om tilhøvet hennar til foreldra. Ho fortel om ein oppvekst som på mange måtar er god, men som endrar seg etter at foreldra går kvar til sitt. Ho er framleis nært knytt til begge, men ser etter kvart at faren er litt for fråverande og litt for sjølvoppteken. Ho vert gradvis meir kritisk til han, og han skal ha brote all kontakt med ho etter å ha lese boka. 

Så det heile handlar altså mest om ein person eg ikkje kjende noko til på førehand. Det treng ikkje vera det same som at boka er uinteressant, men skal dette fenga må ho som skriv ha noko interessant å skriva om. Noko som har interesse for andre enn ho sjølv. Det er det lite av her. Ho har opplevd likt og ulikt, men det har jo dei aller fleste. 

Guffen kan ikkje tilrå dette. 

Meir Salinger på kulturguffebloggen
The Catcher in the Rye (1951)
Nine Stories (1953)
Joanna Rakoff: My Salinger Year (2014)

Kristin Auestad Danielsen: Du er bonde (2022)

Me møter to unge kvinner frå Jæren. Begge skal ta over gard, men dei har litt ulik tilnærming. Forteljaren kjem frå ein gard som ikkje er altfor veldriven; veninna kjem frå ein godt driven gard. Veninna vil driva garden vidare og arbeider hardt for det; forteljaren har eit meir avslappa forhold til det. Ho drøymer om skogen, ikkje dei opne markene, og får mykje kritikk frå dei andre grunneigarane i området for dette.

Dei to har òg eit ulikt forhold til sex. Forteljaren har glede av det; veninna vil vera jomfru så lenge som råd. Dei har òg ting som bind dei saman - begge er glade i filmar og fjernsynsseriar og kan snakka lenge om det.

Det er ei bok som fengar svært ulikt. Av og til vert eg dregen langt inn i boka, andre gonger er det mindre fengande. Her er element av eventyr, der tre kan veksa seg store medan ho står og ser på dei.

Guffen er lunken. 

Stein Torleif Bjella (Hedleberget, Voss, 16.8.2025)

For om lag ti år sidan, under Ekstremsportveko 2015, heldt Bjella konsert i Hedleberget. Då hadde han berre med seg Geir Sundstøl og Eirik Øien. Då me såg han i Ulvik for tre år sidan var det (omtrent) ein solokonsert, så han vekslar mykje. 

Denne gongen hadde han med seg fullt band, og for eit band: Sundstøl på gitarar og munnspel, Øien på kontrabass og elektrisk gitar (som han spelte bassliner på), David Wallumrød på tangentar, og Stian Lundberg på trommer. Alle glitra, men det er sjølvsagt vanskeleg å unngå å nemna Sundstøl spesielt. Og midtpunktet er heile tida Bjella sjølv, som syng, snakkar, og spelar kassegitar.

Med så mange instrument og så mange glimrande musikarar vert det stor variasjon på konserten. På nokre eldre songar var det (stort sett) berre kassegitar og vokal, medan ein annan eldre song, "Redningsmann" var heilt omarrangert. Midt i songen kom det eit langt og fabelaktig instrumentalparti, og slik var det i fleire av songane. Det svingar godt, dei fem skapar ein flott groove. Dei likar det sjølve òg, det er lett å sjå at dei kosar seg på scena.

Publikum kosar seg òg. Det osar sjarme av Bjella og dei andre, og det var god stemning gjennom heile konserten. Folk ler på dei rette stadene, både mellom og under songane. Ein finfin kveld.

Guffen tilrår. 

Meir Bjella på kulturguffebloggen
Sævelid, Voss (12.7.12)
USF, Bergen (29.1.14)
Vossajazz 2014
Hedleberget, Voss (24.6.15)
Voss kulturhus (21.4.16)
USF, Bergen (4.12.16)
Kan nokon gripe inn (Det Norske Teatret, Oslo, 28.1.17)
Jordsjukantologien nr. 1 (2017)
Fiskehuset (2021)
USF, Bergen (5.11.21)
Kvemmadokkje, Ulvik (16.7.2022)

Untamed, sesong 1 (2025)

 Dette var rimeleg spontant. Eg kjende ikkje til serien, men han vart presentert som ein serie der handlinga er lagt til den amerikanske nasjonalparken Yosemite. Det held i massevis for meg - eg trur eg kunne sett ein serie der me berre såg naturbilete frå Yosemite. Naturen er fabelaktig, og kjem til sin rett i serien. 

Så er vel handlinga sånn grei òg. Spaningskurva når rett nok toppen litt for tidleg, og alle personane er ikkje like godt teikna. Det verkar òg som om forfattarane har tenkt at absolutt alle som er med må ha noko myrkt i framtida si. Det myrke er som regel knytt til små born, vanskelege foreldre eller valdelege partnarar. Og det vert svært ofte snakka om kor viktig det er å halda familien saman. 

Kyle Turner er hovudetterforskar i det som såg ut som ei ulukke, men som godt kan vera eit mord. Naya Vasquez vert assistenten hans, og samspelet mellom dei to er svært godt. Han er den alvorlege surdeigen som veit alt, medan ho prøver å letta litt på stemninga. Dei finn spor, både gjennom godt politiarbeid og gjennom rein flaks, og etter kvart viser det seg at dei mange lause trådane passar godt saman.

Guffen tilrår. 

Olav Duun: Marjane (1908)

Dette var den andre boka Olav Duun fekk gjeve ut, men det skal ha vore den fyrste boka han skreiv. Det er ei solid bok, som til liks med debutboka viser at Duun held eit høgt nivå heile vegen.

Me fylgjer Helge gjennom livet. Han er djupt forelska i ei jente i nabolaget, Marjane, men det vert aldri dei to. Ho kjem frå eit langt høgare samfunnslag, og ho har òg eit godt auge til Andreas. I alle fall trur Helge det - me ser alt gjennom han, og det skal ikkje mykje til før han trur at Marjane ikkje vil han. Me som les boka er ikkje like overtydd, det kjem små drypp og hint om at ho likar han godt. Helge er mykje vekke på fiske. Når han kjem tilbake tek det same seg opp att. Siste gongen han er heime ser han at det har vore gravferd på ein nabogard, og det tek lang tid før han skjønar at Marjane er død.

Det er altså ei solid bok. Duun er ein forteljar, men han vil òg at forteljingane skal krinsa rundt alvorlege spørsmål. Her handlar det altså om tvil og tru i kjærleikslivet, og om korleis også landsbygda kan skapa sosiale barrierar det ikkje er lett å koma over.

Guffen tilrår.

Meir Duun på kulturguffebloggen
Løglege skruvar og anna folk (1907)
Medmenneske (1929)
Otto Hageberg: Olav Duun. Biografiske og litteraturhistoriske streiflys (1995)
Dag Solstad leser Olav Duun (2018)

Knut Hamsun: Bjørger (1878)

Av og til får eg for meg at eg skal lesa meg gjennom heile forfattarskapar. I juli gjekk eg i gang med både Knut Hamsun og Olav Duun. Begge var av dei store forfattarane i si tid - Hamsun fekk nobelprisen i 1920; Duun mangla ei røyst seks-sju år seinare. 

Eg les gjerne fleire bøker samstundes. Tilfellet ville at eg las andreboka til Duun parallelt med denne, som er andreboka til Hamsun. Dei to bøkene kan minna om kvarandre, begge handlar om ein gut som ikkje får ho han vil ha, og begge bøkene går føre seg ein stad på landsbygda. Men det er påfallande kor stor skilnad det er i skriving og oppbygging. Duun verkar stø og sikker; Hamsun famlar seg fram.

Opninga på boka er melodramatisk og vel så det: Etter nokre sider er Bjørger (og broren Tore) foreldrelause. Bjørger har eit uvanleg godt hovud, og han brukar det godt. Ofte, kanskje for ofte, tek han seg til skallen, og like ofte er det nokon som kommenterer eller merkar seg skallen hans. Det store hovudet vert nok nemnt for å visa at denne unge mannen er uvanleg gåverik, men det minner òg om frenologiske tankar. Eg funderte fleire gonger på om Bjørger er meint som eit sjølvportrett; i boka vert fleire av dikta hans trykte, og dette kan (kanskje) vera dikt Hamsun skreiv sjølv, tidlegare i livet?

Guffen kan ikkje tilrå dette.

Meir Hamsun på kulturguffebloggen
Den gaadefulde (1877)
Victoria (1898)
Telegrafisten (film, 1993)

Peer Gynt (Gålå, 4.8.2025)

Peer Gynt er kanskje det einaste teaterstykket alle nordmenn har høyrt om. Sidan slutten av 1980-åra har det kvart år vore framført på Gålå i Gudbrandsdalen. Det var ei flott scene, men det er jo ein bakdel med uteframsyningar: Vêret kan leggja ein dempar på litt av kvart. Slik var det her - fram til pausen var det regnbyger; etter pausen regna det konstant. Det var ikkje berre me som var våte og litt kalde.

Me sat på bakarste benk, med lang avstand til scena. Lyden var god, slik at me meir høyrde enn såg skodespelet. I alle fall stort sett - i av dei siste scenene, der presten (Bjørn Sundkvist) held ein minnetale om den rake motsetnaden til Peer Gynt, var lyden altfor låg.

Han som var gravlagt var viljug til å ofra noko for det han stod for, ein som var seg sjølv. Slik er det ikkje med Peer. Han tek jamleg den kortaste og enklaste vegen. Den andre økta av stykket er lang, og dei hadde nok kutta noko her, men heldigvis var denne gravferdsscena med. Ho er viktig for å forstå kva Ibsen vil med stykket og portrettet av Peer.

Scenografien var finfin, der det som såg ut som ein vanleg grasbakke viste seg å ha ein del løyndomar. Det er òg flott korleis det vert mørkare og mørkare rundt scena, og korleis dei også brukte vatnet som scena grensa til.

Guffen tilrår.